نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده در سامانه صیاد
برای مطالبه وجه چکی که در سامانه صیاد ثبت نشده، باید یک دادخواست حقوقی تنظیم کنید، چون این چک از دید قانون یک سند عادی حساب میشه و مزایای چک صیادی رو نداره. این مقاله بهتون کمک می کنه تا قدم به قدم پیش برید و حتی یک نمونه دادخواست کامل هم داره.
سلام به همه شما همراهان عزیز! احتمالاً شنیدید که جدیداً کلی قانون و تبصره برای چک ها اومده و پیچیدگی هاش حسابی زیاد شده، مخصوصاً وقتی پای چک های صیادی که توی سامانه ثبت نشدن وسط میاد. شاید شما هم یکی از همون آدم هایی باشید که یه چک صیادی دستشونه، ولی وقتی میرن بانک می بینن ای وای! صادرکننده زحمت ثبت اش رو نکشیده. چه دردسری! حالا تکلیف چیه؟ آیا این چک دیگه به دردی نمی خوره؟ نه اصلاً! فقط باید راه و چاهش رو بلد باشید. توی این راهنمای جامع، کنار هم یاد می گیریم چطوری حق تون رو از این چک ها بگیرید. می خوایم از سیر تا پیاز ماجرا رو براتون روشن کنیم، از چیستی چک صیادی ثبت نشده گرفته تا تک تک مراحل قانونی و حتی یه نمونه دادخواست آماده و کاربردی.
قصه چک صیادی ثبت نشده: چی هست و چرا فرق داره؟
قبل از هر چیزی، بذارید ببینیم اصلاً این چک صیادی ثبت نشده چی هست که این همه سروصدا راه انداخته. چک صیادی همون برگه های چک رنگارنگ و خوش نقشیه که همه ما دیدیم. هدف اصلی از اومدن سامانه صیاد و این چک های جدید، شفافیت بیشتر و کم کردن دردسرهای چک برگشتی بود. قرار شد صادرکننده چک، اطلاعاتش رو توی سامانه ثبت کنه و شما به عنوان گیرنده چک هم اون رو تأیید کنید. اینجوری یه جورایی همه چی آنلاین و تحت نظارت می شد و مثلاً دیگه کسی نمی تونست با یه دونه برگ چک، چندین نفر رو گول بزنه.
حالا فرض کنید یکی از همین چک های خوشگل صیادی رو گرفتید، ولی متوجه میشید که صادرکننده اصلاً زحمت ثبت مشخصاتش رو توی سامانه صیاد نکشیده. طبق تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک (اصلاحی ۱۴۰۰)، اینجور چک ها از شمول قانون چک خارج میشن و بانک هم موظفه از پرداخت وجهشون خودداری کنه. یعنی چی؟ یعنی دیگه اون خاصیت های جادویی چک رو نداره! مثل این می مونه که یه ماشین اسپرت بخری ولی موتورشو دربیارن! ظاهرش هست، ولی کارکردش نه.
در واقع، وقتی یه چک صیادی ثبت نشده باشه، از نظر قانونی تبدیل میشه به یه سند عادی. خب سند عادی چیه؟ مثل یه دست نوشته یا یه قرارداد معمولیه که بین دو نفر نوشته میشه. فرقش با چک ثبت شده اینه که چک های صیادی ثبت شده، مزایای ویژه خودشون رو دارن؛ مثلاً می تونید از طریق اجرای ثبت، سریعتر وجهشون رو مطالبه کنید یا حتی شکایت کیفری کنید. اما برای چک ثبت نشده، این مزایا از دست میره.
بزرگترین مشکل عملی که باهاش روبرو میشید اینه که وقتی با این چک به بانک میرید، بانک محال علیه (یعنی بانکی که حساب صادرکننده توشه) طبق قانون، هم از پرداخت وجهش خودداری می کنه و هم گواهی عدم پرداخت (همون برگشتی) مرسوم رو بهتون نمیده. اینجاست که حس می کنید دست تون بسته است و به قول معروف، کار از کار گذشته. ولی نگران نباشید، همینطور که گفتیم، راه حل وجود داره.
مزایا و معایب چک ثبت نشده: این سند بلاصاحب چه سرنوشتی داره؟
خب، تا اینجا فهمیدیم که چک صیادی ثبت نشده، دیگه اون چک باحال سابق نیست. حالا بیایید کمی عمیق تر به ماجرا نگاه کنیم و ببینیم دقیقاً چه بلایی سرش میاد و چه تبعاتی داره.
دیدگاه های حقوقی: چک ثبت نشده بالاخره چیه؟
جالبه بدونید حتی حقوقدان ها هم در مورد ماهیت این چک های ثبت نشده، کلی حرف و حدیث دارن و دو تا دیدگاه اصلی وجود داره:
- نظریه اول: آیا اصلاً چک محسوب نمی شود؟
بعضی از حقوقدان ها میگن وقتی چک توی سامانه صیاد ثبت نشده، اصلاً دیگه نباید بهش گفت چک. یعنی کلاً از اعتبار ساقط شده و فقط یه سند حاکی از طلب هست. این دیدگاه میگه چون قانون گفته مشمول این قانون نبوده، پس هیچ کدوم از احکام و امتیازات قانون چک، از جمله همون گواهی عدم پرداخت معروف، بهش تعلق نمی گیره. بانک مرکزی هم توی بخشنامه هاش همین رو تأیید کرده و گفته که بانک ها حق پرداخت یا صدور گواهی عدم پرداخت رو ندارن. این یعنی شما فقط می تونید ازش به عنوان یه سند عادی برای اثبات طلب تون توی دادگاه استفاده کنید.
- نظریه دوم: چک هست، ولی بی خاصیت!
یه عده دیگه از حقوقدان ها میگن نه بابا! چک که همیشه چکه. تعریف چک توی ماده ۳۱۰ قانون تجارت مشخصه و میگه نوشته ای است که به موجب آن صادرکننده وجوهی را که در نزد محال علیه دارد کلاً یا بعضاً مسترد یا به دیگری واگذار می نماید. پس ثبت نشدن توی سامانه صیاد، اصل چک بودن رو ازش نمی گیره. فقط باعث میشه قابلیت پرداخت نداشته باشه و مزایای قانون جدید چک بهش تعلق نگیره. طبق این دیدگاه، چون بانک ها حق پرداخت ندارن، باید به درخواست دارنده گواهی عدم پرداخت صادر کنن. اما خب، بخشنامه بانک مرکزی این رو رد کرده و برای حل مشکل، یه راهکار جدید داده که بهش میگیم اعلامیه عدم ثبت.
بانک مرکزی با درک مشکلات مردم ناشی از عدم صدور گواهی عدم پرداخت مرسوم، طی بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱ اعلام کرد که ذینفعان چک های ثبت نشده می تونن از شعب بانک ها «اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد» رو درخواست کنن. این اعلامیه، بدون کد رهگیری و با شکلی متفاوت از گواهی های مرسوم، صرفاً تأیید می کنه که چک به دلیل ثبت نشدن، قابلیت اقدام نداره.
این بخشنامه رو میشه یه جور تحصیل دلیل به نفع شما دونست که کمک می کنه توی دادگاه دست تون پر باشه.
محرومیت ها و محدودیت هایی که باید بشناسیم
حالا که قصه این چک رو فهمیدیم، بذارید ببینیم نداشتن ثبت صیادی، چه محدودیت هایی برای ما ایجاد می کنه:
- عدم امکان شکایت کیفری: این بزرگترین محرومیته! اگه چک تون ثبت شده بود و برگشت می خورد، می تونستید از طریق کیفری هم اقدام کنید و صادرکننده رو پای میز محاکمه بکشونید. اما برای چک ثبت نشده، این راه کاملاً بسته است.
- عدم امکان اقدام از طریق اجرای ثبت اسناد: چک های صیادی ثبت شده، این مزیت رو دارن که میشه خیلی سریع از طریق اجرای ثبت، بدون نیاز به حکم دادگاه، برای وصولشون اقدام کرد. ولی متاسفانه چک ثبت نشده، این مزیت رو هم نداره.
- عدم شمول مزایای اسناد تجاری: چک های ثبت شده، به عنوان اسناد تجاری، کلی مزایای دیگه هم دارن؛ مثلاً بحث ظهرنویسی و مسئولیت تضامنی ظهرنویس ها. یعنی اگه چند نفر پشت چک رو امضا کرده باشن، همه مسئول پرداخت میشن. اما چک ثبت نشده، از این مزایا هم محرومه.
شاید بپرسید دارنده با حسن نیت تو این وضعیت چه گناهی کرده؟ دارنده با حسن نیت به کسی میگن که چک رو بدون اطلاع از ایراداتش (مثلاً ثبت نشدن) دریافت کرده. متاسفانه تو ایران، قانون تعریف دقیقی از دارنده با حسن نیت نداده، ولی طبق روال قضایی و نظرات حقوقدان ها، اگه شما با علم به ثبت نشدن چک، اون رو قبول کرده باشید، ممکنه دادگاه بگه خودتون کوتاهی کردید. پس حواستون باشه، همیشه قبل از قبول چک صیادی، از ثبت بودنش مطمئن بشید!
قدم به قدم برای مطالبه پول تون: راهنمای عملی چک ثبت نشده
خب، حالا که فهمیدیم چک ثبت نشده چه داستانی داره و چه محدودیت هایی ایجاد می کنه، دیگه وقتشه که دست به کار بشیم و ببینیم چطور باید پول مون رو مطالبه کنیم. خیالتون راحت، راهش بازه و با یک دادخواست حقوقی میشه به نتیجه رسید. اینم مراحلش به زبان ساده:
قدم اول: مطمئن بشید که چک ثبت نشده و «اعلامیه عدم ثبت» بگیرید
اولین کاری که باید بکنید اینه که مطمئن بشید چک واقعاً ثبت نشده. برای این کار چند راه دارید:
- استعلام آنلاین: از طریق اینترنت بانک، موبایل بانک یا برنامک های موبایلی حوزه پرداخت، می تونید وضعیت چک رو استعلام بگیرید.
- سامانه پیامکی: حتی با ارسال پیامک به شماره ۴۰۴۰۷۰۱۷۰۱ هم می تونید استعلام بگیرید.
- مراجعه به بانک: خودپردازها، کیوسک های بانکی و شعب بانک ها هم این امکان رو دارن.
بعد از اینکه مطمئن شدید چک ثبت نشده، باید برید بانک و «اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد» رو ازشون بگیرید. یادتون باشه این همون گواهی عدم پرداخت معروف نیست، بلکه یه اعلامیه خاصه که بانک مرکزی طبق بخشنامه ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱ برای همین مشکل صادر کرده. این اعلامیه نشون میده که بانک به خاطر ثبت نشدن، نتونسته وجه چک رو پرداخت کنه و این سند، یکی از مهمترین دلایل و مستندات شما توی دادگاه خواهد بود. پس حتماً این رو بگیرید و پیش خودتون نگه دارید.
قدم دوم: اظهارنامه بفرستید (یه حرکت هوشمندانه!)
این مرحله اجباری نیست، اما خیلی توصیه میشه! ارسال اظهارنامه به صادرکننده چک، یه حرکت هوشمندانه ست. چرا؟ چون نشون میده شما قبل از طرح دعوا، تلاش کردید مسئله رو دوستانه حل کنید و به طرف فرصت دادید که یا چک رو ثبت کنه یا وجهش رو پرداخت کنه. این خودش یه دلیل محکم برای دادگاه محسوب میشه. توی اظهارنامه می تونید از صادرکننده بخواهید که:
- چک رو در سامانه صیاد ثبت کنه (هرچند که از نظر قانونی نمی تونید مجبورش کنید، اما این درخواست نشون دهنده تلاش شماست)؛
- یا وجه چک رو پرداخت کنه.
متن اظهارنامه هم می تونه ساده باشه؛ مثلاً بگید یک فقره چک به شماره فلان از شما دریافت کردم که متاسفانه در سامانه صیاد ثبت نشده و درخواست دارم ظرف مدت مشخصی (مثلاً ۱۰ روز) نسبت به ثبت یا پرداخت وجه اقدام کنید، در غیر این صورت مجبور به اقدامات قانونی خواهم شد.
قدم سوم: دادخواست رو تنظیم کنید و بدید دفاتر قضایی
حالا که مدارک لازم رو جمع کردید و احتمالا اظهارنامه هم فرستادید، وقتشه که اصل کاری رو شروع کنید: تنظیم دادخواست! این کار رو باید توی یکی از دفاتر خدمات قضایی الکترونیک انجام بدید. مدارکی که برای تقدیم دادخواست نیاز دارید، این هاست:
- اصل و کپی برگ چک (همون چکی که ثبت نشده)؛
- اصل «اعلامیه عدم ثبت» که از بانک گرفتید؛
- کپی اظهارنامه ای که به صادرکننده فرستادید (اگه فرستاده باشید)؛
- کپی مدارک هویتی خواهان (شما) شامل شناسنامه و کارت ملی؛
- کپی قرارداد اصلی که چک بابتش صادر شده (اگه همچین قراردادی دارید، حتماً ضمیمه کنید که سند محکمیه).
توی دفاتر خدمات قضایی، یه فرم دادخواست رو براتون پر می کنن. حتماً موقع پر کردن، دقت کنید که مشخصات خواهان (شما)، خوانده (صادرکننده چک)، مبلغ چک و تاریخ ها دقیق وارد بشه. بعد از تکمیل فرم و اسکن مدارک، باید هزینه های دادرسی رو پرداخت کنید تا دادخواست تون ثبت بشه.
قدم چهارم: کدوم دادگاه بریم؟ (صلاحیت مرجع قضایی)
بعد از اینکه دادخواست رو ثبت کردید، پرونده تون ارجاع داده میشه به یه مرجع قضایی. اما کدوم مرجع؟ این بستگی به مبلغ چک داره:
- اگه مبلغ چک تا سقف ۲۰ میلیون تومن (برخی منابع این مبلغ را ۱۰۰ میلیون تومان ذکر می کنند، ولی معمولا سقف کمتر است و بهتر است استعلام شود) باشه، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع داده میشه.
- اگه مبلغ چک از این سقف بیشتر باشه، پرونده میره دادگاه عمومی حقوقی.
حالا کدوم دادگاه عمومی حقوقی یا شورای حل اختلاف؟ اینجا بحث صلاحیت محلی پیش میاد. معمولاً دادگاهی که صالح به رسیدگیه، یکی از این هاست:
- دادگاهی که محل اقامت خوانده (صادرکننده چک) تو اون حوزه ست.
- دادگاهی که محل صدور چک تو اون حوزه ست.
- دادگاهی که محل وقوع قرارداد اصلی (اگه قراردادی در کار باشه) تو اون حوزه ست.
شما می تونید یکی از این موارد رو انتخاب کنید، ولی معمولاً بهترین راه اینه که دادخواست رو توی محل اقامت خوانده تقدیم کنید تا از دردسرهای احتمالی بعدی راحت بشید.
قدم پنجم: جلسه دادگاه و گرفتن حکم!
بعد از ثبت دادخواست و ارجاع پرونده، تاریخ جلسه رسیدگی بهتون ابلاغ میشه. خیلی مهمه که توی جلسه دادگاه حضور پیدا کنید و دفاعیاتتون رو ارائه بدید. اگه مدارک یا شواهد تکمیلی دیگه ای دارید (مثلاً شاهد، یا اقرار کتبی یا شفاهی از صادرکننده، یا اسناد دیگه که نشون دهنده طلب شماست)، حتماً توی جلسه دادگاه ارائه کنید. اگه همه چی خوب پیش بره و قاضی دلایل شما رو برای اثبات بدهی صادرکننده کافی بدونه، حکم به پرداخت وجه چک و خسارات قانونی (مثل خسارت دادرسی و خسارت تاخیر تادیه) رو صادر می کنه. تبریک میگم! تازه اون موقع میشه گفت که حق به حق دار رسیده.
یه نمونه دادخواست کاملاً آماده برای مطالبه وجه چک ثبت نشده
یکی از مهمترین قسمت های کار، همین دادخواست نویسیه. نگران نباشید، یه نمونه کامل و کاربردی رو اینجا براتون آوردیم که می تونید با پر کردن جاهای خالی، ازش استفاده کنید. فقط یادتون باشه که این یه نمونه ست و اگه شرایط خاصی دارید، بهتره از یه وکیل متخصص کمک بگیرید تا دادخواست تون رو با دقت و وسواس بیشتری تنظیم کنه.
بسمه تعالی
نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده در سامانه صیاد
| مشخصات | خواهان (شما) | خوانده (صادرکننده چک) |
|---|---|---|
| نام و نام خانوادگی | [نام و نام خانوادگی خواهان] | [نام و نام خانوادگی خوانده] |
| شماره ملی | [شماره ملی خواهان] | [شماره ملی خوانده] |
| نشانی اقامتگاه | [نشانی دقیق اقامتگاه خواهان] | [نشانی دقیق اقامتگاه خوانده] |
| شماره تماس | [شماره تماس خواهان] | [شماره تماس خوانده (در صورت اطلاع)] |
| خواسته | مبلغ / توضیحات |
|---|---|
| ۱. مطالبه وجه چک صیادی ثبت نشده | به مبلغ [مبلغ به عدد] ریال (معادل [مبلغ به حروف] ریال) |
| ۲. مطالبه خسارت دادرسی | شامل هزینه های واریزی بابت دادخواست، کارشناسی (در صورت نیاز) و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) |
| ۳. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه | بر اساس نرخ شاخص بانک مرکزی، از تاریخ سررسید چک تا زمان پرداخت کامل وجه |
| ۴. بدواً صدور قرار تامین خواسته | با تودیع خسارت احتمالی (در صورت درخواست) |
| دلایل و مستندات | توضیحات |
|---|---|
| ۱. رونوشت مصدق (کپی برابر اصل) شناسنامه و کارت ملی خواهان | |
| ۲. اصل و رونوشت مصدق برگ چک شماره [شماره چک] | به تاریخ [تاریخ سررسید چک]، عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] |
| ۳. اصل و رونوشت مصدق «اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد» | صادره از بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه] به تاریخ [تاریخ دریافت اعلامیه] |
| ۴. رونوشت مصدق اظهارنامه ارسالی به خوانده (در صورت ارسال) | به شماره [شماره اظهارنامه] و تاریخ [تاریخ اظهارنامه] |
| ۵. رونوشت مصدق قرارداد عادی مورخ [تاریخ قرارداد] فی مابین خواهان و خوانده | (در صورت وجود و مرتبط بودن با صدور چک) |
| ۶. شهادت شهود (در صورت وجود) | |
| ۷. سایر دلایل و مستندات احتمالی |
شرح دادخواست
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان [نام شهرستان دادگاه صالح]
با سلام و احترام،
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
- خوانده محترم آقای/خانم [نام و نام خانوادگی خوانده]، یک فقره چک صیادی به شماره [شماره چک] و تاریخ سررسید [تاریخ سررسید چک] به مبلغ [مبلغ به عدد] ریال، عهده بانک [نام بانک] شعبه [نام شعبه]، در وجه اینجانب [نام خواهان] صادر و تسلیم نموده است.
- متاسفانه، خوانده محترم برخلاف الزامات قانون جدید چک (تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک اصلاحی ۱۴۰۰)، نسبت به ثبت مشخصات این چک در سامانه صیاد اقدام نکرده است.
- اینجانب پس از مراجعه به بانک محال علیه در تاریخ [تاریخ مراجعه به بانک]، متوجه عدم ثبت چک در سامانه صیاد شدم و بانک نیز مطابق قانون، از پرداخت وجه چک و صدور گواهی عدم پرداخت مرسوم خودداری نمود. لذا، طبق بخشنامه شماره ۱۱۷۵۳۳ مورخ ۱۴۰۱/۵/۱۱ بانک مرکزی، «اعلامیه عدم ثبت برگه چک در سامانه صیاد» را دریافت نمودم که رونوشت آن به پیوست تقدیم می گردد.
- (در صورت ارسال اظهارنامه): جهت حل و فصل مسالمت آمیز موضوع و جلوگیری از طرح دعوا، اینجانب طی اظهارنامه شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ اظهارنامه]، از خوانده محترم تقاضای ثبت چک در سامانه صیاد یا پرداخت وجه آن را نمودم که متاسفانه بی نتیجه ماند و ایشان از انجام تعهد خود خودداری نمودند.
- با توجه به اینکه چک مذکور به دلیل عدم ثبت در سامانه صیاد، از شمول قانون صدور چک خارج بوده و صرفاً در حکم یک سند عادی دال بر مدیونیت خوانده به اینجانب تلقی می شود، و با عنایت به تعهد خوانده به پرداخت وجه آن و عدم ایفای تعهد، چاره ای جز تقدیم دادخواست حاضر باقی نمانده است.
- لذا، از محضر محترم دادگاه، اولاً: صدور قرار تامین خواسته به استناد بند د ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، با تودیع خسارت احتمالی (در صورت لزوم)، جهت توقیف اموال خوانده و جلوگیری از نقل و انتقال آن ها، استدعا می گردد. ثانیاً: صدور حکم بر محکومیت خوانده به پرداخت اصل وجه چک به مبلغ [مبلغ به عدد] ریال، به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه های قانونی و حق الوکاله وکیل) و نیز خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک تا زمان اجرای کامل حکم، با استناد به ماده ۵۲۲ قانون آیین دادرسی مدنی، مورد استدعاست.
شایان ذکر است توضیحات تکمیلی و لایحه دفاعیه در جلسه رسیدگی تقدیم حضور خواهد شد.
با تجدید احترام،
[نام و نام خانوادگی خواهان]
یه سری نکات مهم برای نوشتن دادخواست
موقع تنظیم این دادخواست، به این نکات حسابی دقت کنید:
- دقت در تاریخ ها و مبالغ: حتی یه اشتباه کوچیک توی تاریخ یا مبلغ، می تونه کار رو خراب کنه.
- ضمیمه کردن همه مستندات: هر مدرکی که دارید و فکر می کنید به درد پرونده می خوره، حتماً کپی برابر اصلش رو ضمیمه دادخواست کنید.
- ماهیت عادی سند: توی دادخواست تون خیلی تأکید کنید که این چک، یه سند عادی محسوب میشه و از استناد به مزایای قانون چک که بهش تعلق نمی گیره، پرهیز کنید. چون اگه اصرار کنید که چک تجاریه، ممکنه دادگاه حرف تون رو قبول نکنه و دردسرساز بشه.
نظر قانون گذار و قضات چی میگه؟ (نظریات مشورتی و آرای دادگاه)
توی مسائل حقوقی، گاهی اوقات قوانین به تنهایی همه چیز رو روشن نمی کنن و نیاز به تفسیر و نظر مراجع بالاتر داریم. اداره کل حقوقی قوه قضائیه، با صدور نظریات مشورتی، به قضات و وکلا کمک می کنه تا توی موارد ابهام، یه راهنما داشته باشن. این نظریات، حکم قانون رو ندارن، ولی خیلی بهش نزدیک هستن و قضات معمولاً ازشون پیروی می کنن. بیایید چند تا از مهمترین نظریات مشورتی و آرای دادگاه رو با هم مرور کنیم:
نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۰/۱۴۷۸: می تونیم به ثبتش مجبور کنیم؟ (نه!)
این نظریه که توی تاریخ ۱۴۰۱/۰۳/۲۵ صادر شده، یه پاسخ مهم به یه سوال اساسی میده: آیا دارنده چک صیادی که ثبت نشده، می تونه دادخواستی بده و صادرکننده رو مجبور به ثبت چک توی سامانه صیاد کنه؟ پاسخ اداره حقوقی قوه قضائیه به این سوال منفیه!
چرا؟ چون اولاً، طبق تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، ثبت چک توی سامانه صیاد، خودش یکی از شرایط صدور چکه. یعنی اگه ثبت نشه، اصلاً از همون اول چک از شمول این قانون خارجه. ثانیاً، توی متن خود چک های صیادی هم نوشته شده صدور و پشت نویسی چک بدون درج در سامانه صیاد فاقد اعتبار است. پس اگه شما با وجود این هشدار، چکی رو پذیرفتید که ثبت نشده، عملاً خودتون رو از مزایای قانونی محروم کردید و نمی تونید از دادگاه بخواهید که صادرکننده رو مجبور به کاری کنه که از اول باید انجام می داده.
نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۱/۱۳۰۴: چک ثبت نشده سند عادیه!
این نظریه که توی تاریخ ۱۴۰۲/۰۱/۱۵ اومده، تأکیدی بر نکته ای بود که قبلاً هم گفتیم. این نظریه به صراحت میگه: چک ثبت نشده در سامانه صیاد، مشمول ماده ۲۱ مکرر قانون اصلاح قانون صدور چک و قانون تجارت نمی شود و روابط طرفین در چنین شرایطی، تابع عمومات قانون مدنی است.
یعنی چی؟ یعنی این چک از اعتبار اسناد تجاری میفته و به جای قانون چک یا قانون تجارت، باید بر اساس عمومات قانون مدنی باهاش برخورد بشه. پس اگه بانک به خاطر ثبت نشدن، هم از پرداخت پول چک خودداری کرد و هم گواهی عدم پرداخت نداد، شما می تونید با همین چک و به عنوان یه سند عادی، توی دادگاه حقوقی (نه کیفری!) مطالبه وجه کنید. اینجاست که نقش اعلامیه عدم ثبت که از بانک گرفتید، پررنگ تر میشه.
نظریه مشورتی شماره ۷/۱۴۰۲/۷۵۳: ماهیت تجاری نداره
یه نظریه دیگه هم هست که توی تاریخ ۱۴۰۲/۱۰/۱۶ صادر شده و اون هم همین دیدگاه رو تأیید می کنه. این نظریه میگه که با عدم ثبت چک در سامانه صیاد، چک ماهیت تجاری خود را از دست می دهد و دارنده نمی تواند از مزایای اسناد تجاری از جمله ظهرنویسی استفاده کند و روابط طرفین تابع عمومات قانون مدنی است. این هم باز تأکیدی بر اینه که مسیر حقوقی شما برای مطالبه وجه، از طریق قانون مدنی و دادگاه حقوقیه.
یه نمونه رای دادگاه درباره چک ثبت نشده (رای دادگاه صلح شهریار)
برای اینکه بهتر متوجه بشید این نظریات چطور توی عمل پیاده میشن، یه نمونه رای دادگاه رو بررسی می کنیم. این رای مربوط به دادگاه صلح حقوقی شهرستان شهریاره که توی تاریخ ۱۴۰۳/۰۷/۲۸ صادر شده:
«در خصوص دعوای آقای مهدی… به خواسته الزام خوانده به ثبت شش فقره چک در سامانه صیاد به شماره های …. به این شرح که خواهان اعلام داشته به جهت معاملاتی که با خوانده داشته یک فقره چک به مشخصات فوق از خوانده اخذ نموده است لیکن خوانده از ثبت آن خودداری نموده و لذا تقاضای محکومیت وی را به شرح ستون خواسته دارد. خوانده با وجود ابلاغ واقعی در جلسه حاضر نشده و لایحه ای هم ارسال نکرده است. با بررسی اوراق پرونده و اظهارات خواهان و دادخواست تقدیمی و نظر به اینکه ثبت چک از حقوق صادرکننده است چرا که ثبت سبب انتقال چک و بار شدن آثار تجاری بدان است و نمی توان صادرکننده را ملزم به این تعهد بدون رضایت وی نمود بر فرض وجود رابطه قراردادی میان دو طرف و وجود دین برای صادرکننده چک اعطای چک به خواهان تغییر نحوه پرداخت وجه است و این تغییر بدون توافق طرفین امکان پذیر نیست و عدم ثبت چک دلالت بر عدم رضایت دارد و نشانگر این امر است که صادرکننده نمی خواهد آثار و امتیازات اسناد تجاری به نفع دارنده به وجود آید. لذا دادگاه خواسته خواهان را مقرون به صحت ندانسته و مستندا به مواد ۲۱۹ قانون مدنی و ۱۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی حکم به بطلان دعوای خواهان صادر و اعلام می نماید رای صادره ظرف مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل اعتراض در محاکم تجدید نظر استان تهران می باشد.»
تحلیل این رای: این رای، دقیقاً همون چیزی رو تأیید می کنه که توی نظریه مشورتی ۷/۱۴۰۰/۱۴۷۸ دیدیم. قاضی میگه ثبت چک از حقوق صادرکننده است و نمی توان صادرکننده را ملزم به این تعهد بدون رضایت وی نمود. یعنی شما نمی تونید با دادخواست، کسی رو مجبور کنید که چکی رو ثبت کنه. بلکه باید مسیر مطالبه وجه به عنوان یک سند عادی رو طی کنید. این رای نشون میده که دادگاه ها هم توی عمل، همین دیدگاه رو دارن و رویه قضایی تقریباً یکسانه.
نتیجه گیری و توصیه های خودمونی برای اینکه گرفتار نشید!
خب، رسیدیم به آخر داستان چک صیادی ثبت نشده. دیدیم که این چک با اینکه ظاهرش مثل یه چک معمولیه، اما توی عمل و از نظر حقوقی، کلی فرق داره و مسیر مطالبه وجهش هم خاص خودشه. مهمترین چیزی که باید از این بحث یاد بگیریم اینه که:
- چک صیادی ثبت نشده، دیگه چک نیست! یعنی از مزایای قانون جدید چک محرومه و تبدیل به یه سند عادی میشه.
- امکان شکایت کیفری و اقدام از طریق اجرای ثبت رو نداره. پس باید از طریق دادگاه حقوقی اقدام کنید.
- اعلامیه عدم ثبت از بانک رو حتماً بگیرید. این سند، برگ برنده شما توی دادگاهه.
- ارسال اظهارنامه (اختیاری) می تونه بهتون کمک کنه. نشون میده حسن نیت داشتید.
- برای مطالبه وجه، باید دادخواست حقوقی بدید. دادگاهی که رسیدگی می کنه، بسته به مبلغ چک، شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی حقوقیه.
- نمی تونید صادرکننده رو به ثبت چک مجبور کنید. اینو نظریات مشورتی قوه قضائیه واضح گفتن.
حالا یه نصیحت خودمونی و دوستانه: همیشه، همیشه، همیشه قبل از اینکه یه چک صیادی رو قبول کنید، اول از همه از ثبت شدنش توی سامانه صیاد مطمئن بشید! این کار مثل یه واکسن عمل می کنه و شما رو از کلی بیماری و دردسر حقوقی نجات میده. همون لحظه که چک رو می گیرید، با موبایل تون یا از طریق اینترنت، یه استعلام بگیرید و تأییدش کنید. اینجوری خیالتون راحت میشه و دیگه گرفتار این چالش های حقوقی نمیشید. چون پیشگیری همیشه بهتر از درمانه، مخصوصاً توی مسائل مالی و حقوقی که اگه آب از سر گذشت، تا ثریا می رود دیوار کج!
اگه هم به هر دلیلی گرفتار این قضیه شدید و یه چک صیادی ثبت نشده دستتون مونده، اصلاً جای نگرانی نیست. همین مراحلی که گفتیم رو با دقت انجام بدید و مطمئن باشید که حق تون رو می تونید بگیرید. البته، اگه حس می کنید موضوع پیچیده است یا نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، حتماً با یه وکیل متخصص توی زمینه چک و اسناد تجاری مشورت کنید. یه وکیل باتجربه می تونه بهترین مسیر رو بهتون نشون بده و از حقوق تون به بهترین شکل دفاع کنه.
امیدوارم این مقاله جامع و کاربردی، راهگشای مشکلات شما باشه و کمکتون کنه تا با آگاهی کامل، از پس اینجور مسائل بربیاید. به قول معروف دانستن توانستن است. پس با آگاهی، می تونید از حقوق خودتون به خوبی دفاع کنید. موفق باشید!