نام پزشکی پرش عضلات، فاسیکولاسیون است و در حالی که می‌توان آن را به عنوان نشانه اولیه بیماری اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS )مشاهده کرد، اما توسط بسیاری از افراد دیگر به دلایل مختلف مانند کمبود مواد مغذیی و آب بدن، عدم خواب کافی ،مصرف بیش از حد کافئین، استرس  ویا بعد از ورزش تجربه می‌شود و اغلب علت آن هیچ چیز جدی نیست. اگر پرش عضله برای مدت طولانی تری ادامه یابد، ممکن است به یک مشکل اساسی سلامتی و بسیاری از  اختلالات دستگاه عصبی اشاره داشته باشد و لازم است تعدادی آزمایش انجام شود و سایر علائم از جمله تضعیف تدریجی و اسپاسم عضلات در نظر گرفته شود. در ادامه‌ی مطلب علت و درمان پرش عضلات توضیح داده شده است. در صورت داشتن هر گونه سوال و یا تردید از پزشک مربوطه سوال کنید.

علت پرش عضلانی چیست؟

دلایل متعددی برای پرش عضله وجود دارد که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

تغذیه نامناسب و فقدان الکترولیت‌ها

الکترولیت‌ها از قبیل کلسیم، پتاسیم و منیزیم نقش مهمی ‌را در حفظ عملکرد صحیح عضله ایفا می‌کنند.

• کلسیم در انقباض عضله نقش دارد و همانند منیزیم به ارسال سیگنال‌ها کمک می‌کند این دو ماده مغذی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و از گرفتگی عضلات پیشگیری می‌‌کند. مصرف مواد غذایی گیاهی اغلب می‌تواند این دو ماده مغذی را در اختیار بدن قرار دهد.
• پتاسیم یک نوع الکترولیت دیگر است که نقش مهمی‌را در ارسال پیام‌های عصبی و انقباضات عضله ایفا می‌‌کند و کمبود این ماده مغذی می‌تواند باعث اختلال در عملکرد عضله شود.
• در نهایت ویتامین دی در حفظ سلامت استخوان‌ها و عضلات نقش حیاتی را ایفا می‌کند. ویتامین دی به فرایند جذب کلسیم کمک می‌کند و پزشکان عقیده دارند که در انتقال پیام‌های عصبی تاثیر به سزایی ایفا می‌کند.
• در صورتی که در رژیم غذایی ما این مواد معدنی به مقدار کافی وجود نداشته باشد دچار پرش عضلات خواهیم شد. نکته مهمی‌ که باید بدانید این است که مصرف برخی داروهای خاص از قبیل داروهایی که برای کنترل فشار خون تجویز می‌شوند می‌توانند بر روی تعادل الکترولیت‌های بدن تاثیر بگذارند.

کم آبی بدن

مایعات حیاتی بدن از طریق عرق کردن، ادرار کردن  استفراغ کردن و سایر روش‌ها از بدن دفع می‌‌شوند و این امر منجر به کم آبی بدن خواهد شد. کم آبی بدن می‌‌تواند بر روی عملکرد کل بدن تاثیر بگذارد و حتی در فعالیت سلولی نیز اختلال ایجاد کند. هنگامی ‌که بدن شما دچار کم آبی می‌شود و گردش خون درون عضلات فعال بدن به طرز قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. این امر بر توانایی عضلات برای انجام فعالیت‌های طبیعی خود از قبیل انقباض و منبسط شدن تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود عضله فعالیت خود را به طور صحیح انجام ندهد. الکترولیت‌های مهم بدن از قبیل پتاسیم و کلسیم از طریق مایعات دفع می‌شوند و همان گونه که می‌دانید این مواد معدنی برای حفظ عملکرد صحیح عضلات بدن کاملا حیاتی هستند. پرش عضلات در اطراف چشم به علت کم آبی بدن کاملاً شایع است اگرچه فاکتورهای دیگری نیز در بروز این وضعیت نقش دارند از قبیل نگاه کردن به صفحه کامپیوتر مدت طولانی یا قرار گرفتن در معرض عوامل آلرژی‌ زا از قبیل گرد و خاک.

ورزش کردن

پرش عضلات پس از ورزش کردن به ویژه در مواردی که شما به انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین می‌پردازید و عضلات بدن تان خسته شده‌ اند و بیش از حد از آنها کار کشیده‌ اید طبیعی است. در هنگام ورزش کردن مقدار زیادی از مواد مغذی و الکترولیت‌های بدن از طریق عرق کردن دفع می‌شوند و همان گونه که می‌دانید از دست دادن منیزیم و کلسیم می‌تواند باعث پرش عضلات شود. پرش عضلات اغلب در عضلات ساق پا، ران و عضله دو سر بازو بیشتر رخ می‌دهد زیرا در هنگام ورزش کردن این عضلات تحت فشار بسیار زیادی قرار می‌گیرند. اسید لاکتیک که در هنگام ورزش کردن تولید می‌‌شود می‌‌تواند منجر به پرش عضلات شود.

در این زمان بدن از ذخایر اکسیژن خود استفاده می‌‌کند تا قند را به انرژی تبدیل کند و در صورتی که اکسیژن کافی در این فرآیند در اختیار بدن قرار نگیرد لاکتات تولید می‌شود و می‌تواند بدون نیاز به اکسیژن به انرژی تبدیل گردد. اسید لاکتیککی که تولید شده است نمی‌تواند به سرعت مورد استفاده قرار بگیرد و این امر می‌‌تواند باعث به وجود آمدن علائم و نشانه‌های متعددی از قبیل درد و گرفتگی عضله یا ضعف و حالت تهوع شود.

کافئین

بدن ما یک سیستم بسیار هوشمند است که می‌تواند در هنگام مصرف بیش از حد کافئین هشدار بدهد که یکی از این علائم پرش عضله می‌باشد. مصرف بیش از حد کافئین می‌‌تواند باعث ایجاد انقباضات غیر ارادی و خفیف در رشته‌های فیبروزی عضلات سراسر بدن شود. کافئین همچنین به عنوان یک ادرار آور خفیف استفاده می‌کند و در صورتی که شما مقدار زیادی کافئین مصرف کنید احتمال کم آب شدن بدن تان افزایش خواهد یافت و طبق نکاتی که در قسمت بالا اشاره کردیم کم ابی بدن می‌تواند باعث پرش عضلات شود.

 خواب ناکافی

در برخی موارد پرش عضلات می‌تواند به علت خسته بودن بدن و خواب ناکافی به ویژه پس از ورزش کردن به وجود بیاید. مغز از سیگنال‌های شیمیایی که انتقال دهنده‌های عصبی نامیده می‌شوند برای برقراری ارتباط با بدن استفاده می‌کند اما هنگامی ‌که شما به اندازه کافی نخوابیده باشید قابلیت مغز برای ارسال این سیگنال‌ها کاهش پیدا می‌‌کند و در نتیجه این وضعیت منجر به ارسال تعداد بسیار زیادی سیگنال به رشته‌های عصبی و پرش آنها خواهد شد. تشکیل این انتقال دهنده‌های عصبی درون مغز می‌تواند باعث پرش عضلات شود.

استرس

استرس یکی دیگر از علل احتمالی پرش عضلات محسوب می‌شود و زمانی که سیستم استرس فعال می‌گردد بدن خود را برای مقابله با این خطر آماده خواهد کرد. سیستم عصبی در هنگام واکنش به خطر ایجاد شده به صورت اصولی و قاعده ‌مند عمل نمی‌کند. از آن جایی که پیام‌های عصبی وظیفه کنترل عضله را برعهده دارند هیچ گونه تعجبی نیست که استرس باعث پرش عضله می‌شود.

مصرف برخی داروها

در برخی موارد مصرف برخی داروها از قبیل داروهای ضد افسردگی و داروهایی که برای کنترل فشار خون تجویز می‌شوند می‌توانند باعث پرش عضلات شوند. داروهای ضد افسردگی دارای تاثیرات تحریک کنندگی هستند و باعث انقباضات غیر ارادی رشته‌های عضلانی می‌شوند و از سوی دیگر داروهای کنترل فشار خون بر روی تعادل الکترولیت‌های بدن تاثیر می‌گذارند. اگر شما تصور می‌کنید که داروهای مصرفی تان بر علائم و نشانه‌های پرش عضلات تاثیر دارند بهتر است به پزشک مراجعه کنید و از قطع کردن یا تغییر خودسرانه داروی خود اجتناب نمایید.

 سیگار کشیدن

نیکوتین موجود در سیگار می‌‌تواند باعث پرش عضلات شود زیرا نیکوتین یک نوع محرک محسوب می‌گردد. اگر شما قصد دارید از سیگار کشیدن خود را ترک کنید بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا در این زمینه شما را راهنمایی کند.

سایر علل پرش عضلات

پرش عضلات معمولاً یک اختلال بدون خطر است اما می‌تواند به دلایل متعددی به وجود بیاید. پرش عضله اغلب به علامت یک اختلال جدی است و گاهی اوقات به علت مشکلات مرتبط با کلیه و اعصاب ایجاد می‌گردد. برخی از دلایل شایع پرش عضلات به شرح زیر می‌باشند:

• بیماری ام اس اختلالی است که بر مغز و طناب نخاعی تاثیر می‌گذارد و در نتیجه منجر به بروز علائم و نشانه‌های متعددی خواهد شد. ام‌ اس بر روی تعادل، حس، حرکت و بینایی افراد تاثیر می‌گذارد.
• دیستروفی عضلانی شامل یک مجموعه از اختلالاتی است که با گذر زمان باعث ضعیف شدن عضله می‌شوند.
• سندروم آیزاک یک اختلال نادر است که می‌تواند باعث پرش عضلات، سفتی و گرفتگی عضله شود.
• گیر افتادگی عصب نخاعی به وضعیتی گفته می‌‌شود که بافت‌های نرم اطراف عصب فشار بسیار زیادی را به آن وارد کنند. این اختلال معمولاً در ناحیه کمر پا دست و سایر نقاط بدن ایجاد می‌گردد و منجر به بروز درد، سوزن‌ سوزن ‌شدن، ضعف و بی حسی خواهد شد.
• اسکلروزیس آمیوتروفیک جانبی به یک گروه از بیماری‌های نورولوژیکی گفته می‌‌شود که نادر هستند و معمولاً سلول‌های عصبی را هدف قرار می‌دهند.
• لوپوس یک بیماری خود ایمنی است که منجر به بروز علائم و نشانه‌های متعددی در نقاط مختلف بدن از قبیل مفاصل، مغز، کلیه و پوست می‌شود. این اختلال زمانی ایجاد می‌‌شود که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌ها و اعضای خود حمل می‌کند.
• سندرم پرش عضلانی خوش خیم یک اختلال نورولوژیکی است که باعث پرش عضلات در نقاط مختلف بدن از قبیل چشم، دست، انگشتان دست و پا و ساق پا می‌شود.
• دیستونی یک اختلال نورولوژیکی حرکتی است که باعث اسپاسم دردناک عضلانی در هنگام عملکرد نامناسب سیگنال‌های مغز خواهد شد.
• بیماری نورون حرکتی به یک مجموعه از بیماری‌های گفته می‌‌شود که بر طناب نخاعی و اعصاب مغز تاثیر می‌گذارند. در این بیماری فرایند ارسال پیام از مغز به عضله قطع می‌شود و این امر می‌‌تواند باعث به وجود آمدن علائم نشانه‌های متعددی از قبیل سفتی عضله و ضعیف شدن آن شود.

پیشگیری و درمان پرش عضلات

مناسب‌ترین شیوه‌های درمان برای پرش عضلات شامل موارد زیرمی‌‌‌باشد:

• پیروی از یک رژیم غذایی متعادل حاوی مقدار زیادی مواد غذایی سرشار از کلسیم، پتاسیم و منیزیم است که می‌تواند از پرش عضلات جلوگیری کند. سیب زمینی شیرین، محصولات لبنی و توفو از منابع غذایی سرشار از کلسیم محسوب می‌‌‌شوند. ماهی سالمون و بروکلی دو مورد از منابع غذایی حاوی پتاسیم هستند و منیزیم در مواد خوراکی از قبیل موز و اسفناج یافت می‌شود. سعی کنید تا حد امکان از مواد غذایی فرآوری شده از قبیل بیسکوییت و مربا خودداری کنید زیرا مقدار بسیار کمی مواد غذایی مفید دارند.
• به منظور بهبود عملکرد عضله باید مقدار کافی آب مصرف کنید به ویژه هنگامی ‌که ورزش می‌کنید و در این هنگام مایعات زیادی را از دست می‌‌‌دهید. شما باید روزانه ۸ یا ۹ لیوان آب ساده مصرف کنید تا دچار کم آبی بدن نشویم و به خاطر داشته باشید که در هوای گرم یاد هنگام ورزش کردن به آب بیشتری نیاز دارید.
• مقدار کافئین مصرفی خود را کاهش دهید زیرا کافئین باعث پرش عضلات می‌‌شود. شما می‌توانید از نوشیدنی‌های غیر کافئینی مانند چای گیاهی استفاده کنید.
• حداقل در طول روز ۸ ساعت بخوابید تا از پرش عضلات جلوگیری شود زیرا خواب کافی به بهبود عملکرد بدن کمک خواهد کرد. خواب کافی و به موقع از به وجود آمدن اختلال در الگوی خواب جلوگیری خواهد کرد.
• به کنترل استرس خود بپردازید زیرا استرس در فرایند ارسال پیام عصبی اختلال ایجاد می‌کند. ورزش کردن، مدیتیشن یا استفاده از روش‌های تنفس از جمله اقدامات بسیار موثر برای کنترل استرس محسوب می‌شوند.
• در صورتی که شما در هنگام ورزش کردن دچار پرش عضله می‌‌شوید به احتمال زیاد عضلات شما بسیار خسته می‌شوند. در این حالت باید سعی کنید به جای تمرینات ورزشی سنگین و انجام حرکات ورزشی سبک بپردازید یا حداقل زمان ورزش کردن خود را در طول هفته کاهش دهید.
• پس از یک بازه زمانی که ورزش می‌کنید باید مقداری استراحت کنید و بدن خود را سرد نمایید سپس برای شروع مجدد به گرم کردن بدن خود بپردازید. این کار به کنترل پرش عضلات کمک خواهد کرد.
• فیزیوتراپی می‌تواند از طریق روش‌های مختلف درمانی، به اسپاسم عضلات، تنش در عضله و ارائه راهکارهای تسکین درد ناشی از پرش عضلانی کمک کند. از تکنیک‌های مفید برای درمان پرش عضلات در فیزیوتراپی، آموزش حرکات کششی ملایم ، گرما و و سرما درمانی، تحریک الکتریکی و تزریق نقاط ماشه‌ای میباشد. ماساژ تراپی نیز برای درمان گره‌های عضلانی یا نقاط تحریک کننده نیز مورد استفاده قرار گیرد.