دیسکهای بین مهرهای، نقش بسیار مهمی در ستون فقرات دارند. جذب ضربات ناگهانی، پشتیبانی از قسمت فوقانی بدن و ممکن کردن دامنه وسیعی از حرکات، از جمله وظایف دیسکهای بین مهرهای است. در صورت بیرونزدگی دیسک و بیرون آمدن برخی از مواد درونی آنها، ممکن است به ریشههای عصبی در ناحیه ستون فقرات فشار وارد شده و علائمی مانند کمر درد، پا درد و علائم حسی و حرکتی در اندام تحتانی ایجاد شود. در ادامه با علائم، علل و روشهای درمان جراحی و غیر جراحی پارگی دیسک کمر بیشتر آشنا میشویم.
پارگی دیسک کمر چیست؟
دیسکها، بالشتکهایی هستند که در میان مهرهها در ستون فقرات قرار دارند. مهرهها، استخوانهای درشتی هستند که از قاعده جمجمه تا استخوان دنبالچه امتداد داشته و ستون فقرات را تشکیل میدهند. دیسک از دو بخش خارجی و هسته ساخته شده است. بخش خارجی دیسک، فیبروزی و سختتر از هسته بوده و آن را در بر گرفته است. گاهی ممکن است دیسک بین مهرهها به سمت بیرون جابهجا شده و علائمی مانند درد و بیحسی و ضعف را ایجاد کند. به این شرایط پارگی دیسک کمر میگویند. در واقع، پارگی دیسک، به معنای ایجاد پارگی در هسته دیسک و در نتیجه بیرونزدگی بخشی از مواد هسته و وارد آمدن فشار به کانال نخاعی است. فشار وارد شده به کانال نخاعی باعث ایجاد علائمی، مانند درد کمر و درد سیاتیکی میشود. این علائم میتوانند خودبهخود یا با انواع درمانهای غیرجراحی بهبود پیدا کنند، اما در برخی موارد مانند پارگی شدید دیسک کمر، ممکن است نیاز به انجام جراحی باشد. مدت زمان درمان پارگی دیسک کمر بدون جراحی بین چهار تا شش هفته خواهد بود.
پارگی دیسک کمر چه علائمی دارد؟
پارگی دیسک در هر محلی از ستون فقرات ممکن است رخ دهد اما احتمال وقوع پارگی دیسک کمر مهره پنجم و سپس دیسکهای گردنی بیشتر از سایر مهرهها است. نشانههای پارگی دیسک کمر، تا حدود زیادی به محل و سایز بیرونزدگی دیسک بستگی دارد. در صورتی که پارگی دیسک، باعث فشار بر ریشه اعصاب در ستون فقرات نشود، ممکن است تنها باعث کمر درد خفیف شود. این دسته از پارگیهای دیسک در اغلب موارد باعث ایجاد علامت خاص دیگری نمیشوند.
در صورتی که در اثر پارگی دیسک کمر، ریشه اعصاب تحت فشار قرار بگیرند، ممکن است نشانههایی مانند درد، بیحسی و ضعف در مسیر آن عصب ایجاد شود. کمردرد به تنهایی نمیتواند نشانهای قطعی از پارگی دیسک باشد. کشیدگی و گرفتگی عضلات، رباطها و تاندونها نیز میتوانند باعث کمر دردهایی گاه شدید شوند. اما کمر درد که همراه با درد در یکی یا هر دو پا باشد، به احتمال زیاد در اثر پارگی دیسک کمر ایجاد شده است. از علائم شایعی که در اثر پارگی دیسک کمر ایجاد میشود، میتوان موارد زیر را نام برد:
- درد در کمر و پاها (اغلب یک پا)
- احساس سوزنسوزن شدن در پاها
- ضعف در پاها
همچنین لازم به ذکر است که درد ناشی از پارگی دیسک کمر در هنگام خم شدن و نشستن تشدید میشود. در هنگام سرفه کردن و نشستن در دستشویی نیز ممکن است درد سیاتیکی ناشی از پارگی دیسک کمر تشدید شود.
مطالعه بیشتر: علت کمر درد چیست
چه عواملی باعث پارگی دیسک کمر میشوند؟
با افزایش سن، مایع ژلهای درون دیسک آب خود را از دست داده و خشکتر میشود. همچنین، قسمت فیبروزی و خارجی دیسک نیز مقاومت و سختی خود را از دست داده و دیسک دچار تغییر شکل یا بیرونزدگی میشود. دیسکهایی که دچار تغییر شکل شده یا مقاومت و سختی خود را با افزایش سن از دست دادهاند، در ریسک بیشتر برای پارگی در اثر انجام فعالیتهای معمول روزانه قرار دارند. همچنین اگر بیرونزدگی دیسک در نزدیکی ریشههای عصبی باشد، این اعصاب نیز تحت تاثیر قرار گرفته و ملتهب میشوند. پارگی دیسک کمر، اغلب باعث وارد آمدن فشار و التهاب در اعصاب سیاتیک شده و به همین دلیل درد و بیحسی در پاها ایجاد میشود.
پارگی دیسک کمر بیشتر در چه نقاطی اتفاق میافتد؟
پارگی دیسک بیشتر در قسمت پایینی کمر اتفاق میافتد، زیرا مهرههای این قسمت از ستون فقرات، وظیفه تحمل تمام وزن قسمت فوقانی بدن را بر عهده داشته و در معرض آسیب بیشتری قرار دارند. پارگی دیسک پنجم کمر از شایعترین دلایل مراجعه به پزشک در این زمینه است. بعد از پارگی دیسک کمر، دیسکهای گردنی در ریسک بیشتری برای پارگی قرار دارند. با این حال باید توجه داشت که تمام دیسکهای بین مهرهای در ریسک پارگی و بیرونزدگی قرار دارند.
تشخیص پارگی دیسک کمر چگونه انجام میشود؟
تشخیص پارگی دیسک کمر بر اساس علائم و روشهای تصویربرداری مانند سی تی اسکن و MRI انجام میشود. ممکن است علائم ناشی از پارگی دیسک به حدی واضح باشد که تنها با معاینه و شرح حال، پزشک تشخیص قطعی پارگی دیسک کمر را بدهد. همچنین پزشک ممکن است برای بررسی دیسک دچار پارگی، درخواست انجام یکی از روشهای تصویربرداری را داشته باشد. باید توجه داشت که از سنین میانسالی به بعد ممکن است دیسکهای بین مهرهای در MRI یا CT اسکن به شکل غیرطبیعی دیده شوند، اما این دیسکها اغلب باعث ایجاد علامت خاصی نشده و درمان خاصی نیز نیاز ندارند.
راههای پیشگیری از پارگی دیسک کمر
با اصلاح سبک زندگی و برخی عادات نادرست، میتوان تا حدود زیادی از ابتلا به پارگی دیسک کمر پیشگیری کرد:
- ترک سیگار: مصرف سیگار میتواند تخریب و تغییر شکل دیسکها را سرعت ببخشد.
- ورزش منظم: یکی از دلایل پارگی دیسک کمر، ضعیف بودن عضلات این بخش از بدن است. ورزشهایی که باعث تقویت عضلات پشت و عضلات حمایتکننده از ستون فقرات میشوند، در پیشگیری از پارگی دیسک کمر مؤثرند.
- کفش مناسب و نپوشیدن کفشهای پاشنه بلند: کفشهای پاشنه بلند باعث قرار گرفتن ستون فقرات در وضعیت نامناسبی میشوند و میتوانند علت پارگی دیسک کمر باشند.
- اصلاح وضعیت بدن: داشتن پوسچر مناسب در هنگام نشستن، قدم زدن و خوابیدن، فشار و کشیدگی وارد شده به ستون فقرات را کاهش میدهد.
- وزن مناسب: اضافه وزن باعث وارد آمدن فشار بیشتر به ستون فقرات میشود. داشتن وزن مناسب در پیشگیری از ابتلا به پارگی دیسک کمر مؤثر است.
پارگی دیسک کمر چگونه درمان میشود؟
برای درمان پارگی دیسک کمر، ابتدا روشهای غیر جراحی امتحان میشوند. در صورت عدم بهبود علائم با این روشها، ممکن است نیاز به انجام جراحی وجود داشته باشد. از راههای درمان پارگی دیسک کمر بدون جراحی میتوان موارد زیر را نام برد:
- ورزشهای اصلاحی: اگر پارگی دیسک کمر خفیف باشد، با انجام برخی حرکتهای اصلاحی قابل درمان است.
- داروها: میتوان از داروهایی مانند مسکنها، ضد التهابها و شلکنندههای عضلانی برای کاهش درد و تخفیف سایر علائم استفاده کرد.
- فیزیوتراپی: یک فیزیوتراپیست، میتواند به شما ورزشهایی را برای کاهش فشار بر اعصاب، شل کردن عضلات و بهبود دامنه حرکات آموزش دهد.
- تزریق نزدیک ستون فقرات: در این روش داروهای استروئیدی، مستقیماً به قسمت درگیر در ستون فقرات تزریق میشوند. این داروها خاصیت ضدالتهابی داشته و باعث کاهش درد و علائم ناشی از تحتفشار قرار گرفتن ریشههای عصبی میشوند.
درمان پارگی دیسک کمر با جراحی
در ۹ نفر از هر ۱۰ فرد مبتلا، مراقبتهای پارگی دیسک کمر تا حد زیادی اثربخش بوده و بدون نیاز به جراحی، درد و علائم آن برطرف خواهد شد. اما گاهی ممکن است به دلایلی مانند کهنه شدن پارگی دیسک کمر و … نیاز به انجام جراحی باشد. تکنیکهای بسیاری برای انجام جراحی پارگی دیسک کمر وجود دارد:
- دیسککتومی: گاهی تنها راه حل پارگی دیسک کمر، خارج کردن کامل دیسکی است که دچار پارگی شده است.
- لامینکتومی: حذف بخشی از استخوانهای اطراف دیسک مبتلا و افزایش اندازه کانال نخاعی برای کاهش فشار بر ریشههای عصبی تحت تأثیر قرار گرفته، میتواند به ترمیم پارگی دیسک کمر کمک کند.
- جراحی دیسک مصنوعی: در این روش یک دیسک مصنوعی جایگزین دیسکی میشود که دچار پارگی شده است.
- فیوژن مهرهها: در این روش برای درمان پارگی فتق دیسک کمر، دو یا تعداد بیشتری از مهرهها بهم متصل و فیکس میشوند.
کلام پایانی
با وجودی که این بیماری میتواند تا حد زیادی زندگی روزانه فرد مبتلا را از روال طبیعی خارج کند، اما خوشبختانه پارگی دیسک کمر قابل درمان است و روشهای بسیار متنوعی برای آن در دسترس است. کافی است با یک پزشک حاذق و متخصص مشورت کرده و مناسبترین روشی را که با سبک زندگی شما هماهنگ است، انتخاب کنید.
در داخل نخاع هر فردی، یک مایع ژله ای وجود دارد که به وسیله حلقه های دیسک درون نخاع احاطه شده است، هنگامی که حلقه دیسک نخاع دچار پارگی شود و مایع ژله ای موجود در آن خارج شود، فتق یا پارگی دیسک کمر اتفاق می افتد. هسته یا مایع ژله ای مانند با خروج از داخل حلقه باعث تحریک های شیمیایی برای اعصاب نخاعی شده و مشکلات اساسی را در پی دارد. در اثر تورم ناشی از پارگی نخاعی، دردهای ناخوشایندی برای فرد به وجود خواهد آمد.
پارگی دیسک، با گذشت مدت زمانی به طول 5 تا 6 هفته، بهبود یافته و درد ناشی از آن کاهش پیدا می کند، زیرا هسته ای که از داخل نخاع به بیرون می زند، خود به خود کوچک شده و آب درون آن خشک می شود که این مسئله به بهبودی وضعیت فرد کمک می کند. به دلیل اینکه فتق یا پارگی دیسک کمر در برخی از افراد با استفاده از ورزش ها و تجهیزات پزشکی مناسب به مدت 6 هفته بهبود پیدا می کند، پزشک معالج بعد از تشخیص این مسئله، توصیه به استفاده از درمان های طبی داشته تا در این مدت زمان تغییر در روند عارضه را مشاهده کند، در صورتی که بعد از گذشت مدت تعیین شده، تغییرات امیدوار کننده ای در کاهش درد بیمار مشاهده نشود، برای درمان فتق یا پارگی دیسک کمر باید از جراحی استفاده کرد.
فتق یا پارگی دیسک کمر
در برخی از موارد، فرد دچار یک نوع برجستگی در دیسک خود می شود که باید بدانیم این نوع از عارضه که برای فرد به وجود آمده، پارگی دیسک نیست زیرا در پارگی دیسک، تمام لایه های حلقه دیسک که 32 عدد است پاره شده و در موارد حاد و بحرانی، دیسک پاره شده در بین نخاع فرد قرار می گیرد، ولی برجستگی هایی که برای فرد در ناحیه نخاع به وجود می آید که در اصطلاح عامیانه به آن شکم زدگی نیز گفته می شود، به طور معمول در اثر پاره شدن چند عدد از لایه های حلقه دیسک اتفاق می افتد. پارگی دیسک باعث تحمیل فشار بالایی بر اعصاب دیسک شده و مشکلات جسمی و روحی فراوانی را برای فرد مبتلا به وجود می آورد.
علائم فتق یا پارگی دیسک کمر
علائمی که برای افراد به وجود می آید، بسته به نوع واکنش فرد، به درد و همچنین محل پارگی دیسک کمر، می تواند متفاوت باشد. در صورت پاره شدن دیسک کمر، درد از ناحیه کمر شروع شده و تا پشت ران ها و همچنین پشت ساق پاها، ادامه می یابد، که به این نوع عارضه و درد، سیاتیک گفته می شود. دردهایی که در اثر این عارضه به فرد تحمیل می شوند، شبیه به شوک الکتریکی ظاهر شده و ممکن است در حین راه رفتن، نشستن، بلند شدن و دراز کشیدن، شدت آنها افزایش پیدا کند. این دردها در اثر فعالیت های سبک مانند خم شدن و بلند شدن نیز افزایش پیدا می کنند و باعث احساس درد ناخوشایندی در فرد می شوند. به پشت خوابیدن و همچنین نشستن بر روی زانو، بهترین حالتی است که درد فرد را کاهش می دهد، زیرا باعث کاهش فشار داخل دیسک می شود. ممکن است درد فتق با گزگز کردن، بی حسی و درد در پا آغاز شود یا در برخی از افراد با گرفتگی های عضلات، ساق پا، باسن و ران همراه باشد.
در هنگام مواجهه با هر گونه علائمی که در بالا نام بردیم، در اسرع وقت برای معاینه و تشخیص به بهترین متخصص مغز و اعصاب در قزوین مراجعه نمایید.
عوارض فتق یا پارگی دیسک کمر
فتق یا پارگی دیسک کمر، ممکن است باعث ضعف در مچ و ساق پا و از دست دادن رفلکس در این ناحیه ها شود. در صورتی که این عارضه شدید باشد، فرد دچار افتادگی پا می شود و در هنگام راه رفتن ممکن است دچار بی حسی در ناحیه ساق پا شود و قادر به راه رفتن بر روی مچ پا نباشد. در برخی از موارد افراد مبتلا به عارضه فتق یا پارگی دیسک کمر، دچار بی اختیاری ادراری و مدفوعی می شوند که این افراد به نوع شدید این عارضه دچار شده اند و باید در اسرع وقت توسط بهترین جراح دیسک کمر تحت عمل جراحی قرار گیرند. به نوع شدید دیسک کمر، سندرم دم اسبی می گویند و شدیدترین نوع دیسک کمر است که افراد به آن مبتلا می شوند.
فتق یا پارگی دیسک کمر سلامتی چه افرادی را تهدید می کند؟
افراد با سن 30 تا 40 سال، بیشتر در معرض دیسک کمر قرار دارند و همچنین افرادی که در شغل های سنگین کار می کنند، در سن میانسالی ممکن است دچار فتق شوند. فتق کمر یکی از دلایل اصلی است که باعث کمر درد در افراد می شود، این عارضه نسبت به آسیب های گردنی، 15 بار بیشتر برای افراد رخ می دهد. 90 درصد از فتق هایی که برای کمر و گردن اتفاق می افتد از نوع دیسک کمر هستند و گردن کمتر در معرض دیسک قرار دارد.
تشخیص فتق یا پارگی دیسک کمر
در صورتی که در ناحیه کمر، ساق پا و همچنین استخوان ران خود دچار درد یا بی حسی و گزگز می شوید باید در اسرع وقت برای معاینه به پزشک مراجعه کنید و تمام علائم خود را برای پزشک توضیح دهید، در صورتی که علائم شما به پارگی دیسک کمر نزدیک باشد، باید برای اطمینان، باید آزمایش های لازم را انجام دهید، از جمله روش های تشخیصی برای دیسک کمر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روش اشعه ایکس
- روش اسکن ام آر آی
- روش میلوگرام
- روش سی تی اسکن یا همان EMG
بیرون زدگی نخاع
درمان فتق یا پارگی دیسک کمر
انتخاب هر کدام از این روش ها برای تشخیص عارضه توسط پزشک انجام می شود. پزشک معالج با استفاده از تصاویری که روش های تشخیصی نشان می دهند، راه درمان را برای بیمار در پیش می گیرد. در صورتی که کمر درد از نوع معمولی باشد و پارگی دیسک اتفاق نیفتاده باشد، پزشک با استفاده از روش های طبی، به بهبود درد بیمار کمک می کند، و در صورتی که پارگی دیسک اتفاق افتاده باشد، عمل جراحی دیسک کمر باید برای فرد مبتلا انجام شود تا درمان صورت گیرد. افرادی که علائم پارگی دیسک را دارند، در اسرع وقت برای تشخیص و معالجه به پزشک متخصص مراجعه کنند تا بتوانند در بهترین زمان نسبت به درمان خود اقدام نمایند، زیرا در صورتی که نسبت به این مسئله بی تفاوت باشند، دچار مشکلات فراوانی می شوند.
عارضههای مرتبط با کمر به دلایل مختلفی بروز میکنند. افراد معمولا تصور میکنند که کمردرد در تمامی موارد در اثر پارگی دیسک ایجاد میشود. البته پارگی دیسک کمر چندان شایع نمیباشد. در واقع بیشتر مشکلاتی که باعث بروز کمردرد میشوند به پارگی دیسک مرتبط نمیشوند. در این مقاله علت پارگی دیسک کمر و نحوه درمان این عارضه شرح داده خواهند شد.
ساختار ستون فقرات
بررسی ساختار ستون فقرات به درک بهتر علت بروز پارگی دیسک کمر کمک میکند.
دیسکها بین هر یک از مهرههای ستون فقرات قرار گرفتهاند و مانند ضربهگیر عمل میکنند. هر دیسک دارای یک لایه مستحکم خارجی به نام آنولوس و یک ماده مرکزی ژلهمانند به نام نوکلئوس پولپوزوس میباشد.
آنولوس بخش خارجی دیسک و مستحکمترین قسمت دیسک محسوب میشود. آنولوس در واقع یک رباط است که مهرهها را به هم متصل میکند. نوکلئوس به عنوان ضربهگیر دیسک عمل میکند.
پارگی دیسک زمانی ایجاد میشود که لایه خارجی دیسک (آنولوس) دچار آسیبدیدگی شده و ماده نرم داخلی نوکلئوس پولپوزوس از محل طبیعی خود خارج میشود. در صورتی که آنولوس در نزدیکی کانال نخاعی دچار پارگی شود، ماده نوکلئوس پولپوزوس ممکن است وارد کانال نخاعی شود.
علت پارگی دیسک کمر
به ندرت امکان دارد پارگی دیسک در کودکان ایجاد شود. معمولا پارگی دیسک کمر در جوانان و افراد میانسال شایعتر است. در افراد مُسن، تغییرات تخریبی که در اثر افزایش سن در ستون فقرات بروز میکنند، سبب کاهش احتمال پارگی دیسک کمر میشوند.
ممکن است دیسک در اثر وارد شدن فشار بیش از حد پاره شود. برای مثال افتادن از ارتفاع و فرود آمدن بر روی زمین در حالت نشسته میتواند سبب وارد شدن نیروی بسیار زیاد بر ستون فقرات شود. در صورتی که این نیرو به اندازه کافی زیاد باشد، میتواند سبب شکستگی مهره و یا پارگی دیسک کمر شود. خم شدن نیز فشار زیادی بر دیسکهای بین مهرهای وارد میکند. بلند کردن یک جسم سنگین در زمان خم شدن نیز میتواند باعث پارگی دیسک کمر شود.
در ارتباط با علت پارگی دیسک کمر بایستی توجه شود که معمولا در اثر ضعیف شدن آنولوس ناشی از آسیبدیدگیهای مکرر با گذشت زمان امکان دارد پارگی دیسک کمر ایجاد شود. ضعیف شدن آنولوس و بلند کردن اجسام سنگین و یا خم شدن و وارد شدن فشار زیاد بر دیسک، میتواند سبب پارگی دیسک کمر شود.
ماده نوکلئوس پولپوزوس که وارد کانال نخاعی شده است میتواند سبب وارد آمدن فشار بر اعصاب در کانال نخاعی شود. علاوه بر این، ماده نکلئوس پولپوزوس سبب تحریک شیمیایی ریشههای اعصاب میشود. این دو عامل (وارد شدن فشار بر ریشه عصب و تحریک شیمایی) میتوانند باعث بروز مشکلات مرتبط با عملکرد ریشه اعصاب شوند. در واقع این دو عامل به همراه یکدیگر سبب میشوند که در هر قسمتی از بدن که دارای اعصاب است درد، ضعف یا بیحسی ایجاد شود.
علائم پارگی دیسک کمر
در ارتباط با علائم پارگی دیسک کمر بایستی توجه شود که امکان دارد این عارضه به هیچ عنوان سبب بروز درد نشود. علائم پارگی دیسک کمر در اثر وارد شدن فشار و یا تحریک اعصاب بروز میکنند. البته در بسیاری از افراد در اثر وجود مشکلات دیگر در قسمت کمر در زمان پارگی دیسک، کمردرد ایجاد میشود. علائم پارگی دیسک کمر معمولا شامل موارد زیر میباشند:
- دردی که به یک یا هر دو پا منتقل میشود
- بیحسی یا احساس گزگز در برخی از قسمتهای یک یا هر دو پا
- ضعف عضلانی در برخی از عضلات یک یا هر دو پا
- از دست دادن رفلکس (واکنش) در یک یا هر دو پا
محل بروز علائم به این بستگی دارد که کدام عصب یا اعصاب در ستون فقرات دچار آسیبدیدگی شدهاند. بنابر این محل بروز علائم به تشخیص پارگی دیسک کمر کمک میکند. اطلاع از محل بروز درد باعث میشود تا پزشک راحتتر بتواند پارگی دیسک را ارزیابی کند.
تشخیص پارگی دیسک کمر
روند تشخیص پارگی دیسک کمر با بررسی کامل و دقیق سابقه بروز این عارضه و معاینه بدنی آغاز میشود. سوالاتی که پزشک در ارتباط با تشخیص این عارضه مطرح خواهد کرد شامل موارد زیر میباشد:
- آیا قبلا دچار آسیبدیدگی شدهاید؟
- محل بروز درد در کدام قسمت از کمر میباشد؟
- در کدام قسمت از بدن بیحسی ایجاد شده است؟
- در کدام قسمت از بدن ضعف ایجاد شده است؟
- آیا قبلا عارضهای مشابه را تجربه کردهاید؟
- آیا اخیرا مواردی مانند کاهش وزن، تب یا بیماریهای دیگر ایجاد شدهاند؟
در پاسخ به این پرسش که پارگی دیسک کمر چه خطراتی دارد بایستی گفته شود که جهت اطمینان از عدم وارد شدن فشار بر اعصاب مثانه یا روده ناشی از پارگی دیسک، پزشک مواردی مانند بروز مشکل در زمان ادرار کردن یا دفع مدفوع را بررسی خواهد کرد. وجود مشکل مرتبط با مثانه و یا روده ناشی از پارگی دیسک کمر یک موقعیت اضطراری محسوب شده و فورا بایستی از جراحی استفاده شود.
امکان دارد پزشک از تصویربرداری با اشعه ایکس در قسمت کمر استفاده کند. با استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس، پارگی دیسک قابل مشاهده نمیباشد ولی پزشک به کمک این روش مشکلات موجود در ستون فقرات را بررسی کرده و امکان دارد دلایل دیگر مرتبط با بروز کمردرد نیز با استفاده از این روش تشخیص داده شوند.
پرکاربردترین روش مورد استفاده جهت تشخیص پارگی دیسک کمر، ام آر آی میباشد. ام آر آی باعث ایجاد درد نشده و یک روش بسیار دقیق محسوب میشود و سبب بروز عوارض جانبی نمیشود. ام آر آی امروزه جایـگزین روشهای دیـگری مانند میـلوگرام و سی تی اسکن شده است.
در برخی از مواقع امکان دارد از روشهای دیگری نیز جهت ارزیابی علت پارگی دیسک کمر و تشخیص این عارضه استفاده شود. ممکن است به این منظور میلوگرام به همراه سی تی اسکن به کار برده شود. با این حال چنانچه روشهای فوق قادر به تشخیص علت بروز درد نباشند، از روشهای دیگری مانند آزمونهای الکتریکی (مانند الکترومیوگرافی و اس اس پی) استفاده میشود. با استفاده از این روشها پزشک اطمینان حاصل میکند که درد ایجاد شده در پا در اثر آسیبدیدگی اعصاب بروز کرده است. امکان دارد پیش از انجام جراحی، به استفاده از آزمونهای الکتریکی نیاز باشد.
درمان پارگی دیسک کمر
وجود پارگی دیسک کمر لزوما به این معنی نیست که بایستی از جراحی استفاده شود. در بیشتر موارد، پارگی دیسک کمر به جراحی نیاز ندارد. درمان پارگی دیسک کمر به علائم این عارضه بستگی دارد. تشدید و یا بهبود علائم نیز در درمان پارگی دیسک کمر موثر هستند. در صورتی که علائم تشدید شوند، امکان دارد پزشک جهت درمان پارگی دیسک کمر از روش جراحی استفاده کند. در صورت بهبود علائم، ممکن است پزشک تا زمان رفع و از بین رفتن علائم منتظر بماند. در بسیاری از موارد، علائم پارگی دیسک کمر پس از چند هفته یا چند ماه به طور کامل رفع خواهند شد.
ارزیابی علائم پارگی دیسک کمر
امکان دارد به غیر از ارزیابی علائم پارگی دیسک کمر و اطمینان از عدم تشدید علائم، به هیچ روش درمانی نیاز نباشد. در صورتی که درد قابل تحمل باشد و ضعف و بیحسی تشدید نشوند، ممکن است پزشک توصیه کند که جهت ارزیابی بیشتر علائم، بیمار برای مدت زمان بیشتری منتظر بماند.
استراحت
در صورتی که درد شدید باشد، جهت درمان پارگی دیسک کمر امکان دارد نیاز باشد تا بیمار برای مدت چند روز از کار مرخصی گرفته و میزان فعالیتهای خود را کاهش دهد. پس از چند روز، بیمار بایستی فعالیتهای جسمانی خود را ادامه دهد. به این منظور بیمار میتواند به صورت روزانه پیادهروی کند و مسافتی که هر روز طی میکند را افزایش دهد.
مصرف داروهای مُسکن
بسته به شدت کمردرد، امکان دارد جهت کنترل درد از داروهای مُسکن استفاده شود. داروهای ضد درد بدون نیاز به نسخه پزشک مانند ایبوپروفن، تایلنول و برخی از داروهای ضد التهابی میتوانند به کاهش درد کمک کنند. بیمار بایستی دستور مصرف داروها را به دقت رعایت کرده و از مصرف بیش از حد این داروها خودداری کند. در صورت عدم تاثیر داروهای مُسکن، امکان دارد پزشک استفاده از داروهای قویتر مانند داروهای ضد درد مخدر یا غیر مخدر را به بیمار توصیه کند. داروهای ضد درد مخدر بسیار قوی هستند ولی اعتیادآور نیز میباشند. داروهای مُسکن غیر مخدر کمتر اعتیاد آور هستند ولی در عین حال تاثیر کمتری در رفع درد دارند. بیشتر پزشکان داروهای مُسکن مخدر را برای مدت زمان بیش از چند روز یا چند هفته تجویز نمیکنند.
تزریق استروئید اپیدورال
معمولا تزریق استروئید اپیدورال جهت تسکین کمردرد شدید ناشی از پارگی دیسک کمر مورد استفاده قرار میگیرد. تزریق استروئید اپیدورال تنها در حدود نیمی از موارد در کاهش کمردرد ناشی از پارگی دیسک کمر موثر میباشد.
فیزیوتراپی
در فیزیوتراپی از روشهای مختلفی جهت تسکین کمردرد استفاده میشود. روشهای درمانی غیر فعال سبب آرامسازی بدن شده و شامل ماساژ بافت عمیق، سرما/گرمادرمانی، تحریک الکتریکی (مانند تحریک الکتریکی عصب از راه پوست) و آبدرمانی میباشد.
پیش از آغاز درمان با فیزیوتراپی، وضعیت جسمانی بیمار و عارضه مورد نظر بایستی جهت طرحریزی برنامه درمانی مورد ارزیابی قرار گیرد.
با بررسی سابقه پزشکی، ارزیابی حرکات و وضعیت بدنی و نحوه زندگی بیمار، متخصص فیزیوتراپی زمان بهبودی را تعیین خواهد کرد.
ماساژ بافت عمیق
بیش از 100 نوع ماساژ وجود دارد ولی ماساژ بافت عمیق در مورد پارگی دیسک کمر یک گزینه درمانی مناسب محسوب میشود. این نوع ماساژ از فشار زیادی جهت تسکین تنش و اسپاسم عضلات استفاده کرده و از حرکت عضلات در ناحیه آسیبدیده جلوگیری میکند.
گرما/سرمادرمانی
گرما/سرمادرمانی دارای مزایای بسیاری میباشد و متخصص فیزیوتراپی جهت دستیابی به بهترین نتیجه از هر دو روش استفاده میکند.
امکان دارد جهت افزایش گردش خون در ناحیه مورد نظر از گرما استفاده شود. در این حالت با انتقال اکسیژن و مواد مغذی، سرعت بهبودی افزایش پیدا میکند.
سرمادرمانی سبب کاهش جریان خون میشود. در نتیجه التهاب، اسپاسم عضلانی و درد کاهش پیدا میکند. امکان دارد بر روی ناحیه آسیبدیده کمپرس سرد به کار برده شود. همچنین ممکن است متخصص فیزیوتراپی از ماساژ با یخ و یا از اسپری فلوئورومتان جهت بهبود بافت ملتهب استفاده کند.
تحریک الکتریکی عصب از راه پوست
دستگاه تحریک الکتریکی عصب از امواج الکتریکی جهت تحریک عضلات استفاده میکند. این دستگاه باعث بروز درد نمیشود. الکترودهای نصب شده بر روی پوست، جریان الکتریکی خفیف به نقاط مورد نظر در مسیر عصبی ارسال میکنند. این روش سبب کاهش اسپاسم عضلانی شده و در آزادسازی اندورفین موثر است. اندورفین دارای خاصیت ضد درد میباشد.
ترکشن (کشش ستون فقرات)
ترکشن سبب کاهش تاثیر جاذبه بر ستون فقرات میشود. این روش با جدا کردن استخوانهای مهرهها، در بهبود فتق دیسک موثر است. روش ترکشن برای ستون فقرات در قسمت گردن یا کمر قابل استفاده است.
ورزش
ورزش سبب بهبود انعطافپذیری، وضعیت بدنی، قدرت، ثبات مرکزی بدن و همچنین بهبود حرکت مفاصل میشود. جهت دستیابی به بهترین نتیجه بایستی از یک برنامه منظم ورزشی استفاده شود. ورزش به غیر از تسکین درد به بهبود وضعیت سلامتی نیز کمک میکند. متخصص فیزیوتراپی جهت طرحریزی برنامه ورزشی با توجه به وضعیت جسمانی و سابقه پزشکی، با بیمار همکاری میکند. متخصص همچنین روشهای تقویت عضلات کمر جهت جلوگیری از درد را به بیمار آموزش میدهد تا بیمار بتواند بدون وجود درد فعالیتهای روزانه خود را ادامه دهد.
به منظور دستیابی به نتیجه بلندمدت درمانی، متخصص نحوه ورزش کردن جهت تقویت عضلات کمر پس از پایان جلسات فیزیوتراپی را به بیمار آموزش میدهد تا از فتق دیسک در آینده جلوگیری شود.
بهبود ثبات عضلات مرکزی بدن
عضلات مرکزی بدن (عضلات شکم) با کمک به عضلات کمر در جهت حفاظت از ستون فقرات موثر هستند. در صورتی که این عضلات ضعیف باشند، فشار بیش از حد بر عضلات کمر وارد میشود. متخصص فیزیوتراپی ورزشهای مربوط به ثبات عضلات مرکزی بدن جهت حفاظت از ستون فقرات را به بیمار آموزش میدهد.
بهبود انعطافپذیری
انجام تمارین ورزشی کششی سبب بهبود انعطافپذیری شده و بدن شخص را برای انجام حرکات ورزشی ایروبیک آماده میکند. با افزایش انعطافپذیری، انجام حرکات مختلف برای شخص راحتتر میشود.
آبدرمانی
هیدروتراپی یا آبدرمانی به عنوان یک روش درمانی غیر فعال شامل استفاده از دوش آب گرم یا جکوزی میباشد. این روش سبب تسکین درد و آرامسازی عضلانی میشود. در روش هیدروتراپی فعال نیز از تمارین ورزشی ایروبیک در آب استفاده میشود.
تقویت عضلات
تقویت عضلات کمر به حفاظت از ستون فقرات کمک کرده و در تسکین درد موثر است.
توانبخشی پس از جراحی
پس از جراحی، پزشک بیمار را به متخصص فیزیوتراپی معرفی میکند. استفاده از برنامه ورزشی جهت بهبود و حفظ سلامت ستون فقرات الزامی میباشد. ورزش مداوم و منظم بهترین روش جلوگیری از بروز مشکلات مرتبط با کمر میباشد. نوع ورزش مورد استفاده بایستی با وضعیت جسمانی شخص و عارضه ایجاد شده متناسب باشد.
بر طبق تحقیقات انجام شده افرادی که به طور منظم ورزش میکنند، کمتر به مشکلات مرتبط با کمر مبتلا میشوند. ورزش به تقویت عضلات کمر کمک میکند و در کاهش احتمال افتادن بر زمین و بروز آسیبدیدگی موثر است. ورزش مداوم باعث تقویت عضلات شکم، دستها و پاها شده و در نتیجه از کشیدگی عضله کمر جلوگیری میکند. حرکات کششی احتمال اسپاسم عضلانی را کاهش میدهند. تمارین ورزشی مقاومتی به جلوگیری از کاهش توده استخوانی ناشی از پوکی استخوان کمک کرده و از بروز شکستگی استخوان جلوگیری میکنند. ورزش ایروبیک نیز در تسکین کمردرد موثر است. در زمان ورزش کردن، در بدن مواد شیمیایی به نام اندورفین آزاد شده که سبب کاهش درد میشوند.