خانواده

شرایط گرفتن بچه از شیرخوارگاه آمنه

فرزندخواندگی برای زنان مجرد در سراسر دنیا پذیرفته شده است و اجرا می‌شود. بسیاری از خانواده‌هایی که فرزندان تحت تکفل دارند توسط زنان یا مردان مجردی اداره می‌شوند که همسر مناسبی پیدا نکرده‌اند یا از مجردبودنشان راضی‌اند و دنبال شریک زندگی نیستند. در کشور ما هم در سال ۱۳۹۲، پس از تصویب قانون حمایت از كودكان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست، این امکان برای زنان مجرد فراهم شد. در این مقاله، درباره فرزندخواندگی و شرایط قانونی‌اش می‌گوییم و نکاتی را مطرح می‌کنیم که باید پیش از فرزندخواندگی در نظر بگیرید، سپس شرایط فرزند خواندگی برای زنان مجرد و مراحل آن را توضیح می‌دهیم.

فرزندخواندگی یعنی چه؟

پیش از آنکه درباره شرایط فرزند خواندگی برای زنان مجرد صحبت کنیم، بهتر است با مفاهیم مربوط به آن و شرایط کلی‌اش آشنا بشویم. فرزندخواندگی به‌زبان ساده یعنی سرپرستی کودکی را بپذیریم که طبق قوانین، بی‌سرپرست است. والدین یا جد پدری این کودکان مشخص نیستند و تحت سرپرستی سازمان بهزیستی کشور نگهداری می‌شوند.

در واقع این کودکان از طریق مراجع قضایی به سازمان بهزیستی سپرده می‌شوند. سازمان بهزیستی هم با درنظرگرفتن شرایط ویژه حضانت سرپرستی آنها را به خانواده‌هایی می‌سپارد که قانون مشخص کرده است.

چه کسانی می‌توانند حضانت کودکان بی‌سرپرست را بر عهده بگیرند؟

در حال حاضر، فرزندخواندگی در ایران طبق قانون حمایت از كودكان و نوجوانان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست مصوب سال ۱۳۹۲ انجام می‌شود. در این قانون، امور مربوط به سرپرستی این کودکان به سازمان بهزیستی کشور واگذار شده است.

مطابق ماده ۵ این قانون، ۳ دسته از افراد می‌توانند سرپرستی چنین کودکانی را بر عهده بگیرند. این افراد به‌ترتیب اولویتی که در تبصره ۳ این ماده مشخص شده است، عبارت‌اند از:

  • زن و شوهری که حداقل ۵ سال از ازدواجشان گذشته است و هنوز صاحب فرزندی نشده‌اند. سن یکی از این دو یا هر دوی آنها باید از ۳۰ سال بیشتر باشد.
  • دختران و زنان مجرد که حداقل ۳۰ سال سن دارند؛
  • والدین دارای فرزند که حداقل سن یکی از آنها بیش از ۳۰ سال است.

بر این اساس، فقط مردان ایرانی که همسری ایرانی یا همسری با تابعیت خارجی دارند می‌توانند حضانت کودکان را به‌ عهده بگیرند. به‌ عبارت دیگر، زنانی که همسری با تابعیت خارجی دارند نمی‌توانند تقاضای سرپرستی بکنند.

شرایط فرزند خواندگی برای مردان مجرد هنوز فراهم نشده است و این افراد فقط می‌توانند حامی کودکان بی‌سرپرست بشوند و در فواصل معینی برای دیدار با آنها به مراکز مذکور مراجعه کنند.

شرایط فرزند خواندگی در ایران

این شرایط در ماده ۶ قانون حمایت از كودكان و نوجوانان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست قید شده است. شرایط فرزند خواندگی در سال ۱۴۰۰ عبارت‌اند از:

  • مقیّدبودن به انجام واجبات دینی و ترک محرمات؛
  • نداشتن محکومیت جزایی مؤثر طبق قانون مجازات اسلامی؛
  • داشتن تمکن مالی و اینکه شغل ثابتی داشته باشد، بیمه پایه داشته باشد. به عبارت بهتر، با درآمد مکفی بتواند هزینه‌های زندگی خود و فرزندخوانده‌اش را بپردازد.
  • عدم حجر؛
  • داشتن سلامت جسمی و روانی و همچنین توانایی برای نگهداری از کودک یا نوجوان تحت سرپرستی؛
  • اعتیادنداشتن به مواد مخدر، روان‌گردان و الکل؛
  • داشتن صلاحیت اخلاقی؛
  • مبتلانبودن به بیماری‌های واگیردار یا صعب‌العلاج؛
  • اعتقاد به یکی از ادیان رسمی کشور که در قانون اساسی آمده است.

شرایط فرزند خواندگی برای افراد مجرد چیست؟

همان‌طور که گفتیم، فقط زنان مجرد می‌توانند کودکان بی‌سرپرست را به فرزندی بپذیرند. شرایط فرزند خواندگی برای زنان مجرد با شرایط افراد متأهل تقریبا یکسان است. در ادامه، شرایط اختصاصی مادران مجرد را معرفی می‌کنیم.

۱. فقط سرپرستی دختران

بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از كودكان و نوجوانان بی‌‌سرپرست و بدسرپرست، زنان مجرد فقط می‌توانند سرپرستی دختران تحت‌تکفل بهزیستی را بر عهده بگیرند.

۲. تمکن مالی مادران مجرد

مطابق مقررات کشور، زنان مجرد نیز باید مانند سایرین مدارک مربوط به تمکن مالی‌شان را به مرکز بهزیستی ارائه بدهند. زنانی که شغل آزاد دارند نیز باید جواز کسبشان را همراه با سایر مدارک بفرستند.

علاوه‌ بر این، زنان مجرد باید صاحب منزل مسکونی مستقل باشند، البته اگر این زنان در خانه‌ای همراه با اعضای خانواده‌شان زندگی می‌کنند باید این نکات رعایت شوند:

  • خانه مدنظر امکانات رفاهی لازم برای زندگی کودک را داشته باشد؛
  • صلاحیت اعضای خانواده بررسی و تأیید شود.

طبق قوانین موجود و برای حفظ منافع کودک نیز باید یک‌سوم اموال والدین از طریق مراجع قضایی به فرزندخوانده انتقال یابد.

۳. نداشتن فرزند

یکی دیگر از شرایط فرزند خواندگی برای زنان مجرد این است که صاحب فرزندی نباشند. چنین زنانی در صورتی که بخواهند حضانت خواهران، برادران، برادرزاده‌ها، خواهرزاده‌ها یا نوه‌هایشان را عهده‌دار شوند، باید موضوع را با سازمان بهزیستی در میان بگذارند. این سازمان نیز مسئله را به دادگاه خانواده گزارش می‌کند. پذیرفته‌شدن این موضوع به موافقت دادگاه خانواده بستگی دارد.

شرایط زنانی که پس از فرزندخواندگی ازدواج می‌کنند

ممکن است زن مجردی بعد از اینکه سرپرستی کودکی را قبول کرد، ازدواج کند. در این شرایط، سازمان بهزیستی و مراکز مشاوره زیر نظر این سازمان صلاحیت شریک جدید زندگی او را ارزیابی می‌کنند. پس از تأیید این مراجع، دوباره حکم فرزندخواندگی برایش صادر می‌شود.

نکاتی که باید پیش از فرزندخواندگی در نظر بگیرید

پذیرش حضانت کودکان هم برای خانواده‌ها و هم برای افراد مجرد شرایط قانونی خاصی دارد، اما پیش از آنکه سرپرستی یک کودک را بپذیرید بهتر است به این ۵ مسئله فکر کنید.

۱. اهدافتان در زندگی

اگر در زندگی اهداف شغلی یا شخصی دارید که هنوز محقق نشده‌اند، به‌دقت به این مسئله فکر کنید که فرزندخواندگی بر زندگی و توانایی‌تان برای رسیدن به اهدافتان چه تأثیری می‌گذارد. آیا با احساسی که دارید مشکلی ندارید؟

۲. کسانی که از شما حمایت می‌کنند

همه والدین نیاز به حمایت دارند. شما هم اگر مجرد هستید و قصد دارید سرپرستی یک کودک را به عهده بگیرید، به حمایت بقیه نیاز دارید. بدون داشتن پشتیبان، حتی انجام کارهای روزمره هم ممکن است دشوار باشد.

وجود خانواده و دوستانی که از تصمیمتان برای پدر یا مادرشدن به‌تنهایی حمایت می‌کنند و می‌خواهند در مراقبت از فرزندتان مشارکت داشته باشند بسیار ارزشمند است.

۳. بودجه و امور مالی

در جایگاه مادر مجرد، برعهده‌گرفتن مسئولیت مالی فرزند ممکن است کمی دلهره‌آور باشد. لازم نیست برای فرزندخواندگی ثروتمند باشید، اما باید وضع مالی ثابتی داشته باشید و بتوانید از خودتان و فرزندتان حمایت کنید. برای جلوگیری از استرس‌های بیهوده، به این مسئله به‌دقت فکر کنید که چگونه در کوتاه‌مدت یا بلندمدت زندگی‌تان را تأمین خواهید کرد و آیا نیاز به پس‌انداز دارید یا خیر.

۴. وضعیت استخدامی

والدین مجرد هم مثل بقیه نیازمند شغل هستند. بنابراین این مسئله را در نظر بگیرید که کارفرمای شما چقدر خانواده‌دوست است و شغل فعلی‌تان چقدر با فرزندخواندگی سازگار است. وقتی کودکی برای اولین بار با شما زندگی می‌کند، باید مرخصی بگیرید و ممکن است به حق اولاد و حق دریافت مرخصی نیاز داشته باشید. بنابراین پیش از هر چیز، شرایط محل کارتان را بررسی کنید.

بعضی از سرپرستان مجرد تصمیم می‌گیرند که کودکان در سن مدرسه را به فرزندخواندگی بپذیرند، چون این‌طوری سامان‌دادن به امور شغلی راحت‌تر است.

۵. روابط عاطفی

ممکن است نخواهید برای همیشه مجرد بمانید. در این صورت، باید به‌دقت درباره زمان و نحوه برقراری ارتباط پس از ازدواجتان فکر کنید. فرزندتان برای چندین ماه به توجه شما نیاز دارد. حتی ممکن است سال‌ها طول بکشد تا کودکی در کنارتان کاملا احساس امنیت داشته باشد.

علاوه‌ بر این، باید به‌دقت این مسئله را در نظر بگیرید که چه زمانی و چگونه فرزندتان را با فردی جدید آشنا کنید و چگونه به شریک جدید زندگی‌تان فرزندخواندگی را آموزش بدهید. باید به این موضوع هم فکر کنید که در چنین شرایطی چگونه می‌توانید نیازهای فرزندتان را برآورده کنید.

مراحل فرزندخواندگی برای زنان مجرد

۱. ثبت‌نام در سامانه ملی فرزند خواندگی

پس از آنکه مطمئن شدید شرایط لازم برای پذیرفتن سرپرستی کودک را دارید، باید در سامانه ملی فرزند خواندگی ثبت‌نام کنید. برای این کار، باید به سایت ثبت نام فرزند خواندگی به آدرس http://adoption.behzisti.net مراجعه کنید.

در این سایت مدارک لازم برای فرزندخواندگی را بارگذاری می‌کنید که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

  • تصویر صفحه اول و دوم شناسنامه؛
  • حکم سرپرستی آزمایشی از مراجع قضایی؛
  • برگ عدم سوءپیشینه کیفری؛
  • گواهی سلامت جسم و روان از پزشک قانونی؛
  • مدارک مربوط به تمکن مالی مانند تصویر فیش حقوقی، سند منزل مسکونی و خودرو؛
  • برگه تأیید سلامت از پزشک مبنی بر عدم ابتلا به بیماری‌های واگیردار و صعب‌العلاج؛
  • گواهی عدم اعتیاد.

۲. بررسی شرایط فرزند خواندگی برای زنان مجرد

پس از آنکه مدارک را برای سازمان بهزیستی ارسال کردید، نوبت به بررسی صلاحیت‌تان می‌رسد. پرونده‌ای که برای فرزندخواندگی تشکیل شده است در کمیته فرزندخواندگی مطرح می‌شود. این کمیته شرایط شما به‌عنوان متقاضی فرزندخواندگی را بررسی می‌کند.

۳. گذراندن دوره آزمایشی

بعد از اینکه کمیته فرزندخواندگی درخواست‌تان را پذیرفت، در فهرست نوبت متقاضیان واجد شرایط قرار می‌گیرید. زمانی که نوبت به شما رسید، برای انتخاب فرزند به یکی از شیرخوارگاه‌های زیر نظر سازمان بهزیستی معرفی خواهید شد تا کودکی را انتخاب کنید.

پس از انتخاب فرزند، به دادگاه خانواده معرفی می‌شوید و حکم سرپرستی موقت برایتان صادر می‌شود. سپس کودکی که انتخاب کرده‌اید با امضای صورت‌جلسه به شما تحویل داده می‌شود.

دوره آزمایشی فرزندخواندگی ۶ ماه است. در این دوره، مددکاران اجتماعی حداقل ۳ بار از خانه شما بازدید و وضعیت زندگی‌تان را بررسی می‌کنند تا مطمئن شوند که همه‌چیز خوب پیش می‌رود.

۴. صدور شناسنامه

پس از تمام‌شدن دوره آزمایشی و تأیید وضعیت کودک و توانایی شما برای فرزندخواندگی، گزارش نهایی به دادگاه ارسال می‌شود. در این مرحله، دادگاه حکم قطعی سرپرستی را صادر می‌کند و می‌توانید برای کودک با مشخصات خودتان شناسنامه جدید بگیرید.

۵. نظارت‌های بعد از فرزندخواندگی

صدور حکم قطعی سرپرستی به این معنا نیست که نظارت سازمان بهزیستی بر امور زندگی کودک قطع می‌شود. زنان مجرد پس از دریافت حکم سرپرستی قطعی باید در یکی از کلینیک‌های مددکاری سازمان بهزیستی کشور پرونده تشکیل بدهند.

پس از فرزندخواندگی تا زمانی که کودک به ۱۸سالگی برسد، بازرسان و مددکاران بهزیستی حداقل ۲ بار در سال به منزلتان می‌آیند و شرایط زندگی کودک را بررسی می‌کنند تا در صورت بروز مشکلات به شما کمک کنند.

سخن پایانی

با توجه به نکاتی که گفتیم، اگر فکر می‌کنید که می‌توانید از عهده فرزندخواندگی بربیایید، اجازه ندهید سختی‌ها و مشکلات شما را از پذیرش سرپرستی یک کودک بازدارند. اگر مایل به انجام این کار هستید، در طول مراحل آماده‌سازی و ارزیابی، فرصت دارید تا با کسانی که قبلا این کار را انجام داده‌اند درباره شرایط سرپرستی بچه و شرایط مادر مجرد صحبت کنید.

منابع دیگر: qavanin و eawo و behzisti


گروه خانواده؛ زهره سعیدی: فرزندخوانده کسی است که دیگری (غیر از پدر و مادر واقعی) او را به فرزندی پذیرفته باشد. بر اساس فرزندخواندگی، رابطه خاصی میان فرزندخوانده و پدرخوانده و مادرخوانده به وجود می‌آید. در اصطلاح فقهی، فرزندخواندگی این است که شخص بر اساس ادعا و بدون دلیلی برای اثبات فرزندی، فرزند دیگری را فرزند واقعی خود بگیرد؛ چه این فرزند، نسبتش با والدینش ناشناخته باشد، مانند بچه سرراهی یا معلوم باشد، مثل بچه یتیم.   نزول آیاتی درباره فرزندخواندگی، نشان می‌دهد که در عصر نزول قرآن نیز فرزندخواندگی رواج داشته است.

قرآن، در دو جا با جمله «شاید به ما سودی برساند یا او را به فرزندی بپذیریم» به سابقه این موضوع در پیش از اسلام اشاره می‌کند. مورد اول آیه نهم سوره قصص است؛ هنگامی که حضرت موسی را از آب گرفتند همسر فرعون (آسیه) این جمله را درباره موسی می‌گوید. مورد دوم آیه ۲۱ سوره یوسف است؛ وقتی که عزیز مصر یوسف را خرید، به همسرش زلیخا این جمله را درباره یوسف می‌گوید.

در ایران نیز براساس قانون و لوایح آن بحث فرزندخواندگی با احکام شرعی و و بررسی ویژگی زن و مرد و همسران صورت می گیرد و این اتفاق از سوی سازمان بهزیستی رقم می خورد. با توجه به آمار ناباروری بیش از ۲۵ درصد زوجین در ایران خیلی از مردم تمایل به گرفتن فرزند از بهزیستی دارند که البته عدم آگاهی با آگاهی نادرست درباره آن آنها را دچار مشکل می کند همینطور ذهنیت نادرست خیلی از خانواده ها اجازه چنین کاری را به زوجین نمی دهد.

در ارتباط با مراحل، راه ها و موانع گرفتن فرزند از بهزیستی و سوالاتی که عموم مردم در این رابطه دارند با سعید بابایی مدیرکل دفتر امور کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی کشور به گفت وگو نشستیم که در ادامه می خوانیم: 

*لطفا در ابتدا درباره مراحل گرفتن فرزند از بهزیستی از ثبت نام تا دریافت فرزند برایمان بگویید؟

ابتدا زوجین می بایست در سامانه ملی فرزندخواندگی به آدرس http://adoption.behzisti.net ثبت نام کنند. در ثبت نام باید مدارک مورد نیاز در سامانه آپلود شود. بهتر است متقاضیان از قبل مدارک را آماده داشته باشند و مدارک را با کیفیت مطلوب از روی اصل سند درخواستی بارگزاری کنند و سپس پیامکی به متقاضی مبنی بر دریافت کد مربوطه توسط متقاضیان ارسال می شود.

مدارک مورد نظر شامل ۱.تصویر کلیه صفحات شناسنامه ایرانی متقاضیان

۲.تصویر کارت ملی متقاضیان

۳.تصویر کارت پایان خدمت یا کارت معافیت از خدمت (برای آقایان)

۴.تصویر سند ازدواج زوجین متقاضی

۵.تصویر آخرین مدرک تحصیلی متقاضیان

۶.تصویر سند مالکیت یا مبایعه‌ نامه منزل یا اجاره‌ نامه

۷.اصل یا تصویر گواهی مربوط اشتغال به کار یا تعیین میزان تقریبی درآمد متقاضیان مانند حکم کارگزینی، فیش حقوقی، پروانه کسب و …

۸.تصویر مدارک بیمه پایه اجتماعی

۹.اصل گواهی پزشک متخصص زنان و زایمان مبنی بر عدم امکان بچه‌دار شدن (برای زوجین فاقد فرزندی که پنج سال از ازدواج آنان گذشته باشد و بخواهند از اولویت اول برخوردار شوند. البته متعاقباً متقاضیان مذکور در این خصوص باید از پزشکی قانونی نیز گواهی دریافت کنند) – توجه کنید که تصویر مدارک فوق باید خوانا باشد و بعد از اعلام بهزیستی باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی توسط شما برابر اصل شود.

۳. مصاحبه و بازدید مددکاری اولیه که در صورت تایید ابتدایی خانواده باید منتظر باشد تا کودک واجد شرایط واگذاری در استان یافت شود. این فاصله زمانی شاید همان نکته اصلی باشد که عوامل مختلفی دارد که جلوتر عرض خواهم کرد.

۴. بعد از پیدا شدن کودکی که اجازه واگذاری را داشته باشد، متقاضیان باید به روان شناس معتمد سازمان مراجعه کنند تا تاییدیه وی را اخذ کنند. همچنین گواهی های عدم اعتیاد و عدم سوء پیشینه در این مرحله اخذ می شود.

۵. طبیعتا دیدارهایی بین متقاضیان و کودک انجام می شود تا پذیرش طرفین مورد ارزیابی قرار گیرد. در برخی موارد در صورت عدم تعامل مناسب بین آنها تا ۳ کودک نیز به خانواده پیشنهاد می شود.

۶. در صورت نهایی شدن گرفتن فرزند دوره ۶ ماهه موقتی حکم قاضی صادر می شود و پس از تایید کارشناسان بهزیستی این حکم به حکم قطعی تبدیل می شود.

* سئوال عموم مردم این است که چرا با وجود این همه کودک، بهزیستی کودک را تحویل متقاضیان فرزندپذیری نمی‌دهد؟

این پرسش شما پاسخ های ساده ای دارد: نخست این که بهزیستی متولی تامین کودک برای فرزندپذیران نیست. کودکی باید باشد که بشود او را به متقاضیان حائز شرایط واگذار کرد. در ضمن بی سرپرست بودن یا بدسرپرست بودن کودک باید مورد تایید مقام قضایی قرار گیرد. این پروسه‌ای است که باعث می شود همیشه صف متقاضیان طولانی باشد.

مورد دیگر احراز شرایط خانواده فرزندپذیر است. صلاحیت های این خانواده باید برای بهزیستی و دادگاه مورد تایید قرار گیرد. این کودکان امانتی هستند که باید به بهترین خانواده‌ای که می تواند آینده آنان را تامین کند سپرده شود. البته این بهترین آینده الزاما مالی نیست و شرایط فرهنگی و اجتماعی خانواده متقاضیان نیز مورد توجه جدی قرار می گیرد. ممکن است گاهی با برگزاری یک جلسه تایید روان شناس حاصل شود اما ممکن است در بعضی موارد نیاز به جلسات بیشتری در این زمینه باشد.

* به نظر شما چرا عده ای الان معترض هستند که فرایند اداری و بوروکراتیک گرفتن فرزند برای برخی سهل و برخی سخت است آیا در این بین پارتی بازی معنا دارد؟

سازمان در تایید صلاحیت خانواده های متقاضی نباید ذره ای کوتاه بیاید. اگر کوتاه بیاید خیانت در حق این کودکان معصوم است که برخی هایشان بالاخره یک بار در زندگی سختی کشیده اند و نباید بار دیگر این اتفاق برایشان تکرار شود. از سخت ترین تجربه برای این کودکان فسخ فرزندخواندگی است. برخی خانواده ها که به هر علتی با احساس پیش می آیند و بعد تاب شنیدن حرف اطرافیان را ندارند یا دلشان را می زند، بزرگ ترین لطمه را به کودک وارد می کنند. برای همین باید از ابتدا دقیق بررسی شوند. فسخ فرزندخواندگی به مرور سال ها کمتر شده است اما یک موردش هم زیاد است چون ضربه بزرگی به کودک وارد می کند و متاسفانه شاهد این اثر نامطلوب روی کودک هستیم.

از اردیبهشت ماه امسال سامانه ملی فرزندخواندگی راه اندازی شده و کاملا شفاف روند فرزندخواندگی توسط استان ها قابل ارزیابی و رصد است. درصد خطا صفر نبوده است اما با این سامانه به صفر میل می کند. یکی از مواردی که ممکن است برخی خانواده ها فرض کنند پارتی بازی به قول معروف صورت گرفته، این است که نمی دانند شرایط هر خانواده با خانواده دیگر متفاوت است. برای مثال عرض کنم ممکن است خانواده ای در استانش ۴سال منتظر نوزاد دختر باشد و این اتفاق نیفتد اما خانواده ای دیگر با قبول پذیرش سرپرستی پسری ۶ ساله یا کودکی دارای معلولیت یا بیماری خاص در مدت کوتاهی به انتهای مسیر برسد. خلاصه این که شرایط هر مورد با مورد دیگر متفاوت است.

با این حال اگر خانواده ها موردی داشتند که احساس اجحافی داشتند می توانند از بخش پرسش و پاسخ سامانه فرزندخواندگی یا از طریق سامانه دیدبان سازمان بهزیستی با شماره تماس ۱۴۸۲ این مورد را باستاد کشوری مطرح نمایند.

* چه خانواده های می توانند و چه خانواده های نمی توانند فرزند بگیرند؟

گروه‌های ذیل می‌توانند متقاضی سرپرستی از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تحت پوشش سازمان بهزیستی باشند: ۱.زن و شوهر بدون فرزند ۲.دختران و زنان بدون شوهر۳.زن و شوهر دارای فرزند.

موارد فوق بر اساس اولویت است و تا زمانی که خانواده های بدون فرزند دارای صلاحیت متقاضی وجود داشته باشند، فرزندخواندگی به اولویت های ۲ و ۳ نمی رسد. مگر آن که متقاضی کودکان با سن بالاتر یا کودکان دارای معلولیت یا بیماری خاص باشند که البته در سال های اخیر میزان این متقاضیان افزایش یافته است.  ضمنا خانواده هایی که در جلسات مشاوره حائز صلاحیت شناخته نشوند یا از منظر مددکاری و گواهی سوء پیشینه یا اعتیاد و… مورد تایید قرار نگیرند نیز از فهرست متقاضیان خارج می شوند.

* در ایام کرونا شنیدیم که همه فرایند ثبت تا مراحل دیگر اینترنتی شده در این زمینه آیا همه زیرساخت ها فراهم است؟ چون خیلی ها الان معترض اند که روند بررسی ها کند شده یا اصلا امسال پیش نرفته است.

بله ثبت نام بر اساس سایت اینترنتی است و نوبت دهی بر آن اساس صورت می پذیرد اما در جریان این نیز باید بود که همان طور که بالاتر عرض کردم صف تابعی از تعداد کودکانی است که واجد شرایط واگذاری هستند که این امر از عهده بهزیستی خارج است.

* یک روند عادی گرفتن فرزند از بهزیستی چقدر زمان لازم دارد؟

در صورت وجود کودک واجد شرایط واگذاری، فرایند زیر۶ ماه قابل انجام است. اگر متقاضیان درخواست کننده کودک با سن بالاتر از ۶سال(به ویژه پسر) باشند یا کودکان دارای معلولیت و بیماری های خاص، قطعا این زمان نیز کاهش می یابد. اکثر خانواده هایی که در صف های طولانی می مانند متقاضی نوزاد دختر هستند که طبیعتا شکل گیری آن بر عهده بهزیستی نیست.

* چه آماری از بچه ها در بهزیستی می توان ارایه داد (منظور به لحاظ سنی و جنسیتی) الان شرایط به چه صورت است و خانواده ها در چه رنج سنی و جنسیتی بهتر می توانند فرزند قبول کنند.

۹۹درصد متقاضیان در مرحله اول نوزاد دختر می خواهند. وقتی که می بینند باید مدت زمان طولانی در صف بمانند به ناچار به سمت دختر با سن بالاتر یا نوزاد پسر متمایل می شوند. در نهایت اگر هیچ کدام از این ها میسر نشد به سمت کودک پسر رضایت می دهند. حدود ۸۰درصد فرزندخواندگی در سال های اخیر در محدوده سنی ۰ تا ۳ سال صورت می گیرد و فرزندخواندگی در سنین بالای ۳سال متقاضی بسیار کمتری دارد.

یکی از علت های عمده آن این است که بر اساس شرایط جامعه خیلی از خانواده ها مایلند این حقیقت را از کودک و اطرافیان خود پنهان نگه دارند در صورتی که ثابت شده است که این امر، اشتباه است و به همین علت کودکانی که در سنین بالاتر از این واقعیت با خبر می شوند، لطمه سنگینی میخورند، در صورتی که اگر از ابتدا با این واقعیت بزرگ می شدند، آسیب پذیری آنان اندک بود.

* خیلی ها اعتقاد دارند روند گرفتن فرزند در این سال ها نسبت به گذشته سخت‌تر شده علت چیست و چه ضرورتی برای آن است در حالیکه خیلی ها چشم انتظار گرفتن یک بچه از بهزیستی هستند.  

روند سخت تر نشده است. قانونمندتر شده است. در گذشته شاید خیلی از شرایط خانواده ها به درستی بررسی نمی شد و الان شرایط بهتر و سختگیرانه تر بررسی می شود. متقاضی هر کودک بیش از یک خانواده است و وظیفه داریم به نمایندگی از همین مردم، کودک را به بهترین خانواده واگذار کنیم. برخی معترضان محترم یک روی سکه را می بینند اما ما شاهد کودکانی هستیم که بعد از فسخ فرزندخواندگی از سوی خانواده فرزندپذیر چه لطمات روحی شدیدی به آنان وارد می شود.

واقعا ناگفتنی است و هر کدام برای خود داستانی دارد. مثلا در گذشته اگر دو خواهر بودند شرایطی بود که بسیار پیش می آمد دو خواهر از هم جدا می شدند، و به دو خانواده می رفتند و مشکلات بعدی… در صورتی که الان پافشاری می کنیم نباید این اتفاق جدایش در سنین پایین اتفاق بیفتد و ارتباط خواهری یا برادری کودکان بر اساس حقوق آنان باید حفظ شود.

* آقای بابایی اینکه از شرایط فرزند گرفتن به نام زدن ملک و املاک به نام بچه است هنوز هم هست یا خیر؟

از شرایط هست اما قاضی می تواند به علت رعایت مصالح کودک این شرط را در حکم نیاورد. دادگاه شرایط خانواده متقاضی را در این مورد می سنجد.

ماده ۱۴ قانون حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست بدین شرح است که دادگاه در صورتی حکم سرپرستی صادر می کند که درخواست کننده سرپرستی بخشـی از اموال یا حقوق خـود را به کودک یا نوجـوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع و میزان مال یا حقوق مزبور با دادگاه است. در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی از درخواست کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک یا نوجوان ضرورت داشته باشد، دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر و پس از قبول درخواست کننده و انجام دستور، حکم سرپرستی صادر می کند.

یک تبصره  هم اینجا وجود دارد که در صورتی دادگاه تشخیص دهد اعطای سرپرستی بدون اجرای مفاد این ماده به مصلحت کودک یا نوجوان می باشد، به صدور حکم سرپرستی اقدام می کند. علت هم این است که این کودکان از ارث بهره نمی برند به همین علت قانونگذار در این ماده تلاش نموده تا آینده کودک فرزندخوانده را در برابر سایر اعضای خانواده تضمین نماید.

*در بحث محرمیت فرزند خواندگی هم برای فرزند دختر و پسر براممان توضیحی بفرمایید

در بحث محرمیت هر خانواده‌ای می تواند از احکام مرجع تقلید خود تبعیت کند و در این میان محدودیتی وجود ندارد.

*چند درصد فرزندان بهزیستی دختر و چند درصد پسر هستند؟

تعداد فرزندان بهزیستی از نظر جنسیت حدودا ۵۰، ۵۰ است اما با توجه به اینکه بیشتر درخواست‌ها به دنبال نوزاد دختر است و همین مسئله باعث ماندن کودکان با سن بالاتر به ویژه پسران در مراکز شبه خانواده می‌شود.

* این هم یک سوال دردناک است که می‌خواهم بپرسم درباره بچه هایی که در بهزیستی می‌مانند و کسی به فرزندی قبولشان نمی‌کند، مثلا بعضی از اینها حتی یک مشکل یا بیماری کوچیکی دارند درحالیکه خانواده ها حتما بچه صدرصد سالم میخواهند هم یک توضیحی بدهید، چرا این فرهنگ سازی در کشور ما هنوز این اندازه ضعیف است؟

فرهنگ سازی یک امر کُند اجتماعی است و به مرور به دست می آید. رسانه ها به ویژه آن هایی که با فیلم و سریال سر و کار دارند خیلی می توانند در این امر تاثیرگزار باشند. هر چند انتقادهایی به سریال بچه مهندس در فصل های ۱ و ۲ بود اما تاثیر آن بر علاقه مندی طیفی از جامعه برای پذیرش کودکان به فرزندخواندگی خوب استکه مورد سنجش قرار گیرد که به نظر تاثیرگزار نیز می توان ارزیابی کرد.

باید امثال این سریال ها و فیلم ها با مشاوره های خوب کارشناسان بیشتر ساخته شود. اگر با این دید به فیلم ها و انیمیشن های خارجی نگاه کنید می بینید که بسیاری از آنان به عنوان خط اصلی داستان یا به عنوان یکی از خطوط فرعی بحث فرزند خواندگی را دنبال می کنند و برای جامعه خود فرهنگ سازی می کنند.

*به عنوان سوال نهایی می‌توانید از آخرین میزان فرزندخواندگی آماری به ما بدهید؟

در ۶ ماهه نخست سال ۹۹، ۵۳۹ فرزند بهزیستی در سراسر کشور به فرزندخواندگی رفته‌اند، همچنین ۲۸ فرزند بهزیستی که دارای معلولیت هستند در سراسر کشور وارد خانواده‌ها شدند. استان تهران بیشترین آمار فرزندخواندگی را در ۶  ماهه نخست سال داشته است. ۱۵۵ فرزند بهزیستی در استان تهران به خانواده راه پیدا کرده اند.


متقاضیان ابتدا باید اطلاعاتی مانند اطلاعات خانوار و آدرس و نظایر آن را از طریق سامانه ملی فرزندخواندگی به آدرس http://adoption.behzisti.net بارگذاری کنند.

همه افراد متقاضی سرپرستی کودکان چه در داخل کشور و چه در خارج می توانند از طریق این سامانه، همه فرآیندها را از مرحله ثبت نام تا پایان به صورت الکترونیکی دنبال کنند.

همه متقاضیان باید توجه داشته باشند که ورود و ثبت نام در سامانه فرزندپذیری، درخواست اولیه بوده و هیچ‌گونه حقی را برای متقاضیان به وجود نخواهد آورد.

وظیفه اصلی سازمان بهزیستی، تصمیم‌گیری در مورد انتخاب بهترین والدین از بین متقاضیان سرپرستی و تأمین حداکثر منافع عالیه برای کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست است.

سازمان بهزیستی براساس مدارک شناسایی، تحصیلی، شغلی و مالی، پاسخ استعلام سازمان پزشکی قانونی و اداره تشخیص هویت، نظریه مشاوران و تطابق آنها با قوانین و مقررات جاری، راجع به صلاحیت متقاضیان اظهارنظر می‌کند. بنابراین تکمیل هرگونه فرم و ارائه اطلاعات به سازمان بهزیستی صرفا به منظور کسب اطلاعات اولیه از متقاضیان است و این امر هیچگونه تعهدی برای سازمان بهزیستی به وجود نمی‌آورد و ممکن است در هر مرحله صلاحیت متقاضیان مورد تایید نهایی قرار نگیرد.

به گزارش سازمان بهزیستی کشور، ممکن است صلاحیت متقاضیان بعد از معرفی به مراجع ذیصلاح قانونی از جمله پزشکی قانونی، اداره تشخیص هویت و مشاوران مورد تایید قرار نگیرد. اعتراض به این امر توسط متقاضیان مورد قبول سازمان بهزیستی نیست.

همچنین لازم است که خانواده متقاضیان از جمله پدر، مادر، خواهر و برادر متقاضی از تصمیم برای سرپرستی کودک یا نوجوان مطلع باشند. زیرا مخفی‌کاری در این زمینه مشکلات بعدی را برای آنان به همراه خواهد آورد. علاوه برآن دریافت خدمات مشاوره فرزندپذیری و دینی برابر ضوابط و مقررات سازمان بهزیستی الزامی است.

به موجب هماهنگی‌های بین‌بخشی سازمان بهزیستی، دادگاه خانواده، سازمان پزشکی قانونی و اداره تشخیص هویت، فرآیند سرپرستی طبیعتا طولانی و زمان‌بر است. بنابراین متقاضیان باید همواره صبور باشند.

اما یکی از نکات مورد توجه این است که بیش از ۷۵ درصد متقاضیان، کودک شیرخوار یا کودکی حداکثر تا دو سال می‌خواهند. بنابراین حتی اگر متقاضیان شرایط سرپرستی از نوزاد را داشته باشند، ممکن است لازم باشد انتظار بیشتری را متحمل شوند.

نکته جالب دیگر این است که بیش از ۷۰ درصد متقاضیان نیز خواهان نوزاد دختر هستند. بنابراین حتی اگر متقاضیان شرایط سرپرستی از نوزاد را داشته باشند، ممکن است لازم باشد انتظار بیشتری را متحمل شوند.

باید توجه داشت که تشکیل پرونده و مدت انتظار متقاضیان لزوما به معنای تحویل کودک یا نوجوانان به متقاضیان نیست. بسیاری از متقاضیان کودک بدون سرپرست را می‌پذیرند. این درحالی است که ۸۵ درصد کودکان تحت مراقبت سازمان بهزیستی بدسرپرست هستند. به آن معنا که آنها دارای پدر و مادر هستند. ضمن آنکه جهت واگذاری سرپرستی این گروه از کودکان به متقاضیان، مرجع قضایی باید نسبت به صلاحیت یا عدم صلاحیت والدین کودکان مذکور نیز اظهارنظر کند.

برخی کودکان تحت مراقبت سازمان بهزیستی دارای بیماری‌های جسمی و روحی یا دارای معلولیت هستند. چنانچه متقاضیان اصرار بر پذیرش کودک دارای سلامت کامل باشند، ممکن است امکان پاسخ مثبت به درخواست متقاضیان توسط بهزیستی وجود نداشته باشد.

تملیک بخشی از اموال به نفع کودک یکی از مسائلی است که به نظر برخی متقاضیان غیرمنصفانه می‌آید اما باید توجه داشت که کودک یا کودکان تحت سرپرستی حتی درصورت تمایل سرپرستان، از ارث محروم هستند. به همین منظور و جهت تأمین منافع مادی کودک تحت سرپرستی، متقاضیان باید به دستور دادگاه بخشی از اموال یا حقوق خود را به نفع کودکان یا نوجوانان تحت سرپرستی خود تملیک یا تعهد به تملیک کنند.

علاوه برآن، سرپرستان موظف هستند با نظر سازمان بهزیستی خود را نزد یکی از شرکت‌های بیمه به نفع کودکان یا نوجوانان تحت سرپرستی خود تحت سرپرستی بیمه عمر کنند و از سوی دیگر سرپرستان مکلف به نگهداری و تربیت کودک تحت سرپرستی و پرداخت هزینه‌های زندگی وی هستند. ممکن است در کودک سپرده شده به سرپرستان، بیماری‌های ژنتیکی یا معلولیت بروز کند. این امر موجبی برای فسخ حکم سرپرستی نخواهد بود.

برابر قانون کودکان فاقدسرپرست (رها شده) یا کودکان بدسرپرست به متقاضیان سپرده می‌شود. اما چنانچه پس از سرپرستی والدین زیستی یافت شوند یا شرایط حضانت کودک خود را به دست آورده و تقاضای سرپرستی از کودک خود را داشته باشند؛ ممکن است به دستور دادگاه صالح کودک از سرپرستان مسترد شود.

همچنین متقاضیان بعد از تحویل کودک، سرپرستان باید هر گونه تغییر محل اقامت خود را سریعا به بهزیستی اعلام کنند و در غیراین‌صورت احتمال دارد عواقب حقوقی متوجه آنان خواهد شد. چنانچه بعد از تحویل کودک به هر دلیل وضعیت زندگی متقاضیان مانن علل ازدواج، طلاق، ازدوج مجدد خود یا همسر، طلاق، زندگی مستقل و جدایی از همسر یا فوت همسر ب تغییر یافت، باید موضوع را در اسرع وقت به اداره بهزیستی اعلام کنند.

متقاضیان باید بدانند که در دوره ۶ ماهه آزمایشی، امکان اخذ یا اصلاح شناسنامه کودک با نام سرپرستان وجود ندارد. بنابراین به دلیل عدم امکان صدور گذرنامه برای کودک در این مرحله، کشورها اجازه ورود کودک به کشورشان را نمی‌دهند. چنانچه مصلحت کودک ایجاب کند، برای رفع این چالش، بهزیستی جهت کاهش دوره سرپرستی آزمایشی و صدور حکم دائم با دادگاه تعامل خواهد کرد. اما در هرصورت تصمیم با دادگاه است. درصورتی که دادگاه مدت آزمایشی را کاهش ندهد، متقاضیان باید در دوره ۶ ماهه آزمایشی در ایران حضور داشته باشند. بنابراین باید آمادگی لازم را در این زمینه داشته باشند.

برای خروج کودک از کشور در دوره سرپرستی آزمایشی، سرپرستان باید تضمین مناسب جهت بازگشت کودک یا نوجوان تا پایان دوره آزمایشی، به دادستان بسپارند. اما اگر سفر برای کودک واجب باشد، سپردن تضمین مذکور الزامی نیست. صدور گذرنامه و خروج کودک یا نوجوان تحت سرپرستی بعد از صدور حکم سرپرستی – منوط به موافقت سرپرست منحصر یا سرپرستان و دادستان است. دادستان پس از جلب نظر کارشناسی سازمان با رعایت مصلحت، اتخاذ تصمیم می‌کند. عواقب احتمالی هر گونه اظهارات خلاف واقع و صحت مدارک ارائه شده به اداره بهزیستی در تمام مراحل متوجه متقاضیان است.

معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور درباره فرزندخواندگی گفت: در اوایل شیوع کرونا در کشور روند فرزندخواندگی با تاخیر مواجه شد چون نمی‌توانستیم اجازه دیدار متقاضیان با فرزندان در مراکز را بدهیم اما به تدریج با رعایت پروتکل‌های بهداشتی این امکان، فراهم شد.

حبیب الله مسعودی فرید افزود: در حال حاضر مشکلی در فرآیند فرزندخواندگی در کشور وجود ندارد و فرزندخواندگی طبق روال مرسوم انجام می شود اما تا آنجا که می شود، روندهای اداری آن غیرحضوری انجام می شود.

به گفته وی، در حال حاضر ۱۰ هزار فرزند در ۶۸۰ مرکز شبه خانواده و شیرخوارگاه نگهداری می‌شوند.

فهرست مقاله

  • https://hillbilly ir/شرایط-گرفتن-بچه-از-شیرخوارگاه-آمنه/
نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا