سوراخ بین مهره‌ای در ستون فقرات، محل عبور نخاع است؛ اگر این فاصله به دلیل رشد بیش از حد مهره‌ها کوچک شود، باعث بروز علائم تنگی کانال نخاعی شده و در نهایت فشار زیادی بر روی ریشه عصبی وارد می‌شود.
در حالی که تنگی کانال نخاعی در مراحل اولیه یک بیماری جدی نیست اما در صورت پیشرفت یا درمان نشدن می‌تواند منجر به آسیب جدی و دائمی شود. در این مقاله از وب سایت پذیرش ۲۴ قصد داریم ضمن بررسی علائم تنگی کانال نخاعی، انواع روش‌های درمان پیشگیری از تنگی کانال نخاعی را معرفی کنیم.
تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاعی به انگلیسی (Spinal Stenosis) بوده و این عارضه زمانی بروز پیدا می‌کند که یک یا چند سوراخ استخوانی (فورامینا) در ستون فقرات شروع به باریک شدن می‌کنند و فضا را برای اعصاب کاهش می‌دهند. این فرآیند می‌تواند در کانال نخاعی (جایی که نخاع از مرکز می‌گذرد) یا در سوراخ‌های بین مهره‌ای که اعصاب نخاعی از کانال نخاعی خارج می‌شوند، رخ دهد.
در واقع علت تنگی کانال نخاعی می‌تواند اکتسابی یا مادرزادی باشد. با توجه به محل و میزان باریک شدن این کانال در طول زمان، یک عصب نخاعی یا طناب نخاعی می‌تواند فشرده شود که همین موضوع باعث بروز بی حسی، سوزن سوزن شدن، درد و ضعف شود.
علائم تنگی کانال نخاعی چیست؟
تنگی کانال نخاع باعث ایجاد فشار روی طناب نخاعی یا اعصاب می‌شود که این عارضه می‌تواند باعث درد گردن و کمر شود و بر توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر منفی بگذارد.
علائم این بیماری به تدریج به دلیل التهاب و فشرده شدن اعصاب شروع می‌شود و با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. علائم تنگی کانال نخاعی در زنان و مردان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس درد در پاها، عضلات ساق پا یا باسن که با ایستادن تشدید می‌شود.
- دردی که به یک یا هر دو ران ساطع می‌شود (سیاتیک)
- دردی که با نشستن، دراز کشیدن یا خم شدن به جلو بهبود می یابد.
- ضعف، بی حسی و گزگز در پاها
- کمردرد شدید که با ایستادن طولانی مدت تشدید می‌شود.
- گرفتگی عضلات ساق پا هنگام راه رفتن
- ضعف پا هنگام راه رفتن
- کاهش حس در پاها (تنگی کانال نخاعی و بی حسی پا)
- از دست دادن عملکرد مثانه یا روده (فشردگی شدید طناب نخاعی)
- بی حسی شدید و درد و ضعف غیر قابل تحمل در پاها (در موارد نادر)
علائم تنگی کانال نخاعی در هر شخصی متفاوت است و ممکن است شامل یکی یا چن مورد از موارد فوق باشد. برای تشخیص میزان آسیب دیدگی نخاع و تجویز بهترین روش درمانی باید به دکتر تنگی کانال نخاعی مراجعه کنید.
انواع مختلف تنگی کانال نخاعی کمر و گردن
تنگی کانال نخاعی به طور کلی به دو نوع زیر تقسیم بندی می‌شود:
- تنگی کانال نخاعی جانبی در کمر و گردن
سوراخ بین مهره‌ای نوعی حفره استخوانی است عصب نخاعی از طریق این حفره از بین دو مهره مجاور عبور می‌کند. هنگامی که یک یا چند مورد از این سوراخ‌ها باریک می‌شود، به آن تنگی کانال نخاعی جانبی می‌گویند.
در این صورت عصب نخاعی فضای کمتری دارد و با فشرده شدن ممکن است باعث اختلال در عملکرد نخاع شود. این نوع تنگی کانال نخاعی در هر قسمتی از ستون فقرات (کمر، گردنی و سینه‌ای) ممکن است رخ دهد اما به طور معمول در قسمت کمری اتفاق می‌افتد.
- تنگی کانال نخاعی مرکزی کمر و گردن
این نوع عارضه نیز در صورت تنگ شدن یکی یا تعدادی از مهره‌هایی که از کانال نخاعی محافظت می‌کنند رخ می‌دهد. با تنگی کانال مرکزی، طناب نخاعی فضای کمتری برای عبور دارد و در صورت فشرده شدن طناب نخاعی که می‌تواند منجر به بروز درد یا اختلال در عملکرد ناحیه‌ای شود که تحت فشار قرار گرفته است.
تنگی کانال مرکزی نیز در هر قسمت از ستون فقرات می‌تواند بروز پیدا کند اما به طور معمول در بخش گردنی و کمری اتفاق می‌افتد. با ایجاد عارضه تنگی کانال نخاعی احتمال این که حداقل ۲ سطح از ستون فقرات، مانند ناحیه گردن و کمر (تنگی پشت سر هم) را درگیر کند، افزایش می‌یابد.
در یک تقسیم بندی کلی تر، انواع تنگی کانال نخاعی از نظر محل درگیری را به دو دسته اصلی تنگی کانال نخاعی گردن و تنگی کانال نخاعی کمر تقسیم بندی می‌کنند. تنگی کانال نخاعی کمر شامل تمام مطالبی است که در این مقاله به شرح مفصل آن پرداخته‌ایم اما تنگی کانال نخاعی گردن را در مقاله ای دیگر بیان کردیم. اطلاعات بیشتر را در آن مطالعه کنید.
از جمله علائم تنگی کانال نخاعی گردن می‌توان به درد شدید در ناحیه گردن و کمر اشاره کرد.
در تنگی کانال نخاعی کمر نیز ریشه عصبی نخاع در قسمت کمر تحت فشار قرار گرفته و علائمی از جمله درد سیاتیک و کمر درد بروز پیدا می‌کند.
تنگی نخاع چگونه تشخیص داده می شود؟
دکتر مغز و اعصاب می‌تواند تشخیص تنگی نخاع را بر اساس علائم بالینی و سابقه پزشکی شخص تایید کند. از دیگر آزمایشات و روش‌های تشخیص تنگی کانال نخاعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- MRI بهترین روش برای تشخیص تنگی کانال نخاعی است. در این روش تصویربرداری پزشکی تمامی جزئیات از جمله ریشه‌های عصبی و تغییرات نخاع یا تومورهای موجود در ناحیه نخاعی قابل تشخیص است.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری: استفاده از اشعه ایکس برای تصویربرداری در زوایای مختلف که به تعیین شکل و اندازه کانال نخاعی کمک می کند.
- میلوگرام: از CT با میلوگرافی در شرایطی که MRI در دسترس نباشد، استفاده می‌شود. میلگرام نوعی رنگ کنتراست که به مایع مغزی نخاعی (فضای مایع نخاعی) تزریق می‌شود تا کانال نخاعی و ریشه‌های عصبی را مشخص کند.
تنگی نخاع درمان می‌شود؟ درمان تنگی کانال نخاعی کمر
به طور کلی برای درمان تنگی کانال نخاعی دو روش جراحی تنگی کانال نخاعی و روش‌های غیرجراحی (غیرتهاجمی) وجود دارد. روش جراحی برای رفع این عارضه ماندگاری بیشتری دارد اما عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی نسبت به روش‌های غیرجراحی بیشتر است.
بنابراین متخصص مغز و اعصاب ابتدا روش‌های دارو درمانی و درمان گیاهی تنگی کانال نخاعی مثل ماساژ کمر با روغن‌های گیاهی مثل روغن سیاه دانه، بادام تلخ و روغن گل سرخ را به بیمار پیشنهاد می‌دهد و در صورت عدم جواب دهی، روش‌های جراحی را انجام خواهد داد. در واقع روش‌های غیرجراحی برای بیمارانی که علائم عصبی ندارند، مناسب‌ترین روش درمانی است.
۴ روش جراحی تنگی کانال نخاعی کمر
- عمل جراحی به روش آندوسکوپ نوعی روش کم تهاجمی محسوب می‌شود و برای بیمارانی که دچار تنگی کانال نخاعی خفیف هستند قابل انجام است.
- جراحی کانال نخاعی بدون گذاشتن وسیله در کانال محل عبور نخاع نوعی روش جراحی تهاجمی است.
- عمل جراحی باز برای گشاد کردن کانال نخاعی با قرار دادن وسیله،آخرین نوع جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی است. در این روش برای مقداری از فاست‌ها برداشته شده و از پیچ و میله برای پایداری مهره‌ها استفاده می‌شود. این روش تنها با تشخیص دکتر تنگی کانال نخاعی انجام می‌شود.
- درمان تنگی کانال نخاعی با لیزر یکی از روش‌های موثر برای درمان این عارضه است. برای کاهش عوارض جراحی کانال نخاعی، از طریق جراحی با لیزر یا لیزر درمانی این عمل انجام می‌شود. در واقع پرتوهای پر انرژی لیزر در بافت نفوذ کرده و با تحریک سلول‌ها در ناحیه آسیب دیده، باعث بازسازی بافت می‌شود.
۸ درمان غیرجراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی در کمر
- تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن
- داروهایی مانند مسکن‌های تسکین درد از جمله استامینوفن، پروفن، ناپروکسن و…
- داروهای گاباپنتین و پرگابالین برای رفع گزگز و بی حسی
- استفاده از داروهای ضدالتهاب برای کاهش التهاب نخاعی
- لیزر و امواج اولتراسوند می‌تواند به بهبود تحرک و انعطاف پذیری ستون فقرات کمک کند.
- دمنوش‌های مناسب تنگی کانال نخاعی که در طب سنتی توصیه می‌شود؛ مثل دمنوش آویشن، شاتره و بومادران
- توصیه‌ها تغذیه‌ای برای درمان تنگی کانال نخاعی کمر و گردن نیز هست ک میتوانید با مشورت دکتر مغز و اعصاب در برنامه غذایی خود قرار دهید، از جمله؛ حذف گوشت قرمز و غذاهای صنعتی
- فیزیوتراپی و ورزش برای درمان تنگی کانال نخاعی
در حالی که برخی افراد هنگام راه رفتن دچار درد یا بی حسی متناوب می شوند، برخی دیگر به قدری تحت تاثیر قرار می گیرند که جراحی اجتناب ناپذیر است. درمان‌های غیرجراحی برای همه بیماران تنگی کانال نخاعی کمر توصیه می‌شوند و میتوانید با مشورت پزشک خود برای درمان تنگی کانال نخاعی خود با دمنوش‌ها و عرقیجات گیاهی، داروها و ورزش‌های مناسب اقدام کنید.
جراحی تنگی کانال نخاعی اما آخرین راه درمان است و طبق آمار تنها به ۵ درصد بیماران توصیه شده است. پیشنهاد می‌کنیم اطلاعات بیشتر درباره روش‌های جراحی و درمان تنگی کانال نخاعی مناسب را با مشورت دکتر تنگی کانال نخاعی بدست آورید و درمان را هرچه سریع‌تر آغاز کنید.
علت‌های شایع تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟
تنگی کانال نخاعی معمولاً توسط یک یا چند عامل زیر بروز پیدا می‌کند:
- تنگی کانال نخاعی به دلیل آرتروز ستون فقرات تنگی کانال نخاعی
هنگامی که غضروف صاف پوشاننده مفاصل فاست (که از پشت مهره‌های مجاور را به هم متصل می کند) شروع به شکستن می‌کند، استخوان ها نیز شروع به ساییدگی روی یکدیگر می‌کنند و ممکن است منجر به رشد غیرطبیعی استخوان شود که استئوفیت یا خار استخوانی نامیده می شود. التهاب حاصل از این عارضه و تشکیل استئوفیت می‌تواند به باریک شدن سوراخ‌ها کمک کند.
- بیماری دژنراتیو دیسک و بروز تنگی کانال نخاعی
هنگامی که دیسک‌ها آب خود را از دست می‌دهند و شروع به صاف شدن می‌کنند، سوراخ‌های بین مهره‌ای نیز شروع به باریک شدن می‌کنند. برآمدگی دیسک نیز می‌تواند فشار را به سمت داخل کانال نخاعی افزایش دهد. انحطاط دیسک همچنین می تواند فشار بیشتری بر روی مفاصل فاست وارد کند و انحطاط آنها را نیز تسریع کند.
- تنگی کانال نخاعی به علت ضخیم شدن یا کمانش رباط
رباط‌های کانال نخاعی می‌توانند استخوانی شوند (ضخیم شوند و به بافت استخوانی تبدیل شوند) و به طناب نخاعی یا اعصاب نخاعی مجاور حمله کنند. برخی از رباط ها نیز ممکن است با پیشرفت انحطاط ستون فقرات، به سمت داخل کانال نخاعی مایل شوند.
عوامل دیگری مانند تغییر شکل ستون فقرات یا رشد کیست نیز ممکن است در ایجاد تنگی در کانال‌های موجود در ستون فقرات نقش داشته باشند.
سوالات متداول درباره تنگی کانال نخاعی
چه روش هایی برای درمان تنگی کانال نخاعی وجود دارد؟
برای درمان این عارضه از روش‌های جراحی تهاجمی، روش‌های غیر تهاجمی مانند ورزش و فیزیوتراپی و درمان تنگی کانال نخاعی با لیزر می‌توان استفاده کرد.
علائم اصلی تنگی کانال نخاعی کمر چیست؟
عوارض تنگی کانال نخاعی شامل کمر درد، درد سیاتیک، ضعف و بی حسی، گزگز کردن پاها و… است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم باید به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
آیا تنگی کانال نخاعی با درد و ناراحتی همراه است؟
بله، علائم تنگی کانال نخاعی معمولا با درد بروز پیدا می‌کند. اما برای کاهش درد ناشی از این عارضه میتوانید با نظر پزشک متخصص روش‌های دارو درمانی، فیزیوتراپی یا ورزش را انجام دهید.
آیا تنگی کانال نخاعی باعث بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌شود؟
این عارضه معمولا باعث بی اختیاری ادرار و مدفوع نمی‌شود، مگر در سنین بالا و افراد سالخورده با درجات شدید تنگی کانال نخاعی چنین عوارضی به وجود می‌آید.
جمع بندی
تنگی کانال نخاعی یکی از عارضه‌هایی است که به دلیل وارد شدن فشار به نخاع از طرف مهره‌های ستون فقرات ایجاد می‌شود. در صورت بروز علائم اولیه این بیماری میتوانید از طریق پذیرش ۲۴ با دکتر مغز و اعصاب آنلاین در ارتباط باشید تا ضمن بررسی علائم، در صورت لزوم شما را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع دهد.
درد سیاتیک یکی از دردهای آزاردهنده است که از کمر شروع می‌شود و تا باسن، پشت ران و ساق پا احساس می‌شود. درد در این عصب ناگهانی شروع می‌شود اما در موارد خفیف با مرور زمان و مراقبت صحیح بهتر می‌شود. البته در برخی بیماران درد سیاتیک ممکن است به قدری شدید باشد که درمان آن نیازمند جراحی باشد.
عصب سیاتیک از نخاع شروع شده و از لگن شما عبور کرده سپس از باسن نیز می‌گذرد و بعد منشعب شده و وارد هر دو پا می‌شود. این عصب می‌تواند خود را به صورت یک درد متوسط تا شدید در کمر، باسن و پاها نشان دهد. همچنین ممکن است در این مناطق احساس ضعف یا بی‌حسی کنید. اگر آسیب جدی به این عصب یا ناحیه‌های مرتبط با آن وارد شود، درد آن را حس خواهید کرد. حدود ۴۰ درصد از افراد در برخی از دوره‌های زندگی خود به این بیماری مبتلا می‌شوند که با افزایش سن خطر ابتلا به آن نیز بیشتر می‌شود.
اگر می‌خواهید بدانید سیاتیک چیست و چه علائمی دارد و چگونه باید آن را درمان کنید تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
سیاتیک چیست؟
سیاتیک به انگلیسی معادل Sciatica و بزرگترین عصب در بدن انسان است که از باسن و پشت ران در یک خط راست به زانو می‌رسد. عصب سیاتیک در قسمت زانو به دو شاخه تقسیم می‌شود که تی‌بال و عصب پروانه یا پرونئئال نام دارند. عصب پرونئال هم به دو عصب پرونئال سطحی و پرونئال عمقی تقسیم می‌شود.
- عصب پرونئال سطحی حسی که به سمت پوست می‌رود و حس جلوی پای انسان را تامین می‌کند.
- عصب پرونئال عمقی که به سمت عضلات جلوی ساق پا می‌رسد. ب
به این ترتیب حرکاتی نظیر راه‌رفتن و ایستادن با عصب سیاتیک و شاخه‌های انتهایی آن صورت می‌گیرد.
سیاتیک در سمت راست قرار دارد یا سمت چپ؟
خیلی از افراد از با درد یک سمت از بدن به پزشک مراجعه می‌کنند و با هراس زیادی که از دردهای سیاتیک دارند می‌پرسند رگ سیاتیک کجاست؟ سیاتیک پای راست چیست یا برای درمان سیاتیک پای چپ چه کار کنیم؟
اما در واقع عصب سیاتیک هم در سمت راست بدن و هم در سمت چپ بدن قرار دارد. علت اینکه برخی از افراد در یک قسمت از اندام تحتانی درد احساس می‌کنند این است که فتق دیسک دارند و علائم دیسک کمر در آنها یک طرفه است و گرنه در هر دو سمت بدن عصب سیاتیک از کمر تا پشت ساق پا کشیده شده و می‌تواند موجب ایجاد درد و ناراحتی شود.
سیاتیک یک رگ است یا عصب؟
درد سیاتیک یکی از دردهای رایجی است که خیلی از افراد درگیر آن می‌شوند. اما واژه‌های رگ سیاتیک گردن و رگ سیاتیک کمر از واژه‌های مصطلح اما اشتباه هستند که به طور مکرر آنها را می‌شنویم. واقعیت این است با اینکه از واژه رگ سیاتیک استفاده می‌کنیم اما این واژه اشتباه است و عصب سیاتیک درست است زیرا کارکرد رگ و عصب با هم متفاوت است و سیاتیک یک عصب است.
در اصطلاح پزشکی، رگ به لوله‌های توخالی گفته می‌شود که مسئول انتقال خون از قلب به اندام‌ها یا برعکس هستند. اما وقتی نام عصب به میان می‌آید باید بدانید وظیفه‌ای متفاوت دارد. عصب توپر است و مسئول انتقال پیام عصبی از مغز به اندام‌ها یا برعکس است.
علائم آسیب عصب سیاتیک
وقتی رگ سیاتیک تحت فشار قرار بگیرید، علائمی مانند ضعف عضلانی و بی‌حسی، احساس سوزش در کف پا و کمر مشاهده می‌شود که در اغلب موارد زندگی عادی را با اختلال مواجه می‌کند.
اگر دردی را در ناحیه‌ی کمر و باسن خود تجربه می‌کنید، به طور معمول می‌تواند، نشانه‌ای از آسیب به این عصب باشد. درد بارزترین و رایج‌ترین علامت این بیماری است، با این حال علائم دیگر که شامل موارد زیر می‌باشد، نیز ممکن است دیده شود:
- درد شما با حرکت ممکن است، شدیدتر شود.
- در پاها بی‌حسی و ضعف خواهید داشت که در موارد شدیدتر ممکن است احساس و یا حرکت در پاهای خود را از دست بدهید.
- احساس سوزن سوزن یا گز گز دردناک در پا یا انگشتان پا نیز ممکن است، داشته باشید.
- بی‌اختیاری یا عدم توانایی در کنترل مثانه و روده نیز یکی از علائم آسیب عصب سیاتیک است که البته بسیار نادر است و در صورت مشاهده باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
علت ابتلا به سیاتیک چیست؟ ۴ دلیل رایج بروز سیاتیک
شرایط مختلفی که ستون فقرات شما را درگیر می‌کند و به اعصابی که در امتداد پشت شما قرار دارد، آسیب وارد کند مانند افتادن از ارتفاع یا تومورهای عصب نخاعی می‌تواند سیاتیک را به دنبال داشته باشد. در ادامه تعدادی از شرایطی که می‌تواند آسیب به این عصب و تحریک آن را به همراه داشته باشد شرح داده شده است.
۱. سیاتیک به علت دیسک‌های بیرون زده
مهره‌ها یا استخوان‌های نخاع شما توسط غضروف از یکدیگر جدا می‌شوند که یک ماده‌ی ضخیم و شفاف هستند و انعطاف‌پذیری حین حرکت را برای شما تأمین می‌کنند. زمانی که این غضروف‌ها آسیب ببینند دیسک کمر بیرون زده و می‌تواند عصب سیاتیک شما را تحریک یا فشرده کرده و در نتیجه باعث درد و بی‌حسی کمر شما شود. طبق گزارش‌ها، ۱ تا ۵ درصد افراد در سراسر دنیا دچار کمر درد ناشی از لیز خوردن و بیرون زدن دیسک، می‌شوند.
۲. سیاتیک به دلیل تنگی کانال نخاعی
مشخصه اصلی این دلیل، تنگی غیرطبیعی کانال تحتانی نخاع شما است. به دلیل تنگی و باریک بودن، فشار به نخاع و ریشه‌های عصب سیاتیک وارد شده و موجب درد در ناحیه کمر شما می‌شود.
۳. سیاتیک و اسپوندیلولیستیز (Spondylolisthesis)
زمانی که یک مهره به سمت دیگری امتداد می‌یابد، استخوان نخاعی گسترش یافته و موجب آسیب به این عصب می‌شود. برای درمان زود سیاتیک در این مورد باید سریعاً به پزشک متخصص استخوان و مفاصل مراجعه کرده و خود را تحت درمان قرار دهید.
۴. سندرم (Piriformis) در سیاتیک
این سندرم نوعی اختلال عضلانی است که در آن عضله گلابی شکل به طور غیرارادی منقبض یا سفت می‌شود و عصب سیاتیکی شما را تحریک کرده و درد را برایتان به همراه می‌آورد. عضله گلابی شکل قسمت تحتانی ستون فقرات را به استخوان ران متصل می‌کند که با سفت شدن به عصب فشار وارد می‌کند. زمانی که به مدت زیادی می‌نشینید، زمین بخورید یا تصادف کنید سندرم Piriformis را تشدید خواهید کرد.
عوامل دیگری که به عنوان ریسک فاکتورهای ایجاد درد سیاتیک شناخته می‌شود شامل موارد زیر است.
- بالا رفتن سن که موجب تغییرات آرتروزی و فرسودگی دیسک و در نهایت فشار عصب سیاتیک می‌شود.
- اضافه وزن موجب ایجاد فشار روی رگ سیاتیک و ایجاد درد در آن می‌شود.
- سبک زندگی و شغل‌هایی که افراد را مجبور می‌کند به مدت طولانی پشت میز بنشینند، اجسام سنگین بلند کنند یا به مدت طولانی رانندگی کنند.
برای درمان سیاتیک و جلوگیری از عود مجدد آن لازم است در کنار دارو و استراحت از فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی یا هر روش دیگر مطابق نظر دکتر سیاتیک استفاده شود.
درد سیاتیک چقدر طول میکشد؟
مدت زمان طول کشیدن درد عصب سیاتیک در حاد یا مزمن بودن آن تاثیرگذار است. سیاتیک حاد در عرض ۴ تا ۶ هفته بهبود پیدا می‌کند درحالی‌که طولانی‌تر شدن این زمان منجر به مزمن شدن درد می‌شود. در این حالت که معمولاً درد شدید و طاقت‌فرساست، لازم است درمان‌های پزشکی تخصصی برای بیمار مورد استفاده قرار بگیرد.
کسانی که فرصت کافی برای مراجعه‌ی حضوری به متن ندارند، می‌توانند از طریق وب‌سایت پذیرش۲۴ از دکتر مغز و اعصاب آنلاین وقت بگیرند و سوالات خود را از پزشک مورد نظر بپرسند.
چگونه علت درد سیاتیک را تشخیص دهیم؟
علائم و دلایل سیاتیک در هر فرد متفاوت است و به شرایط ایجاد کننده آن بستگی دارد.برای تشخیص این بیماری ابتدا پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی خواهد کرد که آیا اخیراً آسیب‌دیده‌اید؟ خصوصاً در ناحیه‌ای که احساس درد دارید. علاوه‌بر این سؤالاتی در مورد اینکه چه مواردی درد شما را تسکین داده و یا آن را تشدید می‌کند و این درد از کجا و چگونه آغاز شده است، نیز ممکن است از شما بپرسد.
پزشک برای تشخیص علت درد در بیمارانی که با درد کمر و انتشار آن در پاها احساس ناتوانی و ضعف می‌کنند آنها را معاینه می‌کند.
در معاینه فیزیکی قدرت عضلات و رفلکس شما مورد بررسی قرار خواهد گرفت. همچنین ممکن است پزشک از شما درخواست کند تا برخی حرکات کششی یا خاص را انجام دهید تا تشخیص دهد که با کدام فعالیت درد شما بیشتر خواهد شد. بدین منظور پزشک از بیمار می‌خواهد حرکت زیر را انجام دهد.
بیمار باید روی انگشتان یا روی پاشنه پا راه برود، همچنین چمباتمه بزند و سعی کند از این حالت بلند شود تا میزان فشار وارد شده روی عصب سیاتیک مشخص شود.
یکی دیگر از شیوه‌های ارزیابی وضعیت جسمانی بیمار به این صورت است که بیمار به پشت روی تخت دراز بکشد و پزشک یکی از پاهای او را بلند کند. درصورتی‌که درد کمر و پاها ناشی از آسیب عصب سیاتیک باشد، با انجام این حالت درد تشدید می‌شود.
بعد از معاینه فیزیکی بیمار، لازم است از آزمایش‌های تشخیص دقیق هم استفاده شود. عکسبرداری رادیولوژی و تصویربرداری MRI بهترین شیوه‌ها برای تشخیص علت درد سیاتیک هستند.
تصویربرداری به پزشک اجازه می‌دهد تا با مشاهده ستون فقرات شما علت سیاتیک را تشخیص داده و راه‌های مناسب درمان را اعمال کند. اشعه ایکس ستون فقرات ، ام آر آی و سی تی اسکن رایج‌ترین تصویربرداری است که برای تشخیص آسیب این عصب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
متخصص شما ممکن است میلوگرام CT برای شما تجویز کند که طی آن یک رنگ خاص به ستون فقرات شما تزریق شده و به پزشک کمک می‌کند تا تصاویر واضح‌تری از نخاع و اعصاب شما مشاهده کند.
روش‌های درمان سیاتیک
هدف از درمان سیاتیک کم کردن درد و افزایش دامنه حرکتی بیمار است. به همین دلیل شیوه‌های مختلفی برای درمان سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد زیر بهترین شیوه‌های درمانی برای سیاتیک است.
با تشخیص آسیب‌دیدگی این عصب، پزشک راه‌های درمان را برای شما در نظر خواهد گرفت و نکاتی را برای تسکین درد و درمان این بیماری به شما گوشزد خواهد کرد.
شما باید تا آنجایی که ممکن است به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید. دراز کشیدن در رختخواب یا پرهیز از فعالیت‌های روزانه می‌تواند وضعیت شما را بدتر کند.
۱. دارو درمانی برای درد سیاتیک
داروهایی که برای درمان درد عصب سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی هستند.
داروهای غیر استروئیدی سیاتیک
داروهای غیر استروئیدی به میزان موثری موجب کاهش تورم و التهاب می‌شوند. بهترین دارو برای گرفتگی رگ سیاتیک مسکن ضد التهاب و غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپرین، ناپروکسن، ایبوپروفن است. با اینکه برخی از افراد از این داروها بدون نسخه پزشک استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود حتماً تحت نظر پزشک دارو مصرف کنید، زیرا ممکن است داروی آسپرین در برخی از افراد منجر به زخم و خونریزی شود.
داروهای شل کننده عضلات برای درد سیاتیک
داروهای شل کننده عضلات مانند متوکاربامول باکلوفن و تیزانیدین باعث می‌شوند میزان فشاری که عضلات به عصب سیاتیک وارد می‌کند کم شود و درد و ناراحتی کمتر شود.
در مواردی که داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی نمی‌تواند درد را تسکین دهد، پزشک از مسکن قوی برای درد سیاتیک استفاده می‌کند. همچنین داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین و پرگابالین که انتقال درد به نخاع را کم می‌کند هم در درمان درد سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اما نکته‌ی با اهمیت این است که این داروها هم باید تحت نظر پزشک مصرف شوند، زیرا مصرف خودسرانه و کاهش انتقال درد ممکن است در آینده عوارضی مانند فلج برای بیمار ایجاد کند.
بهترین آمپول برای درد سیاتیک چیست؟
اگر به دنبال زدن امپول به عصب سیاتیک هستید؛ تزریق کورتیکواستروئید‌ها در اطراف ریشه عصبی می‌تواند التهاب و درد اعصاب تحریک شده را از بین ببرد. البته با توجه به اینکه کورتون‌ها عوارض جانبی زیادی دارند، لازم است تزریق‌ها پشت سر هم و در یک بازه‌ی زمانی طولانی نباشد.
پماد برای درد سیاتیک
برای تسکین درد خود از پمادهای موضعی مانند متیل سالیسیلات، منتول، سالاسیلات ترولامین، کپسایسین و کانابیدیل (CBD) میتوانید استفاده کنید. اما توصیه می‌کنم قبل از استفاده از هر دارویی حتماً با پزشک خود مشورت کرده و طبق دستور اقدام کنید.
۲. درمان خانگی سیاتیک
- تسکین درد سیاتیک با کمپرس سرد: شما میتوانید از کیسه‌های یخ موجود در بازار خریداری کنید یا حتی از بسته‌های سبزیجات منجمد استفاده کنید. کیسه یخ یا بسته سبزیجات منجمد شده را در حوله‌ای بپیچید و به مدت ۲۰ دقیقه، چندبار در روز روی قسمت آسیب‌دیده بگذارید که به کاهش تورم و تسکین درد شما کمک خواهد کرد.
- کمپرس گرم: از کیسه‌های آبگرم یا پدهای گرم نیز میتوانید استفاده کنید. توصیه می‌کنیم که برای کاهش تورم در چند روز اول از یخ استفاده کنید و بعد از دو یا سه روز از روش کمپرس گرم استفاده کنید. اگر همچنان درد دارید بهتر است از هر دو کمپرس سرد و گرم به ترتیب به مدت چند روز از هرکدام استفاده کنید.
- کشش آرام کمر: کشش آرام کمرتان نیز می‌تواند مفید باشد. برای یادگیری حرکات کششی مؤثر در درمان سیاتیک از فیزیوتراپیست یا یک مربی آموزش دیده کمک بگیرید. انواع ورزش برای درمان سیاتیک مانند یوگا وجود دارد که شما میتوانید از آنها برای تسکین درد خود بهره‌مند شوید. البته برای استفاده از حرکت بهتر است حتماً با متخصص خود مشورت کنید.
- ورزش منظم: هرچه بیشتر فعالیت کنید، اندورفین بیشتری از بدن شما آزاد می‌شود. اندورفین مسکنی است که توسط بدن ساخته می‌شود. بهتر است با فعالیت‌های سبک و بدون خطر مانند شنا و دوچرخه ثابت، شروع به ورزش برای درمان سیاتیک کنید. با کاهش درد یک برنامه ورزشی منظم شامل ورزش‌های هوازی و تمرینات قدرتی برای خود تنظیم کنید. یک برنامه کامل بدین صورت می‌تواند خطر ابتلا به مشکلات و درد کمر را در آینده کاهش دهد.
- درمان سیاتیک با سرکه سیب: حدود یک ساعت قبل از خواب، به یک سطل آب گرم، مقداری سرکه سیب و یک فنجان نمک را خوب با یکدیگر مخلوط کنید. سپس پاهایتان را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در این ظرف قرار دهید و بعد آنها را با حوله خشک کنید. توجه داشته باشید که پاها در تمام طول شب باید گرم بمانند. همچنین صبح روز بعد، هرگز با پای برهنه روی زمین نایستید یا راه نروید. با تکرار ۳ تا ۴ مرتبه در هفته به دلیل خاصیت ضدالتهابی سرکه سیب، کاهش چشمگیری در درد خواهید داشت.
۳. طب مکمل برای درمان سیاتیک
طب مکمل یا پزشکی جایگزین به سرعت در حال رشد بوده و هر روز به محبوبیت آن افزوده می‌شود. تعدادی از روش‌های درمانی برای سیاتیک در این طب وجود دارد که در ادامه به آنها پرداخته‌ایم.
- طب سوزنی یکی از راه‌های درمان است که یک متخصص می‌تواند برای شما انجام دهد و با وارد کردن سوزن در نقاط اصلی بدن شما تأثیر بگذارد که این روش بدون درد نیز می‌باشد.
- گاهی هیپنوتیزم یک ذهن آرام و متمرکز برای شما فراهم می‌کند که می‌تواند پیام‌های تسکین درد برای این آسیب را از مغز شما صادر کند.
- ماساژ درمانی یکی از روش‌های عالی است که برای کاهش فشار و درد بسیار مؤثر عمل می‌کند.
۴. درمان سیاتیک با ورزش
ورزش کردن یک شیوه موثر و بدون عارضه برای درمان عصب سیاتیک پای چپ و راست است. بهترین ورزش برای دیسک کمر و سیاتیک پیاده‌روی و انجام دادن حرکات کششی سبک برای تقویت عضلات است. همچنین یوگا و پیلاتس به عنوان بهترین ورزش سیاتیک شناخته می‌شوند و تا حدی زیادی دردهای ناشی از سیاتیک خفیف را کاهش می‌دهند.
۵. چگونگی درمان درد عصب سیاتیک با جا انداختن
یکی از روش‌هایی که دکتر ارتوپد یا فیزیوتراپیست برای درمان درد عصب سیاتیک به کار میبرد جا انداختن عصب سیاتیک است. در این روش به استخوان‌ها و بافت‌های اطراف عصب با دست فشار وارد می‌شود تا درد کاهش پیدا کند. البته مشخص است که این روش برای همه افراد مناسب نیست و حتی در برخی افراد با ایجاد فشار مضاعف ممکن است درد تشدید شود.
پس به هیچ وجه از این روش خودسرانه استفاده نکنید و انجام آن را به پزشک بسپارید. موارد زیر تمرین‌ها و وضعیت‌های مناسب جا انداختن رگ سیاتیک است.
- تمرین ۱: بیمار روی یک تخت نرم دراز بکشد و هر دو پا را دراز کند و کمی به جلو خم شود. به طوری‌که بتواند با انگشتان دست، انگشتان پا را لمس کند.
- تمرین ۲: بیمار دستان خود را روی باسن بگذارد و وزن خود را روی یک سمت بدن قرار دهد و آن پا را خم کند. در همین وضعیت پای مقابل باید صاف باشد. این حرکت باید به تناوب بین پاها تا ده مرتبه تکرار شود.
- تمرین ۳: بیمار باید صاف بایستد و دستان خود را روی باسن بگذارد. سپس از کمر کمی به سمت جلو خم شود و بعد از چند ثانیه به عقب خم شود. میزان خم شدن باید کم کم بیشتر شود.
۵. درمان سیاتیک با فیزیوتراپی
یکی دیگر از شیوه‌هایی که درد سیاتیک پای راست و چپ را از بین میبرد، فیزیوتراپی است. متخصص فیزیوتراپی برای از بین بردن درد در بیماران یک برنامه‌ی منظم و دقیق برای انجام حرکات ورزشی تعیین می‌کند و بیمار را مکلف می‌کند تا از آن برنامه پیروی کند. به این ترتیب حرکات ورزشی که با کمک متخصص فیزیوتراپی انجام می‌شود میزان فشار عصب سیاتیک را کم می‌کند و عضلات را قوی می‌کند، در نتیجه درد عصب سیاتیک از بین می‌رود.
۶. درمان سیاتیک با جراحی
جراحی درمان قطعی سیاتیک است و در موارد سیاتیک مزمن که درد بسیار شدید باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع پزشکان ابتدا از روش‌های دارویی و غیر تهاجمی استفاده می‌کنند و درصورتی‌که این روش‌ها نتواند درد را از بین ببرد، جراحی را به عنوان آخرین گزینه‌ی درمانی در نظر می‌گیرند.
به طور مثال در مواقعی که درد رگ سیاتیک منجر به از دست رفتن کنترل روده و معده شود، لازم است جراحی در اولین فرصت انجام شود.
جراحی عصب سیاتیک به دو روش زیر انجام می‌شود. انتخاب نوع روش جراحی بستگی به نظر جراح وضعیت بیمار دارد.
جراحی دیسککتومی عصب سیاتیک
در مواردی که علت درد سیاتیک پای چپ یا راست بیرون‌زدگی دیسک یا خار استخوان باشد، پزشک برای از بین بردن درد، دیسک را از محل خارج می‌کند تا فشار وارد شده به عصب سیاتیک کم شود و علائم از بین برود.
جراحی لامینکتومی عصب سیاتیک
لامینا بخشی از استخوان است که نخاع را می‌پوشاند. برخی مواقع جراح برای از بین بردن درد لامینا یا بافت‌های دیگری که ممکن است به رگ سیاتیک فشار می‌آورد خارج می‌کند.
پیشگیری از سیاتیک
مراحل زیر به پیشگیری یا بروز مجدد سیاتیک کمک می‌کند:
- تقویت عضلات کمر و میان تنه کلید اصلی سلامتی کمر و ستون فقرات شما است. بنابراین به طور مرتب و با برنامه‌ریزی ورزش کرده و آن را تقویت کنید.
- اگر ساعات زیادی در روز حالت نشسته دارید، اطمینان حاصل کنید که صندلی شما استاندارد بوده و به خوبی از کمر و پشت شما مراقبت می‌کند.
- به حرکات خود دقت داشته باشید، به خصوص زمانی که اشیا سنگین برمی‌دارید، به درستی بلند شوید تا کمترین فشار به کمر و عصب‌های شما وارد شود.
درد سیاتیک چه مدت طول میکشد؟
سیاتیک حاد و مزمن بین یک تا دو هفته ممکن است، طول بکشد و غالباً طی چند هفته برطرف می‌شود. اما بعد از کاهش درد ممکن است احساس بی‌حسی در پاها داشته باشید که کاملاً طبیعی است. همچنین چندین مرتبه در سال نیز ممکن است دچار درد در این ناحیه شوید.
اگر سیاتیک شما مزمن شود، بدین معنی است که این درد به طور منظم وجود دارد و یک بیماری مادام‌العمری خواهد بود. در صورت مزمن شدن به درمان پاسخ خوبی نخواهد داد اما شدت درد آن کمی کاهش می‌یابد.
سیاتیک چه تفاوتی با کمر درد دارد؟
زمانی که درد شما ناشی از آسیب یا تحریک عصب سیاتیک باشد، از پشت کمر شروع و به سمت پاها حرکت می‌کند، اما درد ناشی از کمر درد در همان ناحیه کمر باقی می‌ماند، اما در مواقعی نیز ممکن است دلیل دردها تشخیص داده نشود. بنابراین بهتر است در صورت مشاهده هر گونه درد در ناحیه کمر خود به متخصص مراجعه کنید.
تغییر سبک زندگی بیماران مبتلا به سیاتیک چگونه باید باشد؟
با بروز اولین علائم دیسک کمر و سیاتیک و در مراحلی که هنوز درد تشدید نشده است، خیلی از بیماران می‌پرسند چگونه درد سیاتیک را کاهش دهیم و از شدید شدن آن جلوگیری کنیم. اولین و سر راست‌ترین پاسخ تغییر دادن سبک زندگی است. اگر می‌خواهید بدانید چه چیزی برای سیاتیک خوب است باید موارد زیر را رعایت کنید.
- اگر مجبور هستید به مدت طولانی یک جا بنشینید، سعی کنید هر ۵۰ دقیقه یک بار تغییر وضعیت دهید یا چند قدم راه بروید.
- از رژیم غذایی مناسب که فاقد شکر، اسید چرب ترانس، کلسترول باشد استفاده کنید و در عوض آن ماهی، سبزیجات و میوه را جایگزین کنید.
- محلول نمک اسپوم می‌تواند عضلات را آرام کند و میزان درد عصب سیاتیک را کاهش دهد.
- در مراحل اولیه بیماری از مسکن‌هایی که بدون نسخه میتوانید از داروخانه تهیه کنید، مصرف نمایید.
چه چیزهایی برای سیاتیک مضر است؟
پوشیدن شلوار یا دامن تنگ که باعث فشار روی عصب سیاتیک شود می‌تواند دردهای شدیدی را ایجاد کند. پس اگر می‌خواهید از بروز درد سیاتیک پیشگیری کنید باید لباس تنگ را کنار بگذارید. همچنین پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند به دلیل فشاری که به کمر و لگن وارد می‌کند موجب ایجاد درد و ناراحتی در عصب سیاتیک می‌شود. پس خانم‌ها به خصوص در دوران بارداری نباید از کفش پاشنه بلند استفاده کنند.
کسانی که درد سیاتیک دارند چگونه باید بخوابند؟
با توجه به اینکه درد سیاتیک شدید است و ممکن است بر کیفیت خواب فرد تاثیر بگذارد، بهتر است کسانی که مبتلا به این درد هستند، نحوه صحیح خوابیدن را یاد بگیرند. بیمار برای تسکین درد سیاتیک پای راست و چپ باید به حالت جنینی یا به صورت طاق باز به پشت بخوابد. این وضعیت باعث می‌شود فشار داخل کانال نخاعی به کمترین حد برسد و درد عصب سیاتیک کم شود.
چرا بارداری بر درد عصب سیاتیک تاثیر دارد؟
بارداری با بزرگ شدن جنین و اضافه وزن همراه است. در نتیجه ممکن است خانم باردار به سندرم پیریفورمیس مبتلا شود و عضلات باسن منقبض شود. با منقبض شدن عضلات باسن درد سیاتیک تشدید می‌شود و حرکات فرد را محدود می‌کند.
رگ سیاتیک گردن کجاست؟
همانطور که گفتیم عصب سیاتیک در ستون فقرات کمر قرار دارد و فتق دیسک باعث می‌شود ریشه‌های عصب تحت فشار قرار بگیرد و منجر به التهاب آن شود. اما برخی از افراد مبتلا به سیاتیک، بعد از مدتی درگیر دردهای گردن هم می‌شوند.
درصورتی‌که گردن درد یا کمر داشته باشید ممکن است عصب شما تحریک شده باشد یا تحت فشار قرار گرفته باشد که عضلات بدن را بیحس و سوزن سوزن می‌کند.
آیا سیاتیک و درد بیضه ربطی به هم دارند؟
در مردان درد بیضه به علت هیدورول، التهاب یا پیچ خوردگی بیضه یا مواردی نظیر آن ایجاد می‌شود و داخل کشاله ران گسترش پیدا می‌کند. درد سیاتیک هم از کمر شروع می‌شود و در ران و ساق پا گسترش پیدا می‌کند اما معمولاً علت مستقیم درد بیضه نیست.
کمبود کدام ویتامین باعث دردناک شدن سیاتیک می‌شود؟
ویتامین B12 با تولید غلاف چربی در سلامت اعصاب نقش دارد. به همین دلیل در افراد بالای ۶۰ سال که کمبود ویتامین B12 دارند، علائم سیاتیک بروز می‌کند. همچنین افراد مبتلا به دیابت که متفورمبن مصرف می‌کنند هم به دلیل سوء جذب B12 در معرض ابتلا به سیاتیک هستند.
تاثیر متوکاربامول برای سیاتیک چگونه است؟
متوکاربامول نوعی دارو شل کننده عضلات است که باعث می‌شوند میزان فشاری که عضلات به عصب سیاتیک وارد می‌کند کم شود و درد و ناراحتی کمتر شود.
اگر سیاتیک درمان نشود چه می‌شود؟
بیماری سیاتیک باید به موقع درمان شود تا وخیم شدن اوضاع بیمار و آسیب به کمر و باسن جلوگیری شود. همچنین درصورت عدم توجه به درمان سیاتیک، ممکن است آسیب‌های عصبی به حدی شدید شود که دیگر داروی مسکن نتواند دردهای ان را تسکین دهد.
سیاتیک مربوط به کدام دکتر است؟
کسانی که درد و ناراحتی در پا و کمر دارند یا احساس می‌کنند پاهایشان مور مور می‌شود یا احساس تیرکشیدن در پا دارند، بهتر است برای تشخیص دقیق علت آن به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنند. درصورتی‌که درد و ناراحتی مربوط به عصب سیاتیک باشد، مداخلات درمانی متناسب با میزان درد تجویز می‌شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
با اینکه علائم سیاتیک خفیف به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند اما اگر در کمر و پا دردی را احساس کردید که با گذشت چند هفته بهبود پیدا نکرد و با نشانه‌های زیر همراه بود باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- دردی که در اثر سانحه اتفاق می‌افتد و کمتر نمی‌شود.
- دردی کمر و پا که همراه با دفع غیر ارادی ادرار و مدفوع باشد.
- دردی که منجر به بی‌حسی و ضعف در پاها شود و با گذشت زمان شدت آن بیشتر شود.
- درد سیاتیک که با تب یا حالت تهوع همراه باشد.