تنگی کانال نخاع یا به انگلیسی spinal stenosis به تنگ شدن فضاهای درون ستون فقرات اطلاق میگردد که میتواند بر عصبی که از ستون فقرات عبور میکند، فشار وارد کند. تنگی کانال نخاعی بیشتر در کمر و گردن رخ میدهد.
برخی از افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع ممکن است هیچگونه علائمی نداشته باشند. بعضی دیگر ممکن است درد، سوزن سوزن شدن، بیحسی و ضعف عضلات را تجربه کنند. این علائم میتوانند با گذشت زمان تشدید شوند.
عموماً تنگی کانال نخاع در اثر تغییرات سایشی و پارگی ستون فقرات در ارتباط با آرتروز ایجاد میشود. در موارد شدید تنگی کانال نخاعی، پزشکان ممکن است برای ایجاد فضای اضافی برای نخاع یا عصبها، جراحی را توصیه کنند.
روشهای تشخیص تنگی کانال نخاعی متعدد است. برای رفع مشکل تنگ شدن کانال نخاع از طیف وسیعی از درمانهای دارویی، جراحی ها و روشهای درمان خانگی استفاده میشود.
انواع تنگی کانال نخاعی
انواع تنگی کانال نخاع با توجه به محل وقوع مشکل در ستون فقرات طبقهبندی میگردد. ممکن است این بیماری بیش از یک نوع داشته باشد. دو نوع اصلی تنگی کانال نخاعی عبارتند از:
- تنگی مهره های گردنی:در این شرایط، تنگی در بخشی از ستون فقرات در گردن اتفاق میافتد.
- تنگی کانال نخاع کمر: در این شرایط، تنگ شدن در بخشی از ستون فقرات در قسمت تحتانی کمر رخ میدهد. این نوع، شایعترین شکل تنگی کانال نخاع است.
علائم تنگ شدن کانال نخاع
بسیاری از افراد شواهدی از تنگ شدن کانال نخاع در ام آر آی یا سی تی اسکن دارند اما ممکن است بعضی افراد هیچگونه علائمی نداشته باشند. زمانی که تنگی کانال نخاعی رخ میدهد، اغلب به تدریج شروع میشود و با گذشت زمان تشدید میشود. علائم بسته به محل تنگی و اینکه عصبها در چه شرایطی قرار دارند متفاوت است.
در گردن (ستون فقرات گردنی)
- احساس گزش یا بیحسی در دست، بازو، کف پا یا ساق پا
- احساس ضعف در یک دست یا پا
- مشکل در راه رفتن و عدم تعادل
- گردن درد
- در موارد تشدید بیماری، اختلال در عملکرد روده یا مثانه (فوریت ادرار و بیاختیاری ادرار)
در قسمت تحتانی کمر (ستون فقرات کمری)
- بیحسی یا احساس سوزن سوزن شدن در کف یا ساق پا
- احساس ضعف و سستی در کف یا ساق پا
- درد یا گرفتگی در یک یا هر دو پا هنگام ایستادن به مدت طولانی یا هنگام راه رفتن، که معمولاً هنگام خم شدن به جلو یا نشستن بهبود مییابد
- کمردرد
در صورت وجود هر یک از علائم ذکر شده، به پزشک مراجعه کنید.
علل تنگی کانال نخاع
ستون فقرات از گردن تا قسمت تحتانی کمر امتداد دارد. استخوانهای ستون فقرات شما یک کانال نخاعی را تشکیل میدهد که از نخاع حفاظت میکند.
برخی از افراد با یک کانال نخاعی کوچک متولد میشوند. اما در بیشتر مواقع تنگی کانال نخاع هنگامی اتفاق میافتد که آسیبی برای کاهش فضای باز در ستون فقرات رخ میدهد. علل تنگی کانال نخاعی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
-
رشد بیش از حد استخوان:
صدمات پوششی و پارگی ناشی از استئوآرتریت(آرتروز) بر روی استخوانهای ستون فقرات می تواند باعث ایجاد اسپورهای استخوانی شود. این امر میتواند به تنگی کانال نخاع منجر شود. بیماری پاژه استخوان، بیماری است که معمولاً افراد بالغ را درگیر میکند و همچنین میتواند باعث رشد استخوان در ستون فقرات شود.
-
فتق دیسک:
بالشهای نرمی که به عنوان کمک فنر بین مهره های شما عمل میکنند، با افزایش سن خشک میشوند. ترک در قسمت بیرونی دیسک ممکن است باعث شود که برخی از مواد نرم داخلی خارج شوند و روی نخاع یا اعصاب فشار وارد کنند و موجب تنگی کانال نخاع شود.
-
رباطهای ضخیم:
تارها و طنابهای سفت و سخت که به نگه داشتن استخوانهای ستون فقرات شما کمک میکنند میتوانند به مرور زمان سفت و ضخیم شوند. این رباطها میتوانند به داخل کانال نخاعی نفوذ پیدا کنند.
-
تومورها:
رشد غیرطبیعی میتواند در داخل نخاع، در غشایی که نخاع یا فضای بین نخاع و مهره ها را میپوشانند، شکل بگیرد. این موارد غیر عادی هستند و در تصویربرداری ستون فقرات با MRI یا CT قابل شناسایی است.
-
صدمات نخاعی:
حوادث رانندگی و سایر ضربات میتواند باعث جابجایی یا شکستگی یک یا چند مهره شود. استخوان جابجا شده از شکستگی ستون فقرات ممکن است به محتویات کانال نخاعی آسیب برساند. تورم بافت مجاور بلافاصله پس از عمل جراحی کمر نیز میتواند به نخاع یا عصبها فشار وارد کند و تنگی کانال نخاع را ایجاد کند.
فاکتورهای خطرآفرین
بیشتر افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع در سنین بالای 50 سال هستند. اگرچه تغییرات دژنراتیو مفصلی باعث ایجاد تنگی کانال نخاع در افراد جوانتر میشود، اما لازم است علل دیگر نیز ملاحظه و بررسی شود. این موارد شامل تروما، ناهنجاری مادرزادی ستون فقرات مانند اسکولیوز و بیماریهای ژنتیکی است که بر رشد استخوان و ماهیچه ها در بدن تأثیر می گذارد. تصویربرداری ستون فقرات میتواند تمایز بین این علل را مشخص کند.
عوارض تنگی کانال نخاع
در موارد بسیار نادری تنگی کانال نخاعِ درمان نشده ممکن است پیشرفت کند و دائمی شود:
- بیحسی
- ضعف
- مشکلات تعادل
- بی اختیاری
- فلج و از کارافتادگی
تشخیص
برای تشخیص تنگی کانال نخاع، پزشک ممکن است از شما در مورد نشانه ها و علائم سؤال کند، سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و معاینه جسمی انجام دهد. ممکن است پزشک چندین آزمایش تصویربرداری را انجام دهد تا به شما در تشخیص علل نشانه ها کمک کند.
این آزمایشات و تستهای تصویربرداری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اشعه ایکس: اشعه ایکس بر روی کمر میتواند تغییرات استخوانی را نشان دهد، مانند چرخش استخوانهایی که ممکن است فضای داخل کانال نخاعی را باریک کنند. این روش عارضه بسیار کمی دارد.
- ام آر آی: از یک مغناطیس قدرتمند و امواج رادیویی برای تولید تصاویر مقطعی از ستون فقرات شما استفاده میکند. این آزمایش میتواند آسیب دیسکها و رباطها و همچنین وجود تومورها را تشخیص دهد. مهمتر از همه اینها، این تست میتواند نشان دهد که اعصاب نخاع تحت فشار قرار دارد.
- سی تی اسکن: اگر نمیتوانید ام آر آی انجام دهید، پزشک سی تی اسکن را پیشنهاد میکند. روشی که تصاویر پرتوی ایکس را از زوایای مختلفی تهیه میکند تا تصاویر دقیق و مقطعی از بدن به دست آید. سی تی اسکن پس از تزریق ماده کنتراست انجام میشود. این رنگ طناب نخاعی و عصبها را ترسیم میکند و میتواند فتق دیسک، مهمیزاستخوانی و تومورها را مشخص کند.
درمانهای تنگی کانال نخاعی
درمان تنگی کانال نخاع به محل تنگی و شدت علائم و نشانهها بستگی دارد. با پزشک خود در مورد درمانی که برای وضعیت شما مناسب است مشورت کنید. اگر علائم شما خفیف است و یا علائمی را احساس نمیکنید، ممکن است پزشک با جلسات معاینهای منظم، وضعیت تنگی کانال نخاع را کنترل کند. او ممکن است نکاتی پیرامون خود مراقبتی ارائه دهد که می توانید در خانه انجام دهید. اگر این موارد کمکی نکنند، ممکن است پزشک معالج داروها یا فیزیوتراپی را توصیه کند. در صورت عدم اثرگذاری این روشها ممکن است جراحی یک گزینه مناسب باشد.
-
داروهای مؤثر برای تنگی کانال نخاع
ممکن است پزشک داروهای زیر را تجویز کند:
- مسکن ها: داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن ممکن است به طور موقت برای کاهش ناراحتی و درد ناشی از تنگی کانال نخاع استفاده شوند. این داروها معمولاً فقط برای مدت کوتاهی توصیه میشوند، زیرا شواهدی اندک در مورد سودمندی مصرف طولانی مدتشان وجود دارد.
- داروهای ضد افسردگی: دوزهای شبانه داروهای ضد افسردگی سه حلقهای، مانند آمیتریپتیلین، میتوانند به کاهش درد مزمن ناشی از تنگی کانال نخاع کمک کنند.
- داروهای ضد تشنج: برخی داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین (نورونتین) و پرگابالین برای کاهش درد ناشی از عصبهای آسیب دیده استفاده میشوند.
- اپیوئیدها:داروهایی که حاوی داروهای وابسته به کدئین هستند مانند اکسیکودون(اکسیکنتین، روکسیکودون) و هیدروکودون (نورکو، ویکودین) ممکن است برای تسکین درد تنگی کانال نخاع در کوتاه مدت مفید باشند. مرفین نیز ممکن است با احتیاط برای درمان طولانی مدت در نظر گرفته شود. اما ریسک عوارض جانبی جدی از جمله ایجاد عادت را به همراه دارند.
-
فیزیوتراپی
برای افرادی که دچار تنگی کانال نخاع هستند، درمان فیزیوتراپی در تلاش برای کاهش درد، کمتر استفاده میشود. چرا که ممکن است منجر به ضعف عضلات منجر شود و درد بیشتر ایجاد کند. یک فیزیوتراپیست میتواند تمریناتی را به شما آموزش دهد که ممکن است به شما کمک کند:
- قدرت و استقامت خود را بسازید
- انعطافپذیری و پایداری ستون فقرات را حفظ کنید
- تعادل خود را بهبود بخشید
-
تزریق استروئید
ریشه های عصبی ممکن است در نقاطی که تحت فشار هستند تحریک و متورم شود. تزریق داروی استروئیدی (کورتیکواستروئید) به فضای اطراف تحریک، باعث رفع تنگی کانال نخاع نمیشود اما میتواند به کاهش التهاب و تسکین بخشی از درد کمک کند.
تزریق استروئید برای همه بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاع اثرگذاری مطلوبی ندارد. به علاوه تزریق مکرر استروئید میتواند استخوانهای اطراف و بافت همبند را تضعیف کند، بنابراین فقط میتوانید چندین بار در سال این تزریقها را دریافت کنید.
-
روش رفع فشار
در این روش از ابزارهای سوزنی مانند برای خارج کردن بخشی از رباط ضخیم شده در قسمت پشت ستون فقرات استفاده میشود تا فضای کانال نخاعی افزایش یابد و ضعف ریشه عصبی از بین برود. فقط بیماران مبتلا به تنگی ستون فقرات کمری و رباط ضخیم واجد شرایط برای این نوع رفع فشار هستند.
این روش به روش رفع فشار کمر با هدایت تصویر از راه پوست (PILD) نامیده میشود. همچنین به این روش، رفع فشار کم تهاجمی کمری (MILD) گفته میشود ، اما برای جلوگیری از تداخل با روشهای جراحی با حداقل تهاجم، پزشکان اصطلاح PILD را تصویب کردهاند.
از آنجا که روش PILD بدون بیهوشی عمومی انجام میشود ، ممکن است گزینهای مطلوب و مناسب برای برخی از افراد با ریسکهای بالای جراحی به دلیل سایر مشکلات پزشکی باشد.
-
اوزون تراپی
یکی از درمان های نوین تنگی کانال نخاع کمری اوزون تراپی میباشد. تزریق اوزون در بسیاری از مواقع باعث بازتر شدن کانال نخاع و کاهش علائم و دردهای منتشر شده در پاها میگردد. کمتر شدن ورم و گرفتگی پا از مزایای اوزون درمانی تنگی کانال نخاعی میباشد.
-
عمل جراحي
اگر سایر روشهای درمانی برای رفع تنگی کانال نخاع به شما کمک نکردهاند یا اگر به دلیل علائم بیماری ناتوان شدهاید ممکن است روش جراحی مطرح شود. اهداف جراحی شامل کاهش فشار بر نخاع یا ریشه های عصبی، با ایجاد فضای بیشتر در کانال نخاعی است. جراحی برای کاهش فشار در ناحیه تنگی کانال، قطعیترین روش برای رفع علائم تنگی کانال نخاع است.
تحقیقات نشان میدهد که جراحیهای ستون فقرات در صورت انجام توسط جراحان باتجربه دارای کمترین عوارض جانبی است. بنابراین از پرسش درباره سوابق و تجربیات جراح خود در حیطه جراحی تنگی کانال نخاع دریغ نکنید. اگر مردد هستید، سابقه پزشکان دیگر را بررسی کنید.
نمونههایی از روشهای جراحی برای درمان تنگی کانال نخاع عبارتند از:
-
لامینکتومی
این روش قسمت پشت مهره (لامینا) آسیب دیده را از بین میبرد. لامینکتومی بعضاً عمل جراحی رفع فشار نامیده میشود؛ زیرا با ایجاد فضای بیشتر در اطراف عصبها، فشار وارده بر آنها را کاهش میدهد. در برخی موارد، این مهره ممکن است نیاز به اتصال مهرههای مجاور با مهرهای فلزی و پیوند استخوان (فیوژن ستون فقرات) برای حفظ استحکام ستون فقرات داشته باشد.
-
لامینوتومی
این روش تنها بخشی از لایه را از بین میبرد، به طور معمول یک سوراخ را به اندازه کافی برای تسکین فشار در یک نقطه خاص بزرگ میکند.
-
لامینوپلاستی
این روش فقط روی مهرههای گردن (ستون فقرات گردنی) انجام میشود و با ایجاد لولا بر روی لایه، فضای داخل کانال ستون فقرات را باز میکند. سخت افزار فلزی تعبیه شده، فشار موجود در بخش باز شده ستون فقرات را برطرف میکند.
-
جراحی کم تهاجمی
در این روش، برای جراحی تنگی کانال نخاع ، استخوان یا لایه را به روشی حذف میکنند که باعث کاهش آسیب به بافت سالم مجاورمی شود. این امر باعث میشود که نیاز به انجام فیوژن (جوشدادن مهرهها) کمتر باشد.
در حالی که فیوژنها روش مفیدی برای تثبیت ستون فقرات و کاهش درد هستند، با اجتناب از انجام فیوژن میتوانید خطرات احتمالی مانند درد بعد از جراحی و التهاب و بیماری را در بخشهای مجاور ستون فقرات کاهش دهید. علاوه بر کاهش نیاز به فیوژن ستون فقرات، نشان داده شده است که یک روش جراحی کم تهاجم منجر به بهبودی در زمان کوتاهتر خواهد شد.
در بیشتر موارد، این اقدامات با ایجاد فضا به کاهش علائم تنگی کانال نخاع کمک میکند. اما در برخی از افراد، علائم بیماری پس از جراحی مانند سابق باقی است و یا بعد از عمل بدتر میشود. سایر خطرات جراحی شامل عفونت، پارگی در غشای پوشاننده طناب نخاعی، لخته شدن خون در ورید پا و زوال عصبی است.
-
درمان های بالقوه آینده
تحقیقات بالینی برای آزمایش استفاده از سلولهای بنیادی برای درمان علل تحریک کننده ستون فقرات و تنگی کانال نخاع در حال انجام است، رویکردی که بعضاً به عنوان طب احیا کننده خوانده میشود. آزمایشات پزشکی ژنومی نیز انجام میشود که میتواند منجر به ژن درمانی نوین برای درمان تنگی کانال نخاع شود.
-
پزشکی جایگزین یا مکمل
داروهای یکپارچه و روشهای درمانی جایگزین میتواند به همراه درمانهای معمولی برای کمک به مقابله با درد ناشی از تنگی کانال نخاع استفاده شود. این درمانها عبارتند از:
- ماساژ درمانی
- درمان کایروپراکتیک (روشی سنتی برای تشخیص و درمان اختلالات ستون فقرات به وسیله ماساژ با حرکات دست)
- طب سوزنی
اگر به این گزینههای درمانی برای رفع تنگی کانال نخاع علاقه دارید با پزشک خود صحبت کنید.
سبک زندگی و درمانهای خانگی تنگی کانال نخاعی
برای نظارت بر وضعیت بیماری، نیاز به معاینات مکرر و پیگیری توسط پزشک معالج خواهید داشت. پزشک ممکن است پیشنهاد کند که چندین درمان خانگی را در سبک زندگی خود قرار دهید. این موارد عبارتند از:
-
مصرف داروهای تسکین دهنده درد:
داروهای بدون نسخه مانند آسپرین، ایبوپروفن (Advil ، Motrin IB و سایر داروها)، ناپروکسن (Aleve و سایر داروها) و استامینوفن (تیلنول و داروهای مشابه) میتوانند به کاهش درد و التهاب به درمان تنگی کانال نخاع کمک کنند.
-
استفاده از کیسه های گرم یا سرد:
بسیاری از علائم تنگی کانال نخاع گردنی با اعمال کمپرس گرما یا یخ بر گردن تسکین مییابد.
-
حفظ وزن سالم:
در تلاش باشید تا وزن سالم خود را حفظ کنید. اگر دچار اضافه وزن یا چاقی هستید، پزشک ممکن است توصیه کند که وزن خود را کاهش دهید. کاهش وزن اضافی میتواند با برداشتن برخی از فشارها از پشت، به خصوص قسمت مهرههای کمری ستون فقرات، درد را کاهش دهد.
-
ورزش کردن:
تمرینات خم شدن، کششی و تقویتی احتمالاً به باز شدن ستون فقرات و درمان تنگی کانال نخاع کمک کند. با یک فیزیوتراپیست یا پزشک خود در مورد انجام ورزشهای بیخطر و ایمن در خانه صحبت کنید. یرای مشاهده این تمرینات میتوانید مقاله ورزش برای تنگی نخاعی را مشاهده کنید.
-
استفاده از عصا یا واکر:
این دستگاههای کمک کننده علاوه بر تأمین ثبات، به شما اجازه میدهند هنگام راه رفتن خم شوید و به این ترتیب در تسکین درد مؤثر هستند.
آماده شدن برای ویزیت
اگر پزشک عمومی به این تشخیص برسد که تنگی کانال نخاع دارید، ممکن است شما را به پزشک متخصص در زمینه اختلالات سیستم عصبی (متخصص مغز و اعصاب) ارجاع دهد. بسته به شدت علائم بیماری در شما، ممکن است نیاز به ویزیت یک فوق تخصص درد در کلینیک درد یا جراح ستون فقرات نیز داشته باشید.
کارهایی که می توانید انجام دهید
قبل از ویزیت، ممکن است بخواهید لیستی از پاسخ سؤالات زیر را تهیه کنید:
- چه زمانی متوجه این مشکل شدید؟
- آیا با گذشت زمان علائم بدتر شده است؟
- آیا والدین یا خواهر و برادران شما تا به حال علائم مشابهی داشتهاند؟
- آیا مشکلات پزشکی دیگری دارید؟
- به طور مرتب چه داروها یا مکملهایی مصرف میکنید؟
- چه جراحی یا تزریقاتی مرتبط با ستون فقرات انجام دادهاید؟
چه انتظاری از پزشک دارید؟
پزشک ممکن است برخی از سؤالات زیر را بپرسد:
- احساس درد داری؟ در کجای بدن؟
- آیا هر موقعیتی درد را کاهش میدهد یا آن را تشدید میکند؟
- آیا احساس ضعف، بیحسی یا سوزن سوزن شدن دارید؟
- آیا اخیراً احساس ناهنجاری عضلانی میکنید؟
- آیا در کنترل روده یا مثانه مشکل دارید؟
- قبلاً برای رفع این مشکلات چه درمانی را امتحان کردهاید؟