نمونه عقد صلح عمری

عقد صلح عمری یه راهکار حقوقی هوشمندانه است که به شما اجازه می ده مالکیت اموالتون رو به شخص دیگه ای منتقل کنید، اما تا پایان عمرتون حق استفاده و بهره برداری از اون رو داشته باشید. این قرارداد به خیلی ها کمک می کنه تا تکلیف اموالشون رو در زمان حیات مشخص کنن و از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری کنن. از خونه و زمین گرفته تا آپارتمان و هر دارایی دیگه ای، می تونید با یه صلح عمری تکلیفش رو معلوم کنید. ما اینجا هستیم تا با زبونی ساده و خودمونی، کل ماجرا رو براتون روشن کنیم. از تعریف و انواعش بگیرید تا مزایا و معایب و حتی یه نمونه کامل قرارداد که بتونید برای خودتون الگو قرار بدید. پس با ما همراه باشید تا با خیال راحت، قدم به قدم این مسیر رو طی کنیم.

صلح عمری چیست؟ (تعریف ساده و کاربردی)

شاید اسم «عقد صلح عمری» براتون یه خورده قلمبه سلمبه باشه، ولی نگران نباشید، مفهومش خیلی هم پیچیده نیست. به زبان خودمونی، صلح عمری یعنی شما، که الان مالک یه چیزی (مثلاً یه خونه یا زمین) هستید، تصمیم می گیرید مالکیت اون چیز رو به شخص دیگه ای (مثلاً فرزندتون یا همسرتون) منتقل کنید، اما یه شرط مهم توش می ذارید: اینکه تا وقتی زنده هستید، حق استفاده و زندگی کردن تو اون خونه یا بهره برداری از اون زمین مال خودتون باشه. یعنی «عین» مال به نفر دوم منتقل می شه، ولی «منافع» و «حق استفاده» تا پایان عمر شما، برای خودتون باقی می مونه.

توی قانون مدنی ما، ماده ۷۵۲ در مورد صلح صحبت می کنه و میگه صلح می تونه هم برای رفع دعوا باشه و هم برای یه معامله. صلح عمری هم دقیقاً یه جور معامله است که توش طرفین با هم توافق می کنن. طرفین این قرارداد دو نفر هستن: یکی «مصالح» که همون انتقال دهنده است و «متصالح» که گیرنده مال به حساب میاد. چیزی که صلح می شه (مثلاً همون خونه یا زمین) هم بهش میگیم «مورد صلح». نکته مهم اینجاست که با این قرارداد، مالکیت اون مال بلافاصله بعد از امضا از شما به اون شخص منتقل می شه، فقط حق استفاده ازش با شماست تا وقتی نفس می کشید.

شرایط تنظیم یک صلح عمری قانونی و بی دردسر

برای اینکه یه قرارداد صلح عمری درست و حسابی و از نظر قانونی معتبر داشته باشیم، باید یه سری شرط و شروط رعایت بشه. اگه این شروط رو نادیده بگیریم، ممکنه بعداً سر و کله دردسرای قانونی پیدا بشه و زحمت هامون هدر بره. بیاید با هم مهم ترین این شرایط رو مرور کنیم:

اهلیت طرفین؛ یعنی کی می تونه صلح کنه؟

اولین و مهم ترین شرط، اینه که هم «مصالح» (کسی که مال رو صلح می کنه) و هم «متصالح» (کسی که مال رو می گیره)، از نظر قانونی صلاحیت لازم رو داشته باشن. یعنی چی؟ یعنی باید:

• عاقل باشن: یعنی دیوانه نباشن و تو زمان امضای قرارداد کاملاً هوشیار باشن.
• بالغ باشن: یعنی به سن قانونی بلوغ رسیده باشن (در ایران برای پسران ۱۵ سال تمام قمری و برای دختران ۹ سال تمام قمری).
• رشید باشن: یعنی قدرت تشخیص منافع و مضرات مالی خودشون رو داشته باشن و بتونن درست تصمیم بگیرن. معمولاً در قانون ۱۸ سال تمام رو ملاک رشد در نظر می گیرن، مگر اینکه خلافش ثابت بشه.

اگه یکی از طرفین این شرایط رو نداشته باشه، قرارداد صلح عمری اعتبار قانونی پیدا نمی کنه و می شه باطلش کرد.

قصد و رضای قلبی؛ هیچ کس نباید مجبور باشه!

یه قرارداد، وقتی معتبره که هر دو طرف با «میل و اراده خودشون» و «بدون هیچ اجبار یا تهدیدی» اونو امضا کنن. تو صلح عمری هم همینطوره. مصالح باید واقعاً قصد صلح کردن داشته باشه و متصالح هم با رضایت کامل مال رو قبول کنه. اگه ثابت بشه که یکی از طرفین تحت فشار یا تهدید بوده، قرارداد قابل ابطاله.

مورد صلح باید مشخص باشه!

خب، داریم چی رو صلح می کنیم؟ این سوال باید جواب کاملاً واضحی داشته باشه. مورد صلح (مثلاً ملک، زمین، آپارتمان، ماشین یا هر دارایی دیگه) باید کاملاً مشخص و معین باشه. یعنی دقیقاً بگیم که داریم چی رو منتقل می کنیم. مثلاً اگه ملک هست، باید مشخصات ثبتی، آدرس دقیق، متراژ و هر جزئیات دیگه ای که برای شناسایی اون لازمه، تو قرارداد ذکر بشه. اینجوری از هرگونه ابهامی که ممکنه بعداً به اختلاف بخوره، جلوگیری می شه.

جهت معامله؛ کار خیر، نه کار خلاف!

هدف و مقصودی که از این صلح داریم، باید «مشروع» و قانونی باشه. یعنی قرارداد صلح عمری رو نباید برای یه کار غیرقانونی یا خلاف شرع تنظیم کرد. مثلاً اگه کسی بخواد مالی رو صلح کنه که تو کار قاچاق ازش استفاده بشه، این قرارداد باطل محسوب می شه. این شرط هم برای همه قراردادها تو قانون ما وجود داره.

مال الصلح؛ حتی یه چیز کوچیک!

برخلاف چیزی که شاید فکر کنید، صلح عمری همیشه بلاعوض نیست. یعنی می تونه در ازای یه چیزی باشه، حتی اگه اون چیز خیلی ناچیز باشه. به این چیز ناچیز یا حتی مبلغ بالا، «مال الصلح» میگیم. اگه صلح «معوض» باشه، یعنی در ازای دریافت چیزی باشه، حتماً باید اون چیز مشخص باشه و تو قرارداد ذکر بشه. حتی اگه قصدتون فقط بخشیدن مال به فرزندتون باشه، برای اینکه قرارداد صلح از نظر قانونی محکم تر باشه، می شه یه مبلغ خیلی جزئی (مثلاً ۱۰۰۰ تومن) یا یه شیء نمادین (مثل یه جلد کلام الله مجید یا یه شاخه نبات) رو به عنوان مال الصلح قرار داد و ذکر کرد. این کار باعث می شه قرارداد از جنبه های حقوقی قوی تر بشه.

ثبت رسمی؛ برای اینکه خیال تون راحت باشه!

مخصوصاً وقتی صحبت از ملک و املاک می شه، حتماً باید قرارداد صلح عمری رو «رسمی» و تو دفترخونه ثبت کنید. درسته که قانون ما «اصل رضایی بودن» قراردادها رو قبول داره (یعنی با توافق و رضایت هم، قرارداد شکل می گیره)، اما برای انتقال اموال غیرمنقول (مثل ملک و زمین) و برای اینکه سندی محکم و غیرقابل انکار داشته باشید، ثبت رسمی تو دفتر اسناد رسمی ضروریه. این کار نه تنها سندیت و اعتبار قرارداد رو خیلی بالا می بره، بلکه از بروز خیلی از مشکلات و اختلافات آینده جلوگیری می کنه و خیال هر دو طرف رو راحت می کنه.

انواع صلح عمری؛ کدومش به درد شما می خوره؟

عقد صلح عمری هم مثل خیلی از قراردادهای دیگه، می تونه شکل های مختلفی داشته باشه که هر کدومش برای یه شرایط خاص مناسبه. شناخت این انواع به شما کمک می کنه که بهترین مدل رو برای خودتون انتخاب کنید.

صلح عمری معوض؛ چیزی در ازای چیزی

تو این نوع صلح، «مصالح» (کسی که مال رو میده) در ازای صلح کردن مالش، چیزی از «متصالح» (کسی که مال رو می گیره) دریافت می کنه. این عوض می تونه پول باشه، یا یه مال دیگه، یا حتی انجام یه خدمت خاص. مثلاً پدری ملکش رو به فرزندش صلح می کنه، به شرط اینکه فرزندش تا آخر عمر ازش نگهداری کنه و مخارجش رو بده. یا مثلاً یه خونه رو صلح می کنه و در ازاش یه مبلغ مشخص پول می گیره. نکته اینجاست که مال الصلح (همون عوضی که پرداخت می شه) باید تو قرارداد مشخص باشه.

صلح عمری بلاعوض؛ وقتی که فقط می خواید ببخشید

برعکس صلح معوض، تو صلح بلاعوض، مصالح چیزی در ازای مال صلح شده دریافت نمی کنه. هدف اصلی اینجا بخشش و احسانه. مثلاً پدری که می خواد ملکش رو به فرزندش بده و هیچ انتظار مالی در ازاش نداره. حتی تو این نوع صلح هم برای اینکه قرارداد از نظر حقوقی محکم تر باشه و جای هیچ حرف و حدیثی باقی نمونه، معمولاً یه «مال الصلح» خیلی ناچیز و نمادین (مثل یه شاخه نبات یا ۱۰۰۰ تومن پول) رو تو قرارداد ذکر می کنن. این کار باعث می شه قرارداد از قالب «هبه» خارج شده و شکل صلح به خودش بگیره که مزایای قانونی خودش رو داره.

صلح عمری مطلق؛ بدون هیچ شرطی!

تو این حالت، صلح عمری بدون هیچ قید و شرط اضافه ای، جز همون شرط اصلی «حق انتفاع عمری» (یعنی حق استفاده تا پایان عمر مصالح)، انجام می شه. یعنی مالکیت منتقل میشه و حق استفاده تا عمر مصالح با خودشه، بدون اینکه هیچ شرط دیگه ای برای دو طرف در نظر گرفته بشه. این نوع صلح معمولاً ساده ترین حالته و ممکنه برای کسانی که می خوان قراردادشون کمترین پیچیدگی رو داشته باشه، مناسب باشه.

صلح عمری مشروط؛ با بند و تبصره های دلخواه شما

این مدل صلح عمری، انعطاف پذیری بیشتری داره. یعنی مصالح می تونه علاوه بر حق انتفاع عمری، شروط دیگه ای رو هم تو قرارداد بذاره. مثلاً:

• شرط فسخ: مصالح برای خودش حق فسخ قرارداد رو تا یه مدت مشخص یا حتی بدون مدت تعیین کنه.
• شرط عدم فروش: متصالح تا قبل از فوت مصالح، حق فروش یا انتقال مال رو نداشته باشه.
• شرط نگهداری: متصالح متعهد بشه که از مصالح یا از خود مال صلح شده نگهداری کنه.
• شرط واگذاری منافع به ثالث: مصالح بتونه در زمان حیاتش، حق استفاده از مال رو به شخص دیگه ای هم اجاره بده یا منتقل کنه.

صلح عمری مشروط به شما این امکان رو میده که قرارداد رو دقیقاً بر اساس نیازها و خواسته های خودتون و شرایط خاص خانوادگی تون تنظیم کنید. اما لازمه که این شروط با دقت و وضوح کامل تو متن قرارداد نوشته بشن.

مزایا و معایب صلح عمری؛ دو روی یک سکه

هر قرارداد حقوقی، یه سری نقاط قوت و ضعف داره. صلح عمری هم از این قاعده مستثنی نیست. قبل از اینکه تصمیم بگیرید این نوع قرارداد رو تنظیم کنید، بهتره یه نگاهی به مزایا و معایبش بندازیم تا با چشم باز انتخاب کنید.

خوبی های صلح عمری برای شما (مصالح):

اگه شما کسی هستید که قصد صلح اموالتون رو دارید، این قرارداد می تونه مزایای خیلی خوبی براتون داشته باشه:

• حفظ حق استفاده تا پایان عمر: مهم ترین مزیت اینه که شما مالکیت عین مال رو منتقل می کنید، ولی تا وقتی که زنده هستید، حق استفاده، سکونت یا بهره برداری از منافع اون مال (مثلاً اجاره بها) با خودتونه. این یعنی هم از بابت انتقال مال خیالتون راحته و هم تا آخر عمرتون از چیزی که داشتید، محروم نمی شید.
• جلوگیری از اختلافات ارثی: با تنظیم صلح عمری، شما تکلیف یه بخش یا همه اموالتون رو در زمان حیات خودتون مشخص می کنید. این کار باعث می شه که بعد از فوت شما، در مورد این مال خاص، هیچ دعوا و اختلافی بین وراث پیش نیاد و همه چیز طبق خواست شما انجام بشه.
• ساده تر از وصیت: وصیت شرایط و محدودیت های خاص خودش رو داره (مثلاً فقط تا یک سوم اموال معتبره و برای مازاد بر اون نیاز به رضایت ورثه داره). اما صلح عمری یه عقد لازمه و به محض امضا، مالکیت منتقل میشه و در مورد همه مال اعتبار داره.
• امکان اعمال شروط خاص: شما می تونید شروط مختلفی رو تو قرارداد صلح عمری بگنجونید، مثل حق فسخ برای خودتون، یا شرط نگهداری از خودتون توسط متصالح. این انعطاف پذیری باعث می شه قرارداد دقیقاً بر اساس نیازهای شما تنظیم بشه.

مزایای صلح عمری برای کسی که مال رو می گیره (متصالح):

برای کسی که مال رو از طریق صلح عمری دریافت می کنه هم مزایایی وجود داره:

• اطمینان از انتقال مالکیت: متصالح مطمئنه که بعد از فوت مصالح، مالکیت کامل مال بهش منتقل می شه و کسی نمی تونه ادعایی در مورد اون مال داشته باشه.
• عدم نیاز به انحصار وراثت: برای مورد صلح، دیگه نیازی به طی کردن مراحل انحصار وراثت نیست و مال مستقیماً و بدون دردسر به متصالح می رسه.

چالش ها و معایب احتمالی صلح عمری:

البته صلح عمری هم مثل هر قرارداد دیگه ای ممکنه چالش هایی داشته باشه که باید بهشون دقت کنید:

• محدودیت مصالح در دخل و تصرف در عین مال: بعد از صلح عمری، شما دیگه مالک «عین» مال نیستید، فقط حق استفاده ازش رو دارید. این یعنی نمی تونید اون مال رو بفروشید یا منتقل کنید، مگر اینکه تو قرارداد حق فسخ یا حق واگذاری عین رو برای خودتون در نظر گرفته باشید.
• غیرقابل رجوع بودن اصل صلح: اگه حق فسخ برای خودتون نذاشته باشید، صلح عمری اصولاً یه عقد لازمه و نمی تونید یک طرفه اونو بهم بزنید. این یعنی باید با دقت و اطمینان کامل تصمیم بگیرید.
• امکان سوءاستفاده متصالح: اگه شروط رو دقیق و محکم نذارید، ممکنه متصالح بعد از صلح، رفتارش رو تغییر بده یا به تعهداتش عمل نکنه. به همین خاطر، تنظیم دقیق شروط و پیش بینی همه جوانب خیلی مهمه.
• پیچیدگی های حقوقی: اگه مفاد قرارداد با دقت و توسط یه حقوقدان تنظیم نشه، ممکنه بعداً سر و کله اختلافات حقوقی پیدا بشه و دردسرساز بشه.

«قبل از هرگونه اقدام برای تنظیم صلح عمری، حتماً تمام مزایا و معایب رو با شرایط زندگی و اهدافتون بسنجید و اگه لازم شد، از یه وکیل متخصص مشورت بگیرید.»

صلح عمری چه فرقی با وصیت، هبه و فروش داره؟ (مقایسه کامل)

صلح عمری ممکنه در نگاه اول شبیه به چند تا قرارداد دیگه به نظر بیاد، مثل وصیت، هبه یا حتی فروش. اما از نظر حقوقی، تفاوت های اساسی با اونا داره. این تفاوت ها رو تو جدول زیر با هم مرور می کنیم و بعدش هم یه توضیح کوتاه در مورد هر کدوم میدیم.

ویژگی	صلح عمری	وصیت	هبه (بخشش)	بیع (فروش)
زمان انتقال مالکیت	فوری (به محض عقد قرارداد)	بعد از فوت وصیت کننده	فوری (به محض قبض مال توسط گیرنده)	فوری (به محض عقد قرارداد)
قابلیت رجوع (برگشت)	اصولاً غیرقابل رجوع مگر با شرط فسخ	قابل رجوع توسط وصیت کننده تا قبل از فوت	قابل رجوع توسط واهب (بخشنده) در برخی شرایط	غیرقابل رجوع مگر با فسخ قانونی
مالیات	مالیات نقل و انتقال (ملاک معاملاتی دارایی)	مالیات بر ارث	مالیات بر نقل و انتقال (در صورت رسمی بودن)	مالیات نقل و انتقال (ملاک معاملاتی دارایی)
حق انتفاع (استفاده)	حق انتفاع برای مصالح تا پایان عمر باقی می ماند	حق انتفاع تا فوت وصیت کننده با اوست	حق انتفاع کاملاً به گیرنده منتقل می شود	حق انتفاع کاملاً به خریدار منتقل می شود
ماهیت عقد	عقد لازم	عمل حقوقی جایز	عقد جایز (قبل از قبض) و سپس لازم	عقد لازم
محدودیت (یک سوم)	ندارد (می توان تمام مال را صلح کرد)	فقط تا یک سوم اموال (مگر با اجازه ورثه)	ندارد	ندارد

حالا یه توضیح کوتاه در مورد تفاوت ها:

• با وصیت: فرق اصلی صلح عمری با وصیت، «زمان اجرا» و «میزان مال» هست. صلح عمری همین الان که سند امضا می شه، مالکیت رو منتقل می کنه و شما می تونید تمام دارایی تون رو صلح کنید. اما وصیت بعد از فوت شما اجرا میشه و فقط در مورد یک سوم اموالتون بدون اجازه بقیه ورثه معتبره. یعنی اگه بیشتر از یک سوم رو وصیت کرده باشید، بقیه ورثه باید اجازه بدن.
• با هبه: هبه (یا همون بخشش)، یه قرارداد دیگه است که توش شما مالی رو به کسی می بخشید. تو هبه، به محض اینکه مال به دست گیرنده برسه (قبض بشه)، مالکیت و حق استفاده از اون کاملاً منتقل میشه. یعنی مثل صلح عمری، حق استفاده تا آخر عمر برای شما باقی نمی مونه. ضمناً، هبه در برخی شرایط قابل برگشته، ولی صلح عمری (اگه حق فسخ نگذاشته باشید) برنمی گرده.
• با بیع (فروش): بیع که مشخصه، شما مال رو می فروشید و در ازاش پول می گیرید. تو بیع، مالکیت و حق استفاده هر دو بلافاصله به خریدار منتقل میشه و شما دیگه هیچ حقی نسبت به اون مال ندارید. این بزرگترین تفاوت با صلح عمریه که توش حق استفاده با شما باقی می مونه.

نکات حقوقی مهم که باید تو صلح عمری حواستون بهشون باشه!

تنظیم یه قرارداد حقوقی، به خصوص قرارداد مهمی مثل صلح عمری، شوخی بردار نیست و جزئیات حقوقی زیادی داره. اگه حواستون به این نکات نباشه، ممکنه بعداً حسابی پشیمون بشید. بیاید چند تا نکته مهم رو با هم مرور کنیم:

خیارات؛ راه برگشت یا قفل محکم؟!

تو قراردادهای حقوقی، «خیارات» یعنی حق فسخ یا به هم زدن قرارداد. تو صلح عمری، معمولاً «کافه خیارات» (یعنی تمام خیارات) رو از طرفین ساقط می کنن تا قرارداد محکم و غیرقابل فسخ بشه. اما شما می تونید برای خودتون یه «خیار شرط» بذارید؛ یعنی شرط کنید که تا یه مدت مشخص (مثلاً ۱۰ سال) یا حتی بدون مدت، حق فسخ قرارداد رو داشته باشید. این کار به شما آرامش خاطر میده که اگه اوضاع تغییر کرد، راه برگشت داشته باشید. خیار تدلیس (فریب) هم معمولاً اسقاط نمیشه و سر جای خودش باقی می مونه. خیلی مهمه که در مورد این بخش خوب فکر کنید و با توجه به اعتمادی که به متصالح دارید، تصمیم بگیرید.

شروط ضمن عقد؛ قوانین اختصاصی شما برای قرارداد

همونطور که قبلاً گفتیم، صلح عمری می تونه مشروط باشه. شروط ضمن عقد مثل یه سری قوانین اختصاصی برای قرارداد شماست که باید با دقت توش نوشته بشه. مثلاً:

• مسئولیت هزینه ها: مشخص کنید که هزینه های نگهداری مال (مثل تعمیرات اساسی) با مصالح هست یا متصالح.
• حق تعمیرات و تغییرات: اگه می خواید بعد از صلح هم حق تغییر یا تعمیر اساسی مال رو داشته باشید، حتماً تو قرارداد ذکرش کنید.
• حق واگذاری منافع: اگه دلتون می خواد در زمان حیاتتون، مال رو اجاره بدید و از اجاره بهاش استفاده کنید، این حق رو برای خودتون تو قرارداد بنویسید.
• عدم حق دخل و تصرف متصالح: می تونید شرط کنید که متصالح تا قبل از فوت شما، حق فروش، رهن، اجاره یا هر نوع دخل و تصرفی در عین مال رو نداشته باشه.

هر شرطی که دارید، با جزئیات کامل و شفاف بنویسید تا ابهامی باقی نمونه.

نحوه تعیین مال الصلح؛ چی و چقدر؟

گفتیم که مال الصلح حتی می تونه یه چیز خیلی ناچیز باشه، ولی بودنش باعث استحکام بیشتر قرارداد میشه. اگه صلح شما معوضه، باید عوض رو کاملاً مشخص کنید. اگه بلاعوضه، می تونید یه مبلغ اسمی یا یه شیء نمادین رو به عنوان مال الصلح قرار بدید. مهم اینه که تو قرارداد ذکر بشه و هر دو طرف به قبض (دریافت) اون اقرار کنن.

تعیین داور؛ برای روز مبادا!

شاید هیچ وقت پیش نیاد، ولی اگه بین مصالح و متصالح اختلاف نظری پیش اومد، کی باید حلش کنه؟ می تونید تو قرارداد شرط «داوری» بذارید و یه نفر یا یه نهاد رو به عنوان داور مرضی الطرفین معرفی کنید. اینجوری در صورت بروز مشکل، بدون نیاز به دادگاه و با سرعت بیشتری، اختلافات حل و فصل میشه.

دفترخونه؛ پناهگاه امنیت قراردادها

همیشه برای تنظیم قرارداد صلح عمری، به خصوص در مورد املاک، به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید. ثبت رسمی قرارداد باعث میشه که سند شما «لازم الاجرا» و «معتبر» باشه و دیگه کسی نتونه منکر اون بشه. حضور شاهدان هم برای محکم کاری و رفع ابهامات احتمالی توصیه می شه.

صلح عمری برای فرزند؛ یه راهکار برای آینده بچه ها

یکی از کاربردهای اصلی صلح عمری، انتقال اموال به فرزندان هست. پدر و مادرها می تونن با این قرارداد، خیال خودشون رو از آینده فرزندانشون راحت کنن و از بروز اختلافات بین وراث در آینده جلوگیری کنن. تو این حالت، می تونید شروط خاصی برای حمایت بیشتر از فرزندتون بذارید، مثلاً اینکه مال صلح شده تا زمان خاصی (مثلاً ازدواج یا تحصیل فرزند) قابل واگذاری نباشه، یا اینکه در صورت فوت فرزند قبل از شما، مال به بقیه فرزندان برگرده.

پیامدهای مالی و مالیاتی صلح عمری؛ جیب شما و دولت!

هر معامله ای که انجام میشه، یه سری تبعات مالی و مالیاتی هم داره که صلح عمری هم ازش مستثنی نیست. شناخت این موارد کمک می کنه تا با آگاهی کامل وارد این قرارداد بشید و بعداً غافلگیر نشید.

مالیات نقل و انتقال؛ چقدر و چطور؟

وقتی شما مالی رو از طریق صلح عمری منتقل می کنید، باید مالیات «نقل و انتقال» اون رو پرداخت کنید. میزان این مالیات بر اساس «ارزش معاملاتی» که سازمان امور مالیاتی برای اون ملک یا دارایی تعیین می کنه، محاسبه میشه. این ارزش معاملاتی معمولاً کمتر از قیمت واقعی بازار هست، اما مبنای محاسبه مالیات قرار می گیره. پرداخت این مالیات معمولاً بر عهده «مصالح» (انتقال دهنده) هست، مگر اینکه طرفین تو قرارداد چیز دیگه ای توافق کرده باشن.

مالیات بر ارث؛ خداحافظی با یه دغدغه

یکی از جذابیت های اصلی صلح عمری اینه که اگه قرارداد به درستی تنظیم و ثبت شده باشه، مورد صلح دیگه جزو «ماترک» (ترکه) متوفی (مصالح) محسوب نمیشه. این یعنی متصالح برای دریافت مال صلح شده، نیازی به پرداخت «مالیات بر ارث» نداره. این یه صرفه جویی مالی قابل توجهه که خیلی ها رو به سمت این نوع قرارداد سوق میده. البته این در صورتیه که صلح عمری، صلح واقعی باشه و ماهیتش وصیت نباشه.

هزینه های ثبت و دفتری؛ ریز و درشت مخارج

علاوه بر مالیات نقل و انتقال، برای تنظیم و ثبت سند صلح عمری تو دفتر اسناد رسمی، باید یه سری هزینه های دیگه هم پرداخت کنید. این هزینه ها شامل موارد زیر میشه:

• حق التحریر (هزینه تنظیم سند توسط دفترخانه)
• حق الثبت (هزینه ثبت سند در اداره ثبت اسناد)
• هزینه های مربوط به اوراق و کپی
• عوارض شهرداری

این هزینه ها بر اساس ارزش معاملاتی ملک و تعرفه های قانونی هر سال مشخص میشه. معمولاً پرداخت این هزینه ها به صورت عرفی بین طرفین تقسیم میشه، ولی بهتره تو متن قرارداد به وضوح مشخص کنید که هر کدوم از طرفین مسئول پرداخت کدوم بخش از هزینه ها هستن تا بعداً سر این موضوع به مشکل نخورید.

نمونه قرارداد صلح عمری (جامع و قابل شخصی سازی)

حالا که با کلیات صلح عمری آشنا شدید، وقتشه که یه نمونه قرارداد کامل و استاندارد رو ببینید. این نمونه قرارداد رو می تونید به عنوان یه الگو برای تنظیم سند صلح عمری خودتون استفاده کنید. البته یادتون باشه که هر قرارداد باید با توجه به شرایط خاص شما و اهدافتون شخصی سازی بشه و مشورت با یه وکیل متخصص برای این کار ضروریه.

نمونه قرارداد اصلی صلح عمری برای ملک/آپارتمان/زمین:

بسمه تعالی

قرارداد صلح عمری با حق انتفاع مادام العمر

تاریخ تنظیم: [تاریخ کامل]
محل تنظیم: [آدرس دفترخانه اسناد رسمی]

ماده ۱: طرفین قرارداد

۱- مصالح (انتقال دهنده):
آقا/خانم: [نام و نام خانوادگی مصالح]
فرزند: [نام پدر مصالح]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه مصالح]
کد ملی: [کد ملی مصالح]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد مصالح]
محل اقامت: [آدرس دقیق پستی مصالح]
شماره تماس: [شماره تماس مصالح]
(به موجب این سند، اصالتاً از طرف خود و با کمال صحت عقل و سلامت جسم و اراده کامل)

۲- متصالح (گیرنده مال):
آقا/خانم: [نام و نام خانوادگی متصالح]
فرزند: [نام پدر متصالح]
شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه متصالح]
کد ملی: [کد ملی متصالح]
تاریخ تولد: [تاریخ تولد متصالح]
محل اقامت: [آدرس دقیق پستی متصالح]
شماره تماس: [شماره تماس متصالح]
(به موجب این سند، اصالتاً از طرف خود و با کمال صحت عقل و سلامت جسم و اراده کامل، مورد صلح را قبول نمود)

ماده ۲: مورد صلح و حدود و اوصاف آن

کلیه حقوق عینی، فرضی و متصوره شامل شش دانگ (یا [تعداد دانگ]) یک [نوع مال، مثال: واحد آپارتمان مسکونی / قطعه زمین / ملک ویلایی] واقع در [آدرس کامل ملک شامل شهر، خیابان، کوچه، پلاک] به مساحت تقریبی [متراژ دقیق] متر مربع، دارای پلاک ثبتی [شماره پلاک ثبتی] فرعی از [شماره اصلی] اصلی، بخش [شماره بخش ثبتی] [شهرستان]، به شماره ثبت [شماره ثبت سند] دفتر [شماره دفتر سند] صفحه [شماره صفحه سند] (که سابقاً به موجب سند مالکیت به شماره [شماره سند مالکیت قبلی] در دفترخانه اسناد رسمی شماره [شماره دفترخانه قبلی] [شهر] به نام مصالح منتقل شده است)، با جمیع توابع، لواحق، منضمات و منصوبات عرفی و شرعی آن (از قبیل انشعابات آب، برق، گاز، تلفن، پارکینگ شماره [شماره پارکینگ] و انباری شماره [شماره انباری] در صورت وجود).
متصالح با رؤیت کامل مورد صلح و اطلاع از کمیت و کیفیت و موقعیت و کلیه اوصاف و حدود آن، اقرار به پذیرش مصالحه نمود.

ماده ۳: مال الصلح (عوض صلح)

مال الصلح و عوض مورد مصالحه، مبلغ [مبلغ به ریال و تومان] ریال (معادل [مبلغ به حروف] تومان) وجه رایج مملکتی تعیین می گردد که مصالح اقرار به دریافت تمام و کمال آن در حین امضای این قرارداد از متصالح نمود.
(توضیح: در صورتی که صلح بلاعوض است، می توان مبلغ ناچیز یا شیء نمادین مثل یک جلد کلام الله مجید و یک شاخه نبات را ذکر کرد و در این صورت عبارت مصالح اقرار به دریافت آن در حین امضای این قرارداد از متصالح نمود را نوشت.)

ماده ۴: شروط صلح و حق انتفاع

۱- مصالح ضمن این قرارداد و در کمال صحت و آزادی، شش دانگ (یا [تعداد دانگ]) مورد صلح را به صورت عمری و بلاعزل (در صورت عدم درج خیار فسخ) به متصالح صلح قطعی نمود.
۲- متصالح متعهد و ملزم گردید که مادام العمر حیات مصالح، حق انتفاع و بهره برداری از کلیه منافع مورد صلح به صورت رایگان، مطلق و بدون هیچ قید و شرطی برای مصالح محفوظ و برقرار باشد.
۳- مصالح در طول حیات خود، حق سکونت، استفاده شخصی، اجاره دادن (به شخص ثالث یا غیر) و هر نوع بهره برداری از منافع مورد صلح را به هر نحو که صلاح بداند دارا می باشد و متصالح حق هیچگونه اعتراضی را نخواهد داشت.
۴- متصالح تا قبل از فوت مصالح، حق هیچگونه نقل و انتقال (اعم از بیع، رهن، هبه، صلح مجدد و ...) یا هرگونه دخل و تصرفی در عین مورد صلح را بدون اجازه کتبی و قبلی مصالح، نخواهد داشت و در صورت تخلف از این شرط، مصالح حق فسخ یک جانبه این قرارداد را خواهد داشت.
۵- پس از فوت مصالح، حق انتفاع از مورد صلح ساقط شده و عین و منافع مورد صلح به صورت کامل و بلامعارض به مالکیت متصالح مستقر خواهد شد و ورثه مصالح هیچگونه حق و ادعایی نسبت به مورد صلح نخواهند داشت.

ماده ۵: خیارات

کلیه خیارات قانونی، خصوصاً خیار غبن (ولو به درجه فاحش و افحش) از طرفین ساقط گردید، مگر خیار تدلیس (فریب) و خیار شرط ذیل:
(توضیح: این قسمت را در صورت تمایل به قرار دادن حق فسخ برای مصالح تکمیل کنید. اگر حق فسخ نمی خواهید، این بند را حذف کنید.)
۱- مصالح برای خود، خیار فسخ یک جانبه این قرارداد را به مدت [مثال: ۳۰ سال شمسی / مادام العمر] از تاریخ امضای قرارداد محفوظ می دارد و می تواند در این مدت، بدون نیاز به حکم دادگاه و تنها با ارسال اظهارنامه رسمی به متصالح، اقدام به فسخ قرارداد نماید. با اعمال حق فسخ، مالکیت عین و منافع مورد صلح به طور کامل به مصالح بازخواهد گشت.
(توضیح: در صورت عدم تمایل به حق فسخ، این بند را به طور کامل حذف کنید.)

ماده ۶: تعهدات طرفین

۱- پرداخت کلیه هزینه ها و عوارض مصرفی (مانند قبض آب، برق، گاز، تلفن، شارژ ساختمان) و همچنین هزینه های نگهداری و تعمیرات جزئی مورد صلح، مادام العمر به عهده مصالح می باشد.
۲- پرداخت هزینه های اساسی و تعمیرات کلی (مانند تعمیرات سقف، لوله کشی اصلی، نمای ساختمان) و همچنین مالیات نقل و انتقال و عوارض مربوط به انتقال سند، به عهده [مثال: متصالح / مصالح / به نسبت مساوی بین طرفین] می باشد.
۳- مصالح متعهد می گردد هرگونه بدهی و دیون مرتبط با مورد صلح تا تاریخ این قرارداد (مانند بدهی مالیاتی، عوارض شهرداری معوقه) را شخصاً تسویه نماید.
۴- طرفین متعهد و ملزم به حضور در دفترخانه اسناد رسمی شماره [شماره دفترخانه] [شهر] به منظور ثبت و امضای سند رسمی صلح عمری در تاریخ [تاریخ مشخص یا حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز کاری پس از استعلامات] می باشند.

ماده ۷: اقرارها و تضمینات

۱- مصالح اقرار نمود که مورد صلح در رهن، توقیف، بازداشت یا ممنوع المعامله نبوده و منافاتی با حقوق اشخاص ثالث ندارد و در صورت کشف خلاف آن، مسئولیت کلیه خسارات وارده به عهده مصالح خواهد بود.
۲- متصالح اقرار نمود که از کلیه مفاد این قرارداد آگاه بوده و با رضایت کامل اقدام به امضا و قبول آن نموده است.
۳- قبض و اقباض مورد صلح و مال الصلح به شرح مواد فوق الذکر صورت پذیرفت.

ماده ۸: حل اختلاف

هرگونه اختلاف یا دعوای ناشی از تفسیر، اجرا یا اعتبار این قرارداد، ابتدا از طریق مذاکره و تفاهم بین طرفین حل و فصل خواهد شد. در صورت عدم حصول توافق، موضوع به [نام و نام خانوادگی داور مرضی الطرفین وکیل دادگستری/ یا شورای حل اختلاف / مراجع قضایی ذیصلاح] ارجاع می گردد تا وفق مقررات قانونی رسیدگی و حکم مقتضی صادر نماید.
(توضیح: در صورت تمایل به تعیین داور اختصاصی، مشخصات داور و شرایط داوری باید به صورت کامل اینجا ذکر شود.)

ماده ۹: نسخ قرارداد

این قرارداد در [تعداد] نسخه متحدالمتن و دارای اعتبار واحد تنظیم و امضا گردید که هر نسخه حکم واحد را دارد و نزد طرفین و دفترخانه اسناد رسمی (در صورت ثبت رسمی) نگهداری می شود.

محل امضای مصالح

محل امضای متصالح

امضای شهود (اختیاری اما توصیه می شود)
۱- نام و نام خانوادگی: [نام شاهد ۱]، کد ملی: [کد ملی شاهد ۱]
۲- نام و نام خانوادگی: [نام شاهد ۲]، کد ملی: [کد ملی شاهد ۲]

چطور این نمونه قرارداد رو شخصی سازی کنید؟

این نمونه قرارداد، یه چارچوب کلی داره که شما می تونید جاهای خالی رو با اطلاعات خودتون پر کنید. اما برای شخصی سازی های دقیق تر، مثلاً اگه صلح عمری برای فرزند باشه، یا برای یه ملک خاص با ویژگی های خاص، یا حتی اگه می خواید حق فسخ رو به شکل دیگه ای تنظیم کنید، باید با یه وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت کنید. اونها می تونن با توجه به وضعیت شما، بهترین شروط رو برای حفظ منافعتون اضافه یا کم کنن.

• برای ملک/زمین/آپارتمان: کافیه مشخصات دقیق ملکتون رو تو ماده ۲ بنویسید (پلاک ثبتی، متراژ، آدرس و…).
• برای فرزند: می تونید تو شروط ماده ۴ یا ۶، بندهایی اضافه کنید که مثلاً فرزند تا سن مشخصی حق انتقال مال رو نداشته باشه، یا شروطی برای نگهداری از والدین بذارید.
• با حق فسخ یا بدون حق فسخ: اگه می خواید حق فسخ داشته باشید، ماده ۵ رو دقیقاً بنویسید. اگه نه، می تونید اون ماده رو کلاً حذف کنید و قرارداد رو کاملاً غیرقابل برگشت کنید.

چه مدارکی برای تنظیم صلح عمری نیاز داریم؟

برای اینکه بتونید قرارداد صلح عمری رو به صورت رسمی و قانونی تو دفترخونه ثبت کنید، باید یه سری مدارک رو آماده داشته باشید. ناقص بودن هر کدوم از این مدارک، ممکنه کارتون رو به تعویق بندازه. پس حواستون به این لیست باشه:

• مدارک شناسایی طرفین:
  • اصل و کپی شناسنامه مصالح و متصالح
  • اصل و کپی کارت ملی مصالح و متصالح
  • در صورت وجود، مدارک نمایندگی (مثل وکالت نامه، قیم نامه، وصیت نامه برای ولی یا قیم)
• سند مالکیت مورد صلح:
  • اصل سند تک برگ یا دفترچه ای ملک، زمین یا آپارتمان مورد نظر
  • در صورت لزوم، تصویر برابر با اصل شده سند (بسته به درخواست دفترخانه)
• استعلامات ثبتی و شهرداری:
  • برگه استعلام اداره ثبت اسناد و املاک (برای اطمینان از عدم توقیف، رهن یا بدهی ملک)
  • پایان کار ساختمان (برای آپارتمان ها و ساختمان های نوساز)
  • گواهی عدم خلافی شهرداری (در صورت نیاز)
  • مفاصاحساب مالیاتی (مالیات نقل و انتقال و احتمالی مشاغل در صورت تجاری بودن ملک)
  • مفاصاحساب عوارض نوسازی و پسماند شهرداری
• قبوض آب، برق، گاز، تلفن:
  • برای اطمینان از تسویه حساب و عدم بدهی، قبوض مربوط به ملک.
• گواهی کد پستی:
  • گواهی کد پستی دقیق مورد صلح از اداره پست.
• اسناد مالیاتی:
  • برگ تشخیص مالیات بر ارث (در صورتی که ملک از طریق ارث به مصالح رسیده باشد و نیازمند پرداخت مالیات ارث باشد).

قبل از مراجعه به دفترخانه، بهتره با دفترخانه مورد نظرتون تماس بگیرید و ازشون لیست دقیق مدارک مورد نیاز رو بپرسید؛ چون ممکنه برای هر نوع مال یا در مناطق مختلف، مدارک خاص دیگه ای هم لازم باشه.

نتیجه گیری

در دنیای امروز که مدیریت اموال و تعیین تکلیف آن ها برای آینده به دغدغه ای مهم تبدیل شده، «نمونه عقد صلح عمری» یه راهکار حقوقی بی نظیر برای آرامش خاطر شماست. با این قرارداد، می تونید عین دارایی تون رو به کسی که دوست دارید منتقل کنید، اما تا آخر عمرتون از منافعش استفاده کنید. این کار نه تنها از اختلافات احتمالی بین وراث جلوگیری می کنه، بلکه به شما این امکان رو میده که با خیال راحت، آینده عزیزانتون رو تضمین کنید.

درسته که این قرارداد مزایای زیادی داره، اما همونطور که گفتیم، پیچیدگی های حقوقی خودش رو هم داره و باید با دقت و آگاهی کامل تنظیم بشه. از شرایط صحت قرارداد گرفته تا انواع مختلف صلح عمری (معوض، بلاعوض، مطلق و مشروط)، و حتی نکات مهمی مثل خیارات و شروط ضمن عقد، همه و همه باید با دقت بررسی بشن. پیامدهای مالی و مالیاتی رو هم نباید نادیده گرفت.

پس اگه قصد دارید چنین قراردادی رو تنظیم کنید، توصیه می کنیم که حتماً با یه وکیل متخصص در امور املاک و قراردادها مشورت کنید. یه وکیل باتجربه می تونه با بررسی دقیق شرایط شما و اهدافتون، بهترین راهکار رو پیشنهاد بده و کمک کنه تا قرارداد صلح عمری تون به محکم ترین و کامل ترین شکل ممکن تنظیم بشه. اینجوری هم از حقوق خودتون دفاع کردید و هم با آرامش خاطر، آینده مالی خانواده تون رو تضمین کردید.