زن به عنوان همسر متوفی مستحق یک چهارم یا یک هشتم از اموال مرد است. حال این که چه مالی را میتواند به ارث ببرد بسیار مهم است، زیرا که در مقدار سهم زن موثر است.زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج، یک هشتم از عین اموال منقول (مثل ماشین، موتور و غیره) و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول (مثل خانه، باغ، مغازه و غیره) اعم از عرصه (زمین) و اعیان (ساختمان) ارث میبرد.
*در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زن یک چهارم از تمامی اموال است.
پس لازم است بعد از مرگ شوهر، علاوه بر اموال منقول که تقسیم میشود، اموال غیر منقول قیمت گذاری شده و یک چهارم یا یک هشتم از این قیمت به زن داده شود. در مواقعی امکان دارد که ورثه دیگر متوفی از قیمت گذاری مال غیر منقول امتناع بکنند.
– ماده 948 قانون مدنی این امکان را به زن داده است که حق خود را از عین اموال استیفا کند، پس وی میتواند در مرحله اول، ورثه را از طریق دادگاه اجبار به قیمت گذاری و دریافت سهم خود کرده، در غیر این صورت و ادامه امتناع ورثه، براساس رویه قضایی موجود، زن میتواند سهم مشاع خود را از عین یعنی خود زمین و خانه تملک کند.
ازدواج موقت بدون هیچ ارثی:
همان طور که بیان شد، شرط اصلی برای ارث بردن زن از همسرش وجود زوجیت دائمی بین آنها است.
– از مفهوم ماده 940 قانون مدنی که قید زوجیت دائمی را ذکر کرده میتوان چنین فهمید که در نکاح منقطع (متعه یا صیغه) هیچ ارثی برای زن راه ندارد.
حتی زن مثل مورد نفقه که می‌توانست آن را در عقد شرط کند، دیگر نمیتواند شرط توارث را در نکاح منقطع (موقت) بگنجاند و اگر چنین شود شرط باطل است.
ارث بردن زن حتی در طلاق:
اگر شوهر، زن خود را به صورت رجعی مطلقه کرده و در زمان عده فوت کند، زن از اموال شوهر ارث میبرد.
ولی اگر فوت شوهر بعد از انقضای مدت عده بوده یا طلاق بائن باشد (طلاقی که قبل از نزدیکی بوده یا طلاق زن یائسه، طلاق خلع و مبارات) دیگر زن از مرد در صورت فوت، هیچ ارثی نمی‌برد. ماده 943 قانون مدنی این امر را ابراز داشته است.
زن در چه شرایطی از ملک شوهر ارث می برد؟
مطابق ماده 864 قانون مدنی:
(از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند هریک از زوجین هستند که در حین فوت دیگری زنده باشند) و به معنای این است که “زن از شوهر متوفی خود ارث خواهد برد.“
- شرایط ارث بردن زن از مرد به شرح زیر می باشد:
- طبق ماده 940 قانون مدنی،زن تنها درصورتی از شوهر خود ارث خواهد برد که عقد دائم باشد.
- در صورتی که زن، شوهر خود را به قتل رسانده باشد ارث نمی برد.
- چنانچه مرد، زن خود را طلاق دهد دیگر زن هیچ حقی درمورد ملک ارثی ندارد.
نکته مهم:
چنانچه طلاقی از نوع رجعی باشد، اگر مرد در طول مدت عده به هردلیلی فوت کند، به همسرش(زن) ارث تعلق می گیرد.
سهم ارث زن از ملک یا مال غیرمنقول چقدر است؟
در شرایط مختلف ارث زن از شوهر متفاوت است.
به موجب تصویب قانون جدید ارث در مجلس، زنان نیز از اموال منقول وهم از اموال ‘غیرمنقول’ ارث خواهند برد.
در صورت داشتن فرزند:
چنانچه زوجین فرزندی داشته باشند،طبق قانون مدنی سهم ارث زن از ملک شوهر و درکل اموال غیرمنقول وحتی اموال منقول (1/8) یک هشتم است.
در صورت نداشتن فرزند:
طبق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، در صورت نداشتن فرزند ارث زن بیشتر خواهد بود.
بنابراین: چنانچه زوجین فرزندی نداشته باشند ارث زن از ملک شوهر (1/4) یک چهارم است.
- مراحل انحصار وراثت ملک ارثی چیست؟
مراحل انحصار وراثت ملک هیچ فرقی با انحصار وراثت دیگر اموال نمی کند.
مراحل انحصار وراثت بطور خلاصه به شرح زیر می باشد:
- ابتدا گواهی حصر وراث تقاضا میشود
- توسط یکی از وراث باید اضهارنامه مالیات برارث و پرداخت مالیات صورت بگیرد
- پس از آن هریک از اشخاص ورثه به تنهایی متوانند انتقال رسمی سهم خود را از ملک ولو با عدم رضایت سایر وراث بدهند.
نکته: هریک از وراث میتوانند به اداره ثبت اسناد مراجعه کنند و تقاضای سند تفکیکی به قدراسهم خود کنند.
- راه های بخشش ملک ارثی به همسر چیست؟
آیا می شود قبل از مرگ اموالی مثل (خانه،ماشین،زمین) را به همسر خود ببخشیم؟
هر شخصی قبل از مرگ و در زمان حیات بطور قانونی حق هرگونه دخل و تصر قانونی را نسبت به اموال خود دارد.
طبق قانون بخشید بخشی از اموال یا کل آن منعی وجود ندارد و به طور کلی 3 روش قانونی برای اینکار وجود دارد که عبارتست از:
1– عقد هبه
عقد هبه شرایط و ویژگی های خاصی دارد که میتوان (قابل رجوع بودن بساری از موارد) اشاره کرد،
به عبارتی: یعنی شخصی که مالی را به دیگری بخشیده میتواند تحت شرایطی آن را پس بگیرد.
2- وصیت نامه
یکی دیگر از روشهای بخشش اموال، وصیت قبل از فوت می باشد و میتواند بعداز فوتش نیز نسبت به میراث و نحوه تقسیم آن بین وراث وصیت کند.
به عنوان مثال(شخص وصیت کند که تمام اموالش بعداز مرگش به همسر یا فرزندانش برسد).
آیا زن از زمین ارث میبرد ؟ قانون مدنی ایران در مورد سهم الارث زواج از نص صریح قرآن کریم تبعیت کرده است ولی در مورد سهم الارث زوجه اعلام داشته که زن از زمین ارث نمی‌برد.
نکته: شخص مطابق قانون 843 مدنی می تواند نسبت به 1/3 اموالش وصیت کند.
مثال(اگر شخصی نسبت به ملک مسکونی وصیت می کند و نیز از همسر خود فرزند نیز داشته باشد و دروصیت ذکر شده باشد که شش دانگ منزل را بعداز فوت به همسرش بدهند وصیت تا یک سوم معتبر است و برای دو سوم دیگر رضایت دیگر ورثه لازم است.)
به عبارت بهتر: رضایت دیگر ورثه لازم و ضروری است و تنها اگر آنها توافق کنند وصیت نسبت به کل ملک مسکونی صحیح می باشد.
3- صلح عمری
این روش نیازمند به ترکیب چند قرارداد است!
- قرارداد صلح یا قرارداد اصلی:
به سبب این قرارداد شخص می تواند تمام یا بخشی از اموال خود را به هر فردی که مایل است منتقل کند.
اثر صلح بلاعوض همانند بخشش هبه است و تنها با این تفاوت که صلح بلعکس هبه قابل رجوع نیست.
نکته: چنانچه قصد دارید با این قرارداد هنوز در سهمی در ملک یا اموال خود داشته باشد میتوانید در عقد صلح شرط کنید که“تا زمانی که زنده است حق دارید هرگونه استفاده و دخل و تصرفی در اموال مورد نظر داشته باشد.“
و این حق در قالب عقدی به نام <حق>و در ضمن عقد صلح تنظیم می شود.
- آیا شوهر این حق را دارد که زن را از ارث محروم کند؟
مطابق ماده 837 قانون مدنی:
هیچ شخصی نمیتواند وراثین خود را از ارث محروم کند.
نکته: اگر شخص متوفی در وصیت نامه شخصی را از ارث محروم کند این وصیت نامه مزبور نافذ نیست، به عبارتی غیره قانونی است.
- چه میزان از ملک ارثی به زن دوم میرسد؟
همانطور که پیشتر به آن اشاره کردیم سهم الارث مال منقول و غیره منقول مثل (ملک،زمین و…) چنانچه فرزند داشته نداشته باشند 1/4 است و این سهم بطور کاملاٌ مساوی بین زن اول و زن دوم تقسیم میشود.
نکته: همسر دوم حتما باید مرد حتما باید عقد دائم باشد.
- اگر مردی همسر خود را به دلایل طلاق دهد آیا ارثی به او تعلق میگیرد؟
مطابق ماده 943 قانون مدنی؛
چنانچه طلاق به صورت باین باشد و مدت عده بر زوجین تمام شده باشد زن از شوهر ارث نمی برد.
و اگر طلاق به صورت رجعی باشد و درزمان عده شوهر فوت کرده، همسر او از اموالش ارث میبرد.
تفاوت طلاق رجعی با طلاق باین: در طلاق رجعی مرد میتواند طبق قانون تا پایان عده به همسر خود رجوع کند اما در طلاق باین چنین امکانی وجود نخواهد داشت.
- آیا زن میتواند در ملک موروثی اقامت کند؟
در صورتی که تنها زن وارث متوفی است این امکان وجود دارد.
اما درصورت وجود دیگر وراث بدون اجاز از سایر وارثین نمی توانید در ملک موروثی سکونت کنید.
به این ترتیب بدون هیچ گونه مجوز عقلی و شرعی، تبعیض بر زنان رفته و این قشر از حقوق حقه خود محروم شدهاند.» بر اساس ماده 946 قانون مدنی که مورد اصلاح نمایندگان قرار گرفت اگر مردی تنها مالک زمین باشد، حتی اگر این مقدار بالغ بر چندین هکتار شود و چیز دیگری از او به عنوان ماترک باقی نماند، زن هیچ سهمی از اموال شوهر نخواهد برد. این وضعیت نابرابر میان مردان و زنان در موضوع ارث در دیگر مواد قانون مدنی نیز وجود داشت.
البته در ماده 944 همین قانون آمده که اگر شوهر در حالی که به مرضی مبتلا است زن را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به علت همان مریضی بمیرد، زن از او ارث میبرد حتی اگر طلاق به صورت بائن باشد، به شرط آن که زن در طول این یک سال ازدواج نکرده باشد.