درد پایین کمر از چیست ؟
در ستون فقرات کمری شبکه پیچیده و بههم پیوستهای از عضلات، عصبها، استخوانها، دیسکها و تاندونها وجود دارد، که ایجاد اشکال در هر یک از این ساختارها باعث بروز درد پایین کمر میشود. منابع اصلی درد پایین کمر عبارتند از:
• تحریک شدن ریشههای عصبی بزرگ موجود در پایین کمر که به پاها میروند
• تحریک شدن عصبهای کوچکتری که حس و حرکت پایین کمر را تأمین میکنند
• کشیدگیِ جفت عضلات بزرگ پایین کمر (عضلات راست کننده ستون فقرات)
• آسیبدیدگی استخوانها، رباطها یا مفاصل
• تخریب یک دیسک بین مهرهای
تحریک یا بروز اشکال در هر یک از این ساختارها میتواند باعث بروز درد پایین ستون فقرات و یا دردی شود که به سایر بخشهای بدن منتشر شده یا در آنها احساس میشود. بسیاری از مشکلات پایین کمر باعث اسپاسم عضلات کمر نیز میشوند که میتواند درد و ناتوانی شدیدی ایجاد کند.
درد در پایین کمر عارضه بسیار شایعی بوده و از نظر علائم و شدت بسیار متنوع است. یک کشیدگی ساده عضلات پایین کمر میتواند آنقدر دردناک باشد که شخص را به اورژانس بکشاند، در حالی که ممکن است تخریب دیسک تنها باعث یک ناراحتی مقطعی و ملایم شود.
اولین گام برای کاهش مؤثر درد، شناسایی علائم و انجام یک تشخیص طبی است که بتواند دلایل زمینهای درد را نیز دقیقاً مشخص کند.
علل شایع درد پایین کمر در بزرگسالان
معمولا علت درد پایین کمر بیشتر در افراد جوانتر دیده شده و برخی دیگر بیشتر در بزرگسالان مسنتر وجود دارند:
• بزرگسالان جوانتر (30 تا 60 ساله) اکثراً از خود فضای دیسک دچار درد پایین کمر شده (بیرونزدگی دیسک کمر یا بیماریهای تخریبی دیسک) و یا به دلیل کشیدگی عضلات کمر یا کشیدگی سایر بافتهای نرم این درد را تجربه میکنند.
• بزرگسالان مسنتر (بالای 60 سال) بیشتر دچار دردهای ناشی از تخریب مفصل (مانند استئوآرتریت (آرتروز) یا تنگی کانال نخاعی) یا شکستگیهای فشاری میشوند.
مواردی که درد پایین کمر باید سریعاً درمان شود
در اکثر موارد درد پایین کمر نیازی به درمان فوری ندارد، اما در مواقعی که این درد ناشی از آسیبدیدگی بوده یا با هر یک از علائم زیر همراه بود باید سریعاً به پزشک مراجعه شود:
• تب و لرز
• کاهش وزن بیدلیلی که اخیراً رخ داده
• ضعف چشمگیر پا
• دچار شدن به بیاختیاری ادراری یا مدفوعی به صورت ناگهانی (چه به صورت مشکل در دفع ادرار یا مدفوع، و چه به صورت از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع (سندرم کودا اکوینا))
• درد شدید و مداوم شکم (آنوریسم آئورت شکمی)
در مواردی که به درمان فوری نیاز است، پزشک تمامی دلایل ممکن برای درد، از جمله وجود انواع شکستگی، تومور یا عفونت ستون فقرات را بررسی میکند.
علت کمر درد چیست ؟
افراد جوانتر (30 تا 60 ساله) بیشتر به دلیل وجود مشکلاتی در درون فضای خود دیسک (مانند بیرونزدگی دیسک کمر یا بیماریهای تخریبی دیسک) یا کشیدگی عضلات پایین کمر به درد پایین کمر دچار میشوند.
در این مقاله مشروحی از علائم شایع در بزرگسالان جوانتر و دلایل محتمل برای آنها ارائه خواهیم داد. در بخش بعدی هم مشروحی از دلایل شایع درد پایین کمر در بزرگسالان بالای 60 سال ارائه خواهد شد.
علائم: درد شدید یا آزار دهنده در پایین کمر که بعد از یک فعالیت، حرکت ناگهانی یا بلند کردن یک جسم سنگین رخ میدهد.
این علائم درد پایین کمر شامل هرگونه ترکیبی از موارد زیر میشوند:
• مشکل در حرکت کردن که میتواند آنقدر شدید باشد که مانع از راه رفتن یا ایستادن شود
• دردی که تا اطراف کشالهها، باسن یا ران پایین میرود اما به ندرت به پایین زانو سرایت میکند
• دردی که معمولاً آزار دهنده و مبهم است
• اسپاسم عضلات، که میتواند شدید باشد
• حساسیت به لمس موضعی
علل احتمالی: کشیدگی عضلات کمر
کشیدگی عضله یا رباط کمر یکی از شایعترین دلایل کمر درد شدید در پایین کمر است. بلند کردن یک جسم سنگین، پیچیدن یا یک حرکت ناگهانی میتوانند باعث کشیده شدن عضلات یا رباطها و ایجاد پارگیهای میکروسکوپی در آنها شوند.
بسته به میزان اسپاسم و کشیدگی ناشی از آسیبدیدگیِ عضلات پایین کمر، شدت درد پایین کمر میتواند از یک ناراحتی ملایم تا درد شدید و ناتوانکننده متغیر باشد.
علائم: درد پایین کمر که به باسن، پا و مچ پا سرایت میکند (درد سیاتیک)
درد عصب سیاتیک شامل هرگونه ترکیبی از علائم زیر میشود:
• عموماً درد مداوم است (برخلاف وضعیتی که در آن درد برای چند روز یا چند هفته افزایش یافته و سپس کاهش مییابد)
• ممکن است درد پا و مچ پا بدتر از درد پایین کمر باشد
• عموماً درد تنها در یک کفل یا پا احساس میشود
• درد معمولاً پس از ایستادن یا نشستن بدون حرکت به مدت طولانی بدتر میشود و در هنگام راه رفتن کمی کاهش مییابد
• دردِ شدیدتر از دردهای مبهم و آزاردهنده (سوزان و مورمور کننده است)
• دردِ همراه با ضعف، بیحسی یا مشکل حرکت دادن پا یا مچ پا
شایعترین علت: بیرونزدگی دیسک کمر
علائم درد سیاتیک زمانی بروز میکنند که یک ریشه عصب در پایین ستون فقرات فشرده شود، که این باعث میشود درد و بیحسی در امتداد عصب بزرگ سیاتیک که حس و حرکت عضلات باسن، پاها و مچ پاها را تأمین میکند پایین برود.
درد سیاتیک در بزرگسالان جوانتر به دلایل مختلفی بروز میکند، که شایعترین آنها بیرونزدگی دیسک کمر است (البته میتواند به خاطر بیماریهای تخریبی دیسک، سُرخوردگی مهره ایستمیک و سایر عارضهها نیز بروز کند).
علائم: درد مزمن پایین کمر که با قرار گرفتن در بعضی وضعیتها و انجام بعضی حرکات بدتر میشود
در این حالت، علائم میتوانند شامل هرگونه ترکیبی از موارد زیر باشند:
• سطح پایینی از درد مستمر پایین کمر که با بروز ناگهانی اسپاسمهای عضلانی و دردهای شدیدی همراه است که از چند روز تا چند ماه طول میکشند
• درد مزمنی که میتواند از یک ناراحتی ساده تا یک درد شدید متغیر باشد
• درد کمر که با نشستن بدتر میشود
• شخص هنگام راه رفتن، یا حتی دویدن، درد کمتری را نسبت به حالت نشسته یا ایستاده احساس میکند
• تغییر مداوم وضعیت بدن (جابجا شدن) درد را کم میکند
شایعترین علت: بیماریهای تخریبی دیسک
حتی جوانان 20 ساله هم به بیماری تخریبی دیسک کمر دچار میشوند. تخریب دیسکهای بین مهرهای کمر میتواند پایین کمر را دچار التهاب و قدری ناپایداری کند که این باعث بروز درد، اسپاسمهای عضلانی و گاهی اوقات، درد سیاتیک میشود.
بیماریهای تخریب دیسک شایع بوده و اغلب با موفقیت درمان میشوند.
علائم: درد عمقی در پایین کمر که هنگام ایستادن یا راه رفتن بدتر میشود
علائم میتوانند شامل هرگونه ترکیبی از موارد زیر باشند:
• دردی که به باسن و پشت رانها منتشر میشود (که به آن درد سیاتیک یا درد رادیکولر نیز گفته میشود)
• دردی که موقع خم شدن به عقب بدتر میشود
• دردی که موقع نشستن، خصوصاً نشستن به حالت لم دادن، بهتر میشود
• احساس خستگی در پاها، و شاید بیحسی یا مورمور شدن پاها، خصوصاً بعد از راه رفتن
• سفت شدن عضلات همسترینگ، که لمس کردن پنجه پا را دشوار میسازد
علت احتمالی: سرخوردگی مهره ایستمیک
سرخوردگی مهره ایستمیک زمانی رخ میدهد که یکی از مهرههای پایین کمر روی فضای دیسک زیر خود به طرف جلو میلغزد. این عارضه بیشتر در سطح L5-S1 رخ میدهد و میتواند باعث درد پایین کمرِ ناشی از ناپایداری و درد ریشه عصبیِ ناشی از فشرده شدن ریشه عصب شود.
در اینجا، شکستگی در دوران کودکی رخ میدهد، اما معمولاً تا قبل از دوره جوانی درد چندانی برای شخص ایجاد نمیکند.
علائم: درد پایین کمر و یا درد باسن یا کشالههای ران
علائم میتوانند شامل هرگونه ترکیبی از موارد زیر باشند:
• دردی که اغلب نسبتاً شدید، مبهم و یکنواخت است
• درد در باسن، کشالهها، رانها و پایین کمر احساس میشود
• تغییر مداوم وضعیت قرارگیری بدن درد را کاهش میدهد
شایعترین علت: بیماری مفصل ساکروایلیاک
بیماری یا نقص عملکرد مفصل ساکروایلیاک زمانی رخ میدهد که تحرک مفصل ساکروایلیاک (مفاصلی که ساکروم که در قاعده ستون فقرات قرار دارد را از دو طرف به لگن متصل میکنند) بیش از اندازه زیاد یا کم باشد.
موارد فوق بخشی از علل شایع درد پایین کمر در بزرگسالان جوانتر هستند. بزرگسالان جوانتر به آرتریت و سایر عارضههایی که جزء علل شایع درد پایین کمر در بزرگسالان مسنتر هستند نیز دچار میشوند. علائم هر یک از این عارضهها به عواملی مثل شدت آسیبزایی، آناتومی بدن شخص و همچنین درک او از درد، بستگی دارند.
بزرگسالان مسنتر به درد ناشی از تمامی عارضههایی که بزرگسالان جوانتر را درگیر میکنند نیز دچار میشوند، و علاوه بر این، اشخاص بالای 60 سال بیشتر در معرض دچار شدن به درد ناشی از تخریب مفاصل ستون فقرات قرار دارند. دو مورد از شایعترین علل درد پایین کمر در بزرگسالان مسنتر عبارتند از استئوآرتریت و تنگی کانال نخاعی.
علائم: خشکی یا درد پایین کمر که شدت آن هنگام صبح و عصر بیشتر است
علائم میتوانند شامل هرگونه ترکیبی از موارد زیر باشند:
• دردی که باعث بیدار شدن از خواب میشود
• دردی که شدت آن در اول صبح و پایان روز بیشتر است
• حساسیت به لمس موضعی در هنگامی که به ناحیه درگیر ستون فقرات فشار وارد میشود
• درد یکنواخت یا مقطعی در پایین کمر که با انجام فعالیتهای طولانی مدت تشدید میشود
• خشکی یا از دست رفتن انعطافپذیری کمر (برای مثال، شخص نمیتواند به راحتی از ناحیه کمر خم شود)
علت احتمالی: استئوآرتریت مفاصل فاست
استئوآرتریت مفاصل فاست، که به آن آرتریت یا استئوآرتریت تخریبکننده ستون فقرات نیز گفته میشود، یک عارضه تخریبکننده است که به تدریج و در طول زمان بروز میکند. درد این عارضه ناشی از تخریب غضروف بین مفاصل فاستِ موجود در ستون فقرات است. در ابتدا علائم تنها به صورت مقطعی بروز میکنند، اما بعداً به درد پایداری در پایین کمر تبدیل میشوند و در نهایت باعث درد سیاتیک و همچنین درد پایین کمر میشود.
علائم: درد پا که عمدتاً هنگام راه رفتن و ایستادن سر پا بروز میکند
علائم آن شامل هرگونه ترکیبی از موارد زیر است:
• ناتوانی از راه رفتن طولانی بدون دچار شدن به درد پا
• پس از نشستن درد پایین کمر سریعاً تسکین مییابد
• شدت علائم بین حالت شدید، ملایم یا رفع کامل علائم در نوسان است
• علائم به مرور زمان بروز میکنند
• ضعف، بیحسی و مورمور شدن که از پایین کمر به باسن و پاها منتشر میشود (درد سیاتیک)
علل احتمالی: تنگی کانال نخاع کمری یا سرخوردگی اسپوندیلولیستزیس تخریبی (دژنراتیو)
هم تنگی کانال نخاعی و هم اسپوندیلولیستزیس تخریبی میتوانند در محل خروج عصبها از ستون فقرات بر آنها فشار بیاورند. قرار گرفتن در وضعیت سر پا، مثل زمان راه رفتن، با افزایش فشار بر روی عصبها باعث درد پا میشود.
علائم: شروع ناگهانی درد کمر، کاهش انعطافپذیری، کاهش قد
علائم آن شامل هر یک از موارد زیر است:
• شروع ناگهانی درد کمر
• معمولاً ایستادن یا راه رفتن درد را بدتر میکند
• دراز کشیدن به پشت شدت درد را کم میکند
• کاهش قد
• کاهش انعطافپذیری ستون فقرات
• تغییر شکل ستون فقرات و ناتوانی فیزیکی
علت احتمالی: شکستگی فشاری ستون فقرات
اصولاً، میبایست پس از هرگونه شروع ناگهانی درد کمر در اشخاص بالای 50 سال، خصوصاً در زنان یائسه مبتلا به پوکی استخوان، و همچنین در تمام مردان و زنانی که اخیراً به مدتی طولانی از داروهای کورتیکواستروئید استفاده کردهاند، احتمال بروز شکستگی فشاری در نظر گرفته شود. در اشخاص مبتلا به پوکی استخوان حتی وارد آمدن یک فشار بسیار کم به ستون فقرات، مثل فشار ناشی از یک عطسه، هم میتواند باعث یک شکستگی فشاری شود.
علل ناشایع تر درد پایین کمر
عارضههای دیگری وجود دارد که آنها هم میتوانند باعث بروز درد پایین کمر شوند اما در مقایسه با مواردی که بالاتر گفته شد کمتر شایع هستند؛ برخی از این عارضهها عبارتند از:
• سندرم پیریفورمیس
• عفونت
• تومور ستون فقرات
• فیبرومیلاژیا
• اسپوندیلیت انکیلوزان
• کوکسیدینیا
همچنین، لازم به ذکر است که وضعیت بدنی و روش و رفتار شخص نیز بر سطح و دوام درد تأثیر دارد. برای مثال، احتمال مزمن شدن درد اشخاص افسرده یا تحت فشار یا اشخاصی که در ناحیه کمر دچار آسیبدیدگی قابل توجه شدهاند بیشتر است. معمولاً، امکان بهبود بیمارانی که استرس ندارند و آنهایی که فاکتورهای روانشناختی مشکلساز بسیار کمی دارند، بیشتر است.
تشخیص علت کمر درد
علل درد پایین کمر میتوانند پیچیده باشند، و از طرف دیگر، ساختارهای زیای در ستون فقرات وجود دارد که میتوانند باعث ایجاد درد شوند. برای همین پزشک از بیمار میخواهد علاوه بر محل، شدت و نوع درد، تاریخچه دردش (اینکه اولین بار کی آن را احساس کرده، و هرگونه فعالیت یا وضعیتی که آن را بدتر یا بهتر میکند) را نیز توضیح دهد. درمان درد پایین کمر با لیزر توسط پزشکان فوق تخصص درد و متخصص ستون فقرات و رادیولوژی که مدرک اینترونشن دارند انجام می شود.
طبقهبندی درد پایین کمر
عموماً، در مرحله تشخیص، عارضه بیماران زیرمجموعه یکی از سه نوع درد زیر قرار میگیرد.
• درد محوری پایین کمر، شایعترین درد پایین کمر است که فقط به پایین کمر محدود میشود و به باسن یا رانها سرایت نمیکند. این درد میتواند شدید یا مبهم باشد و حتی میتواند آنقدر شدید باشد که فعالیتهای روزانه، مانند ایستادن و راه رفتن، را مختل کند. معمولاً این درد با یک بعضی فعالیتها (مثل ورزش) یا وضعیتهای قرارگیری بدنی (مثل نشستنهای طولانی مدت) بدتر میشود و با استراحت برطرف میگردد. بیشتر دردهای محوری پایین کمر حاد هستند، یعنی عمر کوتاهی دارند و طی 6 تا 12 هفته بهبود مییابند، البته میتوانند طولانیتر شده و مزمن شوند.
• رادیکولوپاتی کمر (درد سیاتیک)، دومین نوع شایع دردهای ناشی از مشکلات پایین کمر است. این درد، که ناشی از عارضههایی است که باعث فشرده شدن ریشههای عصبی عصب سیاتیک میشوند، در پاها شدیدتر از کمر است. علائم آن عبارتند از درد، بیحسی و یا ضعفی که در پایین کمر و تنها در یک طرف پایینتنه احساس میشوند، و بر باسن، پا، مچ پا یا تمام طول پا تأثیر میگذارند.
• درد پایین کمر با درد ارجاعی، دردی در پایین کمر است که به کشالهها، باسن و بالای ران منتشر شده، اما به ندرت به پایین زانو سرایت میکند. بیماران این درد را مبهم و آزار دهنده، و با شدتهای مختلف تشریح کردهاند. درد پایین کمر با درد ارجاعی مشابه درد محوری بوده و با درمان مشابهی قابل کنترل است.
طبقهبندی درد از این بابت اهمیت دارد که میتواند راهنمایی برای تهیه یک برنامه درمانی صحیح باشد. برای مثال، برای بعضی از انواع دردهای رادیکولر، در ابتدا تمرینات کششی به خصوصی تجویز میشود که درد را از عصب سیاتیک بالا برده و به منبع آن در قسمت پایینی کمر برمیگردانند.
اسکنها و تستهای تشخیصی اضافی
وقتی که درد شدید بوده و در مدت 6 تا 12 هفته تسکین نمییابد، انجام تشخیص طبی برای تعیین درمانهای بعدی اهمیت بیشتری مییابد. ابزارهای تشخیصی اضافی عبارتند از:
• عکس رادیولوژی: اطلاعاتی در مورد استخوانها فراهم میکند؛ از آن برای تعیین بیثباتی، تومورها و شکستگیهای ستون فقرات استفاده میشود.
• سیتیاسکن: عکسهایی از مقطع عرضی مهرهها و دیسکهای ستون فقرات میگیرد؛ میتوان از آن برای چک کردن بیرونزدگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی استفاده کرد.
• میلوگرام: شناسایی مشکلات موجود در ستون فقرات، نخاع و ریشههای عصبی را امکانپذیر میکند. تزریق رنگ کنتراست پیش از گرفتن عکس رادیولوژی یا سیتیاسکن ستون فقرات روشن و مشخصتر میکند.
• اسکن امآرآی: مقطع عرضی اجزاء ستون فقرات را با جزئیات نشان میدهد، و برای ارزیابی مشکلات ریشههای عصبی و دیسکهای کمر، و همچنین بررسی سایر
علل درد پایین کمر مثل تومورها یا عفونت ستون فقرات مفید است.
عموماً، متخصص ستون فقرات با بررسی علائم و انجام معاینه فیزیکی اطلاعت خوبی در مورد دلیل درد بیمار به دست آورده و از تستهای تشخیصی فوق نیز برای تأیید و شفافسازی تشخیص خود و یا حذف سایر علل احتمالی استفاده میکند.
همچنین، گاهی اوقات درد پایین کمر عملاً هیچگونه دلیل آناتومیک قابل تشخیصی ندارد، البته این به این معنی نیست که درد وجود ندارد. اگرچه هیچ دلیل شفافی برای درد وجود ندارد، اما درد واقعی است و باید درمان شود.
بهترین راه درمان درد پایین کمر
درمان درد پایین کمر به تاریخچه بیمار و نوع و شدت درد بستگی دارد. در اکثر موارد، درد پایین کمر بدون جراحی طی شش هفته بهبود مییابد، و تمرینات ورزشی مربوط به درد پایین کمر نیز تقریباً در تمام موارد بخشی از برنامه درمانی هستند.
اگر درد ادامه یافته یا بدتر شود، استفاده از اعمال تشخیصی و جراحی پیچیدهتری توصیه میشود.
• استراحت: دست کشیدن از فعالیتها برای چند روز به بافتهای آسیبدیده و حتی ریشههای عصبی اجازه میدهد فرایند بهبودیشان را شروع کنند، که این وضعیت در نهایت باعث کاهش درد پایین کمر میشود. البته، استراحت بیش از چند روز میتواند منجر به تضعیف عضلات شود، و در این حالت عضلات ضعیف برای حمایت کافی از ستون فقرات تحت فشار زیادی قرار میگیرند. بیمارانی که به طور مرتب تمرین نمیکنند، به دلیل ضعف و کمبود انعطافپذیری، بیشتر در معرض طولانی شدن یا بروز مجدد درد پایین کمر قرار دارند.
• گرما و کیسههای یخ: گرما و یا سرما درمانی از طریق کاهش التهاب به تسکین اکثر انواع درد پایین کمر کمک میکند. اغلب بیماران از یخ استفاده میکنند، البته بعضیها هم گرما را ترجیح میدهند. میتوان از هر دوی آنها به تناوب استفاده کرد.
• داروها. انواع بسیار متنوعی از داورهای بدون نسخه و تجویزی برای کمک به کاهش درد پایین کمر وجود دارد. بسیار از داروها التهاب، که اغلب یکی از دلایل درد است، را کاهش میدهند، در حالی که برخی دیگر از آنها با جلوگیری از انتقال سیگنالهای درد مانع از رسیدن آنها به مغز میشوند. هر دارو خطرات، تداخلات دارویی یا غذایی و عوارض جانبی احتمالی خاص خود را دارد، که میبایست توسط یک پزشک ارزیابی شوند.
• ورزش برای درمان درد پایین کمر: تقریباً در تمامی برنامههای درمانی درد پایین کمر، تمرینات ورزشی یکی از عناصر کلیدی هستند. عموماً یک برنامه تمرینی که توسط یک متخصص سلامت ستون فقرات، مثل یک فیزیوتراپ، کایروپراکتور، یا پزشک تهیه و آموزش داده میشود، دارای سه جزء است: بهبود اکسیژنرسانی به اندامها ، کشش و تقویت. بهترین شیوه برای انجام تمرینات، استفاده از یک برنامه کنترل شده و پیشرونده با هدف قویتر و انعطافپذیرتر کردن ستون فقرات است.
• فیزیوتراپی: یکی دیگر از روش هایی که در درمان کمر درد تاثیر بسزایی دارد فیزیوتراپی می باشد بر اساس تحقیقات انجام شده، حتی چند جلسه فیزیوتراپی شامل آموزش بیمار، توصیههایی در خصوص مدیریت درد و تجویز تمرینهای خاص تأثیر قابل توجهی در کاهش کمر درد حاد دارد.(برای آشنایی بیشتر با فیزیوتراپی کمر درد می توانید بر روی لینک کلیک کرده و مقاله مورد نظر را مشاهده کنید)
• تمرینات هوازی کمفشار: اغلب، علاوه بر تمرینات مخصوص پایین کمر، هرگونه تمرین هوازی کمفشاری، مثل راه رفتن، تمرین ایدهآلی برای پایین کمر است زیرا این تمرینات با کمک به اکسیژنرسانی به بافتهای نرم کمر به بهبودی کمک میکنند. شنا یا تمرینات آبی هم تأثیر مشابهی دارند، و اگر راه رفتن بیش از اندازه دردناک باشد، اینگونه تمرینات گزینههای بینظیری برای تمرین خواهند بود.
• تنظیم کایروپراکتیک (به آن درمان دستی هم گفته میشود): میتواند با کاهش درد و التهاب، دامنه حرکت و عملکرد فیزیکی را افزایش داده و به بهبود عملکرد ستون فقرات کمک کند. درمان دستی معمولاً توسط پزشکان استئوپاتی (متخصصان استخوان درمانی) نیز انجام میشود.
• جراحی بسته کمر: در روش جراحی بسته دیسک کمر که با توجه به علائم و صلاحدید پزشک برای برخی از بیماران در نظر گرفته می شود با ایجاد شکاف های کوچک به جای یک شکاف بزرگ بر روی بدن بیمار انجام می شود. به خاطر اینکه شکاف ها در این حالت کوچک هستند، بیمار دوره ریکاوری سریع تر و ناراحتی کمتری را در مقایسه با عمل های جراحی قدیمی دارد
• جراحی برای درمان درد پایین کمر: تقریباً در تمام موارد تصمیمگیری در مورد انجام جراحی به عهده خود بیمار است، و یک جراح ستون فقرات مجرب میتواند مزایا و مضرات هر عمل را برای بیمار توضیح بدهد. ثابت شده که لامینکتومی و میکرودیسکتومی میتوانند با کاهش فشار موجود بر ریشههای عصبی فشرده شده، علائم درد را تا حد زیادی کم کنند. جراحی فیوژن، که از آن برای متوقف کردن حرکت در یک بخش متحرک استفاده میشود، روش جراحی گستردهتری است که میتواند به طور مؤثری درد ناشی از حرکت یک بخش متحرک را تسکین بدهد.
رگ به رگ شدن و کشیدگی گردن در تصادفات (آسیب شلاقی گردن)
انواع درد پا
دردهای پا به گروههای زیر تقسیم میشوند:
- درد در کل پا یا درد سیاتیک: علت تیر کشیدن درد لگن تا انتهای پا معمولاً عارضههایی است که در مهرههای ستون فقرات، نخاع یا بافت رپتروپریتونوال در قسمت کمر به وجود آمده است.
- درد جزئی پا: درد جزئی پا تا بالای ران، زانو و مفصل مچ پا و همچنین پوست و بافت نرم میان مفصل کشیده میشود. درد در مفصل یا بین مفاصل یک درد سگمنتال است. درد سگمنتال همچنین به عنوان درد جزئی پا نیز شناخته میشود.
علت ایجاد درد کلی پا یا درد سیاتیک
مفصل ران محل اتصال استخوان ران به استخوان لگن است. اساساً خود ران یک مفصل گوی حفرهای است. در ناحیه ران دو عصب مهم وجود دارد: عصب سیاتیک و عصب فیمورال.
- تنگی فورامینال: عصب فیمورال انتقال دهنده احساس به ماهیچههای جلوی ران بوده که تا زیر زانو هم ادامه مییابد. قطع شدگی یا آسیبدیدگی این عصب میتواند باعث ایجاد درد در ران شود به طوری که این درد تا انتهای پا کشیده میشود. اعصاب کمری ستون فقرات از بین ستون فقرات و از بین کانال نخاعی عبور میکند. با تنگی فورامینال عصبهایی که از کانال نخاعی عبور میکنند در ناحیه کمر تحت فشار قرار میگیرند. فشار یا آسیبدیدگی مهرههای 3 و 4 و 5 یا مهره خاجی 1 باعث ایجاد درد و ضعف در کل پا میشود. این درد، درد رادیکولار یا درد انتشاری هم شناخته میشود. این درد، شدید بوده و با سوزش و تیر کشیدن همراه است.
- آسیبدیدگی عصب سیاتیک: عصب سیاتیک از ریشه اعصاب کمری L4 و L5 و همچنین ریشه عصبهای خاجی S1 و S2 و S3 منشعب میشود. عصب سیاتیک انتقال دهنده احساس به عضلات ساق پا است. آسیبدیدگی عصب سیاتیک باعث ایجاد درد موسوم به درد سیاتیک میشود. دردهای پا که از آسیبدیدگی ریشههای عصبی L5 و L4 و S1 ایجاد میشوند به دردهای سیاتیک معروف هستند. آسیب دیدگی عصب سیاتیک ممکن است به دلیل تصادفات رانندگی یا آسیبهای در حین کار رخ دهد. زمین خوردن یا آسیبهای ورزشی نیز میتواند باعث آسیبدیدگی عصب سیاتیک و ایجاد درد پا و درد سیاتیک شود که معمولاً با سوزن سوزن شدن، بیحسی و ضعف همراه است.
- بیرونزدگی مهره کمر: بیرونزدگی مهره کمر باعث سوزش و فشار بر عصبهای نخاعی ناحیه کمر میشود. فشار بر مهره سوم، چهارم و پنجم و عصب خاجی اول باعث ایجاد درد شدید در کل پا میشود که به آن درد سیاتیک میگویند. این درد معمولاً با بیحسی، ضعف و سوزن سوزنی شدن ساق پا همراه است.
- فتق دیسک کمر: این درد مشابه درد ناشی از بیرونزدگی مهره کمر است.
- تنگی کانال نخاعی: تنگی کانال نخاع باعث ایجاد سندرم دم اسب میشود. درد از نوع رادیکولار بوده و در تمام پا گسترش مییابد. این درد با بیحسی، ضعف، سوزن سوزنی شدن، ایجاد اختلال در عملکرد مثانه (ادرار)، روده (مدفوع) و بی اختیاری در ادرار (نشت) همراه است.
- متداولترین درد غیرآرتروزی ران، عارضههای مربوط به ستون فقرات مانند پارگی دیسک یا آرتروز ستون فقرات است. در مراحل پیشرفتهتر بیماری و اختلال، شما درد مزمنی در ران خود احساس خواهید کرد که به سمت پشت پا کشیده میشود.
- التهاب مفصل لگن که با سفتشدگی و درد اطراف مفصل همراه بوده و میتواند باعث گسترش درد تا پایین پا شود. در سندرم پیریفورمیس آسیبدیدگی عصب سیاتیک باعث ایجاد درد سوزشی شدیدی در ناحیه باسن میشود که تا پایین پا کشیده میشود.
تشخیص
درد ایجاد شده در ران که به سمت پایین پا هم کشیده میشود دردی نیست که بتوان آن را تحمل کرد. این درد قابل درمان است و میتواند عملکرد پا را به طور کامل به حالت طبیعی خود باز گرداند. برای تشخیص صحیح از شما خواسته میشود تا به وسیله اشعه ایکس از ناحیه دردناک عکس بگیرید، اختلالات احساسی شما بررسی و ارزیابی میشود و انجام ام آر ای هم ممکن است توصیه شود. تشخیص صحیح بسیار مهم است بنابراین ارائه پاسخهای صحیح به پرسشهایی که پزشک از شما میکند از اهمیت زیادی برخوردار است. برخی از سئوالات که ممکن است پزشک از شما بپرسد عبارتند از:
- در پنج سال گذشته چه عملهای جراحی روی بدن شما انجام شده است؟
- آیا تا کنون در ناحیه ران خود عمل جراحی انجام دادهاید؟
- چه فعالیتهای روزمرهای را که ممکن است باعث ایجاد این بیماری شوند انجام میدهید؟
- آیا برای انجام کارهای مربوط به شغل خود مجبور به استفاده از لباسهای تنگ هستید؟
- آیا در خانواده شما افرادی هستند که سابقه ابتلا به آرتروز داشته باشند؟
روشهای درمانی
سطح اول: داروهای ضدالتهابی
معمولاً متخصصین کنترل درد ما در ابتدا معاینات اولیه را انجام میدهند. در این مرحله میتوانید از داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک مثل ایپوبروفن استفاده کنید. این داروهای ضدالتهابی به کاهش برخی از دردها کمک میکنند. داروهای تجویزی دیگری نیز وجود دارد. تا زمانی که علائمی از ضعف شدید عضلانی در شما دیده نمیشود، پزشکان ما معمولاً داروهای ض التهابی یا استروئیدی را تجویز میکنند.
اگر ریشه عصب به دلیل فتق دیسک کمر تحت فشار باشد یا زوال طبیعی ناشی از افزایش سن باعث افزایش فشار بر ریشه عصب شود، شدت درد اغلب آرام میشود.
سطح دو: درمانهای فیزیکی
اگر پس از چند هفته درد شدت یافت، مرحله بعدی استفاده از روشهای فیزیوتراپی برای تقویت و کشش عضلات آسیب دیده است. معمولاً در این مرحله، روشهای درمانی زیر توسط متخصصین کنترل و مدیریت درد ما توصیه میشود:
- تمرینات کششی
- تمرینات تقویتی برای تقویت عضلات ناحیه کمر
- برنامه درمانی مک کینزی برای کمر و فتق دیسک
- تمریناتی که به مرور زمان علائم را کاهش میدهد.
- طب سوزنی
- ماساژدرمانی
- لیزردرمانی
- مگنتتراپی
- شاکویودرمانی
انجام تمرینات ورزشی را ادامه داده و تمرینات تقویتی عضلات کمر را در برنامه خود قرار دهید. شما میتوانید در حد توان فعالیتهای روزمره خود را انجام دهید. اگر عضلات شما لاغر و نحیف شود به دنبال آن سیستم نگهدارنده اسکلتی شما در ناحیه ستون فقرات هم دچار ضعف و ناتوانی شده و بازتوانی آن با مشکل روبرو خواهد شد.
درد انتشاری در پای هشتاد درصد از بیماران بدون نیاز به انجام عملهای جراحی به مرور زمان بهبود خواهد یافت.
سطح سوم: تزریق
اگر علیرغم انجام اقدامات درمانی، درد و علائم دیگر پس از شش ماه هنوز در بدن شما باقی مانده، ممکن است متخصصین مدیریت درد ما عکس برداری به وسیله اشعه ایکس یا ام آر آی را برای شما تجویز نمایند. عکس برداری به وسیله اشعه ایکس یا اسکن به کمک ام آر آی میتواند به تشخیص علت ایجاد کننده این عارضه کمک کند.
اسکن ممکن است موارد زیر را آشکار سازد:
- فتق دیسک کمر که باعث وارد آمدن فشار بر عصب میشود.
- فشار وارده بر عصب به دلیل آرتروزهای ناشی از پیری که باعث تنگی کانال نخاع یا تنگی فورامینال میشود.
اگر به کمک اسکن هر یک از بیماریهای فوق تشخیص داده شد، متخصصین کنترل درد ما ممکن است تزریقهایی را در ستون فقرات تجویز و توصیه نمایند.
این تزریقها، روشهای درمانی موضعی با آستروئید بوده که نواحی خاص ملتهب شده را هدف قرار داده و باعث رفع فشار روی ریشه عصب میشوند. روش تزریق به جای استروئیدهای ضدالتهابی سیستماتیک مورد استفاده قرار میگیرد. در این مرحله ممکن است به یک یا چند تزریق نیاز باشد.
سطح چهارم: درمانهای جراحی
تزریق در ستون فقرات باعث کاهش درد میشود ولی نتایج آن کوتاهمدت است. درمانهای جراحی در مرحله بعد قرار دارند. ما بیمار را مورد معاینه قرار داده و عکسها را دوباره مورد بررسی و بازبینی قرار میدهیم. سپس در مورد روشهای درمانی جراحی و مزایا و معایب آن و پیشبینی نتایج عمل جراحی بحث و تبادلنظر میکنیم.
درد پایین کمر یک مشکل بسیار شایع، خصوصا در بین افرا 30 تا 50 سال است. درد پایین کمر میتواند به صورت مزمن، موقتی یا ناگهانی و حاد باشد.
آناتومی کمر
آشنایی با ساختار ستون فقرات و نحوه عملکرد آن، به شما کمک میکند بهتر بتوانید علل بروز کمر درد و درد در پایین کمر را درک کنید.
انحناهای ستون فقرات: ستون فقرات شما از سه بخش تشکیل شده است. هنگامی که از نمای کناری به ستون فقرات نگاه میکنیم میتوانیم ببینیم که این سه قسمت، سه انحنا در ستون فقرت ایجاد کردهاند. دو انحنا به شکل حرف C در بالا و پایین ستون فقرات قرار دارند که به این انحناها لوردوز گفته میشود. بخش بالایی ستون فقرات گردنی و بخش پایینی نیز ستون فقرات کمری نام دارند. اما در قسمت میانی ستون فقرات یک انحنا به شکل حرف C وارونه وجود دارد که به این انحنا کیفوز گفته میشود. این قسمت از ستون فقرات، ستون فقرات سینهای نام دارد.
علت درد پایین کمر
کمر درد میتواند علل زیادی داشته باشد. گاهی اوقات، درد پایین ستون فقرات بعد از یک حرکت به خصوص مانند خم شدن یا بلند کردن یک شیئ، اتفاق میافتد. در بسیاری از موارد، بالا بودن سن فرد، نقش مهمی در کمر درد او دارد.
فعالیت بیش از حد
یکی از دلایل شایع کمر درد، درد عضلات کمر بر اثر استفاده بیش از حد از آنها است. بر اثر فعالیت بیش از حد، ممکن است عضلات یا رباطهای کمر شما کشیده شوند یا آسیب ببینند.
آسیبهای دیسک
برخی افراد دچار کمر دردی می شوند که با گذشت چندین روز، بهبودی پیدا نمیکند. این مساله میتواند نشاندهندهی وجود آسیبهای دیسکی باشد:
– پارگی دیسک
– بیرونزدگی دیسک
– فرسایش دیسک
سرخوردگی فرسایشی مهرهها
بالا رفتن سن و پیشروی روند طبیعی فرسایش بدن باعث میشود که برای مفاصل ستون فقرات، نگه داشتن ستون فقرات در راستای صحیح، مشکل شود. مهرهها بیشتر از حدی که باید حرکت میکنند و ممکن است یکی از مهرهها به سمت جلو حرکت کند و روی مهرهی پایینی سر بخورد. در صورتی که میزان جابهجایی مهره زیاد باشد، ممکن است به طناب نخاعی و ریشههای عصبی آن فشار بیاورد.
تنگی کانال نخاعی
تنگی کانال نخاعی زمانی اتفاق میافتد که فضای اطراف کانال نخاعی باریک میشود و به تدریج به کانال نخاعی و ریشههای عصبی موجود در ستون فقرات فشار وارد میشود. در صورت تحلیل رفتن دیسک ستون فقرات یا بروز آرتروز ستون فقرات، واکنشی که بدن شما برای پشتیبانی از مهرهها و مفاصل فاست، نشان میدهد این است که شروع به شکل دادن زائدههای استخوانی میکند. این زائدههای استخوانی (با نام خار استخوانی) به مرور زمان موجب تنگ شدن کانال نخاعی میشوند. آرتروز ستون فقرات همچنین میتواند باعث ضخیم شدن رباطهایی شود که مهرهها را به هم وصل میکنند، که این موضوع نیز میتواند منجر به تنگی کانال نخاعی شود.
انحراف ستون فقرات
انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) عارضهای است که در آن انحنای ستون فقرات غیر طبیعی است. این عارضه عموما در دوران کودکی و نوجوانی ایجاد میشود. این عارضه ممکن است در افراد مسنی که به آرتروز کمر مبتلا هستند نیز، ایجاد شود. بدشکلی یا انحراف ستون فقرات میتواند باعث کمر درد شود و در صورتی که بر اثر این عارضه، ریشههای عصبی در ستون فقرات درگیر شوند، اسکولیوز در بزرگسالان میتواند باعث بروز علائمی (مانند درد و گزگز) در پاها نیز بشود.
سایر علل
علتهای بسیار دیگری میتواند برای کمر درد وجود داشته باشد، که برخی از این علت درد پایین کمر میتوانند بسیار جدی و خطرناک باشند. اگر به بیماریهای عروقی یا شریانی مبتلا هستید، سابقهی ابتلا به سرطان دارید یا کمر درد شما صرف نظر از شرایط یا سطح فعالیت شما همیشگی و ثابت است، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. رباط های بدن شما به طور طبیعی در دوران بارداری کمی نرم تر می شوند و می توانند بیشتر کشیده شوند و علت این موضوع آماده شدن بدن برای زایمان است. شل شدن رباط ها می تواند موجب وارد شدن فشار بیشتر به مفاصل در کمر و لگن شود که این موضوع می تواند نهایتا باعث بروز کمر درد در بارداری شود. داشتن کمر درد و یا درد سیاتیک و درد پا در دوران بارداری می تواند بسیار آزاردهنده باشد، خصوصا که شما دارید سعی می کنید که با سایر پیامدهای بارداری کنار بیایید. کمر درد در دوران بارداری به احتمال زیاد به صورت درد در پایین کمر حس می شود اما در مواردی نیز ممکن است بالای کمر، شانه ها، بین سینه ها و قفسه ی سینه نیز دردناک شود.
علائم
افرادی که به کمر درد مبتلا هستند، ممکن یکی یا تعدادی از علائم زیر را داشته باشند:
– شدید شدن درد کمر با خم شدن یا بلند کردن اجسام.
– شدید شدن درد کمر در هنگام نشستن.
– شدید شدن درد کمر با ایستادن یا راه رفتن.
– دورهای بودن درد کمر، به این معنا که در مواقعی کمر درد شدید دارید و در مواقع دیگری کمر درد ندارید، در واقع کمر درد شما روزهای خوب و بد دارد.
– منتشر شدن درد کمر به باسن و قسمت بیرونی کشاله ران.
– سیاتیک که از علائم شایع در بیرونزدگی دیسک، است. درد سیاتیک به صورت درد در ناحیه باسن و پاها، بی حسی، گزگز یا احساس ضعف در پاها است که تا پایین پا منشر میشود. گاهی اوقات ممکن است علائم سیاتیک بدون داشتن درد قسمت پایین کمر بروز کنند. صرف نظر از سنتان یا نوع علائمی که دارید، در صورتی که درد قسمت پایین کمر شما با گذشت چند هفته بهبود نیافت، یا در صورتی که کمر درد شما همراه با تب، لرز و کاهش وزن غیر عادی بود، باید به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص درد پایین کمر
سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی
بعد از این که علائم خود را برای پزشک شرح دادید، پزشک، کمر شما را معاینه میکند. او به کمر شما به دقت نگاه میکند و روی نقاط مختلف کمر فشار میآورد تا چک کند که درد دارید یا خیر. پزشک همچنین عملکرد پاهای شما را نیز بررسی میکند. برای این کار رفلاکس عصبی زانو و مچ پا را چک میکند و همچنین قدرت پا و حس لامسه را در پا بررسی میکند. با این معاینات درمان درد پایین کمر میسر خواهد شد و در صورتی که عصبهای شما آسیب شدیدی دیده باشند، پزشک شما متوجه آن خواهد شد.
عکسبرداری
• عکسبرداری اشعه ایکس؛
• عکسبرداری ام.آر.آی؛
• عکسبرداری سی.تی.اسکن؛
• اسکن استخوانی؛
• تست تراکم استخوان؛
درمان
روشهای درمان غیر جراحی
دارو درمانی: برای تسکین و درمان درد در پایین کمر ممکن است داروهای مختلفی تجویز شود از جمله:
– آسپرین و استامینوفن میتوانند درد کمر را تسکین دهند و عوارض کمی دارند.
– داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوبروفن و ناپروکسن میتوانند درد و التهاب کمر را کاهش دهند.
– استفاده از داروهای مسکن نارکوتیک مانند کدئین یا مورفین نیز میتواند موثر باشد.
– استفاده از داروهای استروئیدی به صورت خوراکی یا تزریق به ستون فقرات که موجب رساندن دوز بالایی داروی ضدالتهاب به ستون فقرات میشود.
فیزیوتراپی: درد کمر میتواند باعث ناتوانی فیزیکی فرد شود. استفاده از روشهای درمان با توانبخشی همراه با مصرف داروهای مسکن در اغلب موارد برای درمان کمر درد کافی است.
– فیزیوتراپی
– کمربند طبی
– کایروپراکتیک و تکنیکهای جا اندازی مفاصل
– اولتراسوند
– TENS یا تحریک الکتریکی عصب
– درمان دستی
– طب سوزنی
همچین برای درمان درد کمر میتوان حرکات ورزشی مناسب درد پایین کمر را انجام داد.
روشهای درمان با جراحی
روشهای درمان با جراحی، تنها در صورتی باید مد نظر قرار بگیرند که که تمام روشهای درمانی غیرجراحی به به کار گرفته شدهاند و هیچ کدام موثر نبودهاند. بهترین راه این است که قبل از در نظر گرفتن روش جراحی، برای مدت 6 ماه، روشهای غیر جراحی را امتحان کنید. علاوه بر این تنها در صورتی باید جراحی را انجام داد که پزشک شما بتواند منشاء درد را به طور دقیق مشخص کند.
چه زمانی نیاز به انجام جراحی است؟
جراحی کمر در صورتی مد نظر قرار میگیرد که درد ناشی از مشکلات دیسک کمر شدید است و باعث انتشار درد در پاها و مانع از انجام کارهای روزانه شما شده است. در این حالت ممکن است شما در پاها یا کشاله ران خود احساس درد، گزگز و سوزنسوزن شدن یا خواب رفتن داشته باشید. سایر مشکلاتی که برای درمان آن نیاز به انجام جراحی میباشد عبارتند از:
– شکستگی ستون فقرات ناشی از حوادث
– وجود عفونت در ستون فقرات
– مشکلی که باعث ناپایدار بودن ستون فقرات شده است
– وجود تومور در ستون فقرات
– تنگی کانال نخاعی
– ضعف یا از دادن حس در کمر یا پاها که به مرور زمان بدتر میشود
– از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع
انجام جراحی کمر برای درمان دیسک کمر یا سایر مشکلات کمر، تصمیم بزرگ و حساسی است. در این مورد حتما با پزشک خود مشورت کنید.
انتخاب روش جراحی
روشهای مختلفی برای جراحی کمر وجود دارد. برخی از این روشها مانند دیسکتومی می توانند به بهبود افرادی که علائم شدیدی داشتهاند کمک کند. تاثیرگذاری سایر روشهای جراحی به اثبات نرسیده است.
در صورتی که شما حتما نیاز به انجام جراحی دارید، لازم است با پزشک خود در مورد انتخاب بهترین روش انجام جراحی که برای شرایط شما مناسب است، صحبت کنید. انواع روشهای انجام این جراحی کمر از:
– دیسکتومی
– دیسکتومی از راه پوست
– لامینکتومی برای تنگی کانال نخاعی
– کیفوپلاستی و ورتبروپلاستی
– جراحی برای برداشتن عفونت یا تومور
– جوش دادن مهرههای ستون فقرات
توانبخشی بعد از جراحی
بعد از اغلب جراحیهای کمر، بسیار مهم و ضروری است یک دورهی کامل توانبخشی را طی کنید. هر چه قدر که در طی دورهی ریکاوری، انعطافپذیری خود را بازیابی کنید، قدرت عضلات کمر و شکم را افزایش دهید و استقامت خود در انجام فعالیت فیزیکی را بالا ببرید، شانس شما برای موفقیتآمیز بودن درمان بیشتر است.در صورتی که مایل به گذراندن دورههای فیزیوتراپی نیستید، پس احتمالا کاندید مناسبی برای انجام جراحی نیستید.
تصمیم به انجام جراحی
در صورتی که شما و پزشکتان به انجام جراحی فکر میکنید، باید تا جای ممکن در مورد نتایج احتمالی جراحی اطلاعات کسب کنید و این موضوع را مد نظر قرار دهید که آیا میتوانید بعد از جراحی درمانهای فیزیوتراپی را پیگیری کنید یا خیر. همچنین بهتر است قبل از اقدام به جراحی، روش درمانی دیگری را امتحان کنید.
پیشگیری از درد پایین کمر
از آن جایی که ما نمیتوانیم جلوی روند طبیعی فرسایش بدن بر اثر بالا رفتن سن را بگیریم، ممکن است پیشگیری از کمر درد نیز امکان پذیر نباشد. اما شما میتوانید اقدامات زیادی انجام دهید که احتمال بروز مشکلات کمر را کاهش دهید. بهترین قدمی که برای شروع میتوانید بردارید، داشتن سبک زندگی سالم است.
ورزش کنید
ورزشهای هوازی انجام دهید و همزمان با آن ورزشهایی را برای حفظ قدرت و انعطافپذیری عضلات کمر و شکم خود انجام دهید.
بلند کردن اجسام به شیوهی صحیح
هنگام بلند کردن اجسام، توجه کنید که این کار را با کمک پای خود انجام دهید و نه کمرتان. برای بلند کردن جسمی از روی زمین، خم نشوید. کمر خود را صاف نگه دارید و زانوی خود را خم کنید.
وزنتان را کنترل کنید
وزن خود را کنترل کنید و وزن سالمی داشته باشید. داشتن اضافه وزن باعث وارد شدن فشار بیشتر به کمر میشود.
از کشیدن سیگار اجتناب کنید
سیگار و نیکوتین باعث پیر شدن و تحلیل رفتن سریعتر ستون فقرات میشود.
حالت صحیح بدن هنگام نشستن و ایستادن
برای پیشگیری از مشکلات کمر در آینده لازم است همیشه بدنتان در وضعیت صحیحی قرار داشته باشد. یک فیزیوتراپ میتواند در این مورد به شما کمک کند و راههای صحیح نشستن، ایستادن و بلند کردن اجسام را به شما نشان دهد.