انواع بارنامه رایج در حمل و نقل
نوع بارنامه با توجه به نوع وسیله مورد استفاده معین می‌شود. به عبارت دیگر، با توجه به این که کالاهای مختلف، با وسایل گوناگون حمل می‌شوند، از کانال اعلام بار سراسری متفاوتی استفاده می‌شود، که رایج‌ترین آنها به شرح زیر می یاشد:
- بارنامه دریايی: حمل با کشتی (Ocean/Marine Bill Of Lading)
- راه‌نامه (بارنامه) هوایی: حمل با هواپیما (Airway Bill)
- راه‌نامه (بارنامه) راه آهن: Railway Bill)
- راه نامه (بارنامه): (CMR/TRUCK Way Bill)
- بارنامه سراسری: حمل با کامیون، قطار، کشتی (Through Bill Of Lading)
- بارنامه حمل مرکب فیاتا (Combined Transport Bill Of Lading)
بارنامه دریایی (Ocean/Marine Bill Of Lading)
سامانه باربری سندی است که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن در مقابل دریافت کالا و مشخص شدن پرداخت هزینه آن جهت حمل صادر می گردد و در صورتی که کالا در کشتی مشخص جهت حمل به مقصد معینی بارگیری شود بارنامه صادره به صورت On Board خواهد بود. در این بارنامه مشخصات کامل بار قید و توسط فرمانده کشتی امضاء می گردد و به موجب آن تعهد می شود بار توسط کشتی به مقصد حمل و تحویل گیرنده داده شود.
انواع بارنامه های دریایی
الف) از نظر موقعیت کالا
- بارنامه دریایی کالای بارگیری شده («B/L» Shipped Bill of Lading)
نشان دهنده این است که کالا توسط متصدی حمل تحویل گرفته شده و در کشتی بارگیری شده است. بر روی چنین بارنامه ای عبارت «Shipped» یا «On Board» قید می شود.
- بارنامه دریایی کالای دریافت شده (Received for Shipment B/L)
نشان دهنده این است که کالا توسط متصدی حمل، برای حمل دریافت شده اما بارگیری نشده است. در عمل، بانکها از قبول چنین بارنامه ای خودداری می کنند مگر اینکه در قرارداد بین خریدار و فروشنده، اعتبار آن مورد پذیرش واقع شود.
ب) از نظر تعداد وسیله حمل
3.بارنامه دریایی مستقیم (Direct Bill of Lading)
برای حمل کالا از بندری به بندر دیگر بدون تغییر کشتی و ارسال مستقیم کالا به گیرنده استفاده می شود.
- بارنامه حمل مرکب (Combined Bill of Lading)
در مورد حمل کالا با بیش از یک نوع وسیله حمل و تحت حمل و نقل مرکب یا چند وجهی استفاده می شود. صادر کننده این نوع بارنامه، یعنی متصدی حمل و نقل چند وجهی؛ مسئولیت حمل از زمان دریافت کالا تا تحویل آن را بر عهده دارد.
توضیح: تحت تاثیر شیوه حمل و نقل مرکب، گروه هایی با نام Non Vessel Operating Carrier (NVOC) یا Non Vessel Operating Common Carrier (NVOCC) ، وارد فعالیت حمل و نقل شده اند. این متصدیان حمل، بارنامه را برای حمل کالا با کشتی یا وسیله حملی صادر می کنند که نه مالک آن هستند و نه اداره آن را بر عهده دارند و عمدتا در حمل کالا با کانتینر فعالیت می کنند. زیرا گسترش استفاده از کانتینر برای حمل و نقل کالا باعث گسترش و تسهیل حمل و نقل مرکب شده است. در کشتیرانی کانتینری که امروزه بیشتر فعالیت مربوط به کشتیرانی لاینر را شامل می شود، شرکت کشتیرانی، هم مدیریت کشتی و هم مدیریت بار را بر عهده دارد. یعنی هم مالک کشتی است و هم مالک کانتینرها. با روی کار آمدن NVOCCها، شیوه کاری به این سمت گرایش می یابد که کشتیرانی ها فقط مدیریت کشتی را به دست بگیرند و مدیریت کانتینر و بار را NVOCCها به دست بگیرند.
- بارنامه سراسری (Through Bill of Lading)
مانند بارنامه مرکب است، اما این نوع بارنامه زمانی صادر می شود که یک حلقه از زنجیره حمل و نقل، الزاما دریایی باشد.
ج) از نظر شرایط کالای مورد حمل
- بارنامه دریایی تمیز یا غیر مخدوش (Clean Bill of Lading)
اگر در بارنامه ذکری از معیوب بودن کالا یا بسته بندی آن نباشد و به ضمیمه آن نیز یادداشتی نباشد، بارنامه تمیز یا غیر مخدوش یا بدون قید و شرط نامیده می شود. البته بارنامه باید دارای این شرایط باشد. در غیر این صورت ارزش و اعتبار خود را از دست می دهد. روی چنین بارنامه ای این عبارت قید می-شود:
Received in Apparent Good Order and Condition
- بارنامه دریایی غیر تمیز یا مخدوش (Claused Bill of Lading)
در آن صریحا در مورد نقص و عیب کالا یا بسته بندی آن قید شده است. در معاملات مبتنی بر اعتبارات اسنادی، بانکها از قبول بارنامه های مخدوش «Claused» خودداری می کنند.
د) از نظر نوع خدمات حمل و نقل
- بارنامه تحت خدمات منظم کشتیرانی (Liner Bill of Lading)
این نوع بارنامه برای محموله کشتی هایی صادر می شود که دارای برنامه حرکت مشخصی بوده و مسیرهای مشخصی را طی می کنند (همان خطوط لاینر).
- بارنامه تحت خدمات کشتیرانی ترمپ (Charter Party Bill of Lading)
برای کالاهایی که با کشتی اجاره ای حمل می شوند صادر می شود. حمل بار تحت این نوع بارنامه، تابع قرارداد چارتر (اجاره) می باشد. مثلا یک فردی کشتی را اجاره بلند مدت می کند و خود او که اجاره کننده کشتی است، از یک، دو یا چند صاحب کالا، کالا برای حمل دریافت می کند. در این صورت اجاره کننده اول، به هر یک از صاحبان کالا بارنامه می دهد نه اینکه با آنها چارترپارتی تنظیم کند. این بارنامه ها تحت چارترپارتی صادر می شوند. این نوع بارنامه ها مورد قبول بانکها نمی باشند مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد
فعالیت فورواردی
فعالیت فورواردی عبارتست از عمل هماهنگی و ترتیب حمل کالا به یکی از طریق مختلف زمینی، هوایی، دریایی و یا ترکیبی از آن ها و قبول مسئولیت به موجب بارنامه صادره و قراردادهای منعقده. شرکتی که در این زمینه فعال است فورواردر نامیده می شود.
وظایف فورواردر(Forward)
- صدور پروفرمای حمل
- انعقاد قرارداد حمل با صاحب کالا
- صدور بارنامه
- جمع آوری (برحسب درخواست صاحب کالا و قرارداد حمل)
- انبارداری بار (برحسب درخواست صاحب کالا و قرارداد حمل)
- بسته بندی بار (بر حسب درخواست صاحب کالا و قرارداد حمل)
- بیمه باربری (برحسب درخواست صاحب کالا و قرارداد حمل)
- انجام تشریفات گمرکی در مبدا و برحسب کار
- انعقاد قرارداد با موسسات مختلف حمل کننده و اخذ راه نامه یا بارنامه دریایی، زمینی، هوایی
- کسب اطلاعات لازم از جریان حمل و ارایه اطلاعات کسب شده به صاحب کالا برحسب قرارداد منعقده بین صاحب کالا و شرکت حمل و نقل
- تحویل کالا به گمرک مقصد در حمل و نقل زمینی و امضا صورت مجالس کسر و اضافه تخلیه
- اخذ صورت مجالس کسر و اضافه و آسیب دیدگی کالا و دست خوردگی و ترخیصیه از نماینده خط حمل دریایی و هوایی و انجام سایر وظایف در ارتباط با سایر مسئولیت ها
- انجام تسویه حساب با طرف های زیربط
- اعلام ورود کالا به صاحب کالا
تعریف بارنامه
سندی است که حمل کننده یا نماینده وی پس از وصول کالا صادر می نماید و حاکی از حمل کالای معینی از یک نقطه (مبدا حمل) به نقطه دیگر (مقصد حمل) با وسیله حمل مورد توافق (کشتی، قطار، کامیون، هواپیما و یا ترکیبی از آن ها) در مقابل کرایه حمل معینی می باشد.
انواع بارنامه رایج در حمل و نقل
نوع بارنامه با توجه به نوع وسیله مورد استفاده معین می شود. به عبارت دیگر، با توجه به این که کالا های مختلف، با وسایل گوناگون حمل می شوند، از بارنامه های متفاوتی استفاده می شود، که رایج ترین آن ها به شرح زیر می باشد
- بارنامه راه آهن (Railway Bill): حمل با قطار
- بارنامه هوایی (Airway Bill): حمل با هواپیما
- بارنامه دریایی (Ocean/Marine Bill Of Lading): حمل با کشتی
- بارنامه کامیون (CMR/TRUCK Way Bill): حمل با کامیون
- بارنامه سراسری (Through Bill Of Lading): حمل با کامیون، قطار، کشتی
- بارنامه حمل مرکب فیاتا (Combined Transport Bill Of Lading)
بارنامه راه آهن (Rail Way Bill)
سندی است که توسط شرکت های راه آهن در ایستگاه های بارگیری آنان صادر می گردد و شرکت راه آهن طبق این سند اعلام می نماید که کالای مربوطه را تحویل گرفته و مسئولیت تحویل صحیح و سالم آن ها در مقصد را به گیرنده کالا دارد. این نوع بارنامه ها غیر قابل معامله و انتقال می باشد و با ظهرنویسی آن نمی توان به دیگری منتقل نمود.
بیشتر بدانید:
بارنامه هوایی (Air Way Bill)
این بارنامه در ۱۲ نسخه صادر می شود که ۳ نسخه آن اصلی و مابقی برای قسمت های داخلی شرکت هواپیمایی مورد استفاده قرار می گیرد.
- نسخه اصلی اول برای شرکت حمل کننده یا صادر کننده (For Carrier)
- نسخه اصلی دوم برای گیرنده کالا (For Consignee)
- نسخه اصلی سوم برای فرستنده کالا (For Shipper)
بارنامه هوایی یک رسید می باشد و سند قابل معامله و یا سند مالکیت کالا به تنهایی به حساب نمی-آید و صاحب کالا پس از دریافت چنین بارنامه ای و رسیدن کالا به مقصد به شرکت هواپیمایی مربوطه مراجعه و حواله تحویل کالا (Delivery Order) را دریافت می نماید.
در بارنامه هوایی باید تاریخ پرواز و شماره پرواز همراه با مهر شرکت هواپیمایی وجود داشته باشد تا صاحب کالا از تاریخ رسیدن کالا آگاهی پیدا نماید.
بارنامه دریایی (Ocean/Marine Bill Of Lading)
سندی است که توسط شرکت کشتیرانی و یا نماینده آن در مقابل دریافت کالا و مشخص شدن پرداخت هزینه آن جهت حمل صادر می گردد و در صورتی که کالا در کشتی مشخص جهت حمل به مقصد معینی بارگیری شود بارنامه صادره به صورت On Board خواهد بود. در این بارنامه مشخصات کامل بار قید و توسط فرمانده کشتی امضاء می گردد و به موجب آن تعهد می شود بار توسط کشتی به مقصد حمل و تحویل گیرنده داده شود.
انواع بارنامه دریایی
بارنامه مستقیم (Direct B\L)
بارنامه ای است که حاکی از حمل کالا از مبدا تا مقصد و بدون تغییر وسیله حمل می باشد و دلالت بر ارسال مستقیم کالا به گیرنده آن دارد.
بارنامه سراسری (Through B\L)
بارنامه ای است حاکی از اینکه کالا از کشور فروشنده تا مقصد نهایی توسط چند وسیله نقلیه حمل گردد (کشتی، کامیون و…)
بارنامه دریایی (مربوط به سرویس های منظم دریایی) (Liner B\L)
این بارنامه برای محموله کشتی هایی صادر می شود که دارای برنامه حرکت مشخص بوده و مسیرهای مشخصی را طی می کنند. شرکت هایی که به اینگونه حمل ها مبادرت می ورزند تابع مقررات خاصی بوده و دارای نرخ مشخصی نیز می باشند.
بارنامه چارتر (Charter Party B\L)
بارنامه ای است که برای محموله هایی که با کشتی اجاره ای دربست حمل می گردد صادر می شود و حمل محموله ها تحت این بارنامه تابع قرارداد چارتر می باشد. این بارنامه مورد قبول بانک ها در اعتبار اسنادی نمی باشد مگر اینکه خلاف آن شرط شده باشد (زمانی که سن کشتی ها از 15 سال بگذرد به کشتی های اجاره ای دربست تبدیل می شوند).
بارنامه کامیون (Convention Merchandise Routier) C.M.R
سندی غیر قابل معامله می باشد که جهت حمل کالا با کامیون مورد استفاده قرار می گیرد. این سند تحت مقررات بین المللی حمل کالا از طریق جاده صادر می گردد. کامیون حامل کالای کشورهای عضو این مقررات در صورت پلمپ صحیح و سالم در کشور مبدا نیازی به بازدید تا گمرک کشور مقصد را نخواهد داشت.
بیشتر بدانید:
بارنامه حمل مرکب فیاتا (.F.B.L)
یک سند حمل مرکب می باشد که به وسیله فیاتا برای استفاده عاملین حمل و نقل (Forwarder) بین المللی که به عنوان عاملان حمل و نقل مرکب عمل می کنند تنظیم شده است.
این بارنامه یک سند قابل معامله است (مگر آنکه بر روی آن عبارت غیر قابل معامله ذکر شود) که توسط اتاق بازرگانی بین المللی مورد تایید قرار گرفته است. عامل حمل و نقل صادر کننده بارنامه نه تنها مسئولیت تحویل کالا را در مقصد به عهده دارد بلکه مسئول کلیه حمل کنندگان و اعمال اشخاص ثالثی است که در حین حمل و نقل بوسیله او به کار گرفته می شوند.
فعالیت کریری (Carrier)
فعالیت کریری بین المللی عبارتست از تصدی بلافصل جابجایی کالا از کشوری به کشور دیگر به یک طریق حمل و بر طبق قرارداد حمل.
الف) وظایف کریر
- انعقاد قرارداد حمل و صدور راه نامه
- تهیه اسناد و مدارک برای امکان سفر از قبیل کارنه تیر، کارنه دو پاساژ، سند یا برگ دوزبلاغ، ویزا، بیمه نامه، گواهی قبولی و…
- تودیع ضمانت نامه های لازم به ارگان های ذیربط جهت اخذ مدارک و اسناد ضروری.
- تامین کامیون مناسب برای حمل با توجه به مهلت مقرر در قرارداد.
- تحویل گرفتن کالا از فرستنده یا فورواردر و نظارت در بارگیری کامیون از نظر تطبیق مندرجات اسناد حمل با محموله.
- ارایه اسناد کالای مربوط به مقامات گمرکات از مبدا تا مقصد راه نامه و مراقبت در سالم نگه داشتن پلمب های گمرکی.
- تحویل کالا به گیرنده در محل هایی که به وسیله مقامات گمرکی تعیین و اجازه داده می شود.
- رعایت مسیر مشخص شده و مدت زمان حمل کالای تزانزیتی که مقامات گمرکی تعیین می نمایند.
- رعایت مسیر و مدت زمان حمل کالا بر طبق قرارداد حمل.
- تخلیه یا نظارت بر تخلیه و شمارش کالا و امضا اسناد کسر و اضافه و آسیب دیدگی.
- دقت در تحویل محموله به مقصد و اخذ گواهی های مربوطه.
ب) مسئولیت ها
- پرداخت کرایه حمل و حق توقف و سایر حقوق متعلقه به راننده
- قبول کلیه مسئولیت های مذکور در کنوانسیون C.M.R در زمینه مفقود شدن، تاخیر و آسیب دیدگی کالا و تعهد پرداخت غرامت به میزان توافق شده یا طبق کنوانسیون مذکور.
- مراقبت در تایید روی ته قبض های کارنه تیر توسط مقامات گمرکی بین راهی و مقصد و استرداد لاشه کارنه تیر به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن در مهلت مقرر.
- رعایت کلیه دستورالعمل ها و آیین نامه هایی که در رابطه با امور کریری به تصویب مراجع ذیصلاح می رسد.
- آگاهی از مقررات مربوط به تردد کامیون ها در کشورهای مسیر و اعلام آن ها به رانندگان.
- قبول کلیه مسئولیت های مذکور در کنوانسیون TR و ضمایم مربوطه در مواردی که کالا به صحابت کارنه تیر حمل می شود.
- شرکت های کریر ضمن مراقبت در حسن انتخاب و رفتار راننده و سایر عوامل مربوطه در صورت احراز مراتب تخلف، همکاری لازم را با سازمان ها و موسسات و اشخاص ذیربط جهت برخورد قانونی لازم با عوامل فوق الذکر به عمل خواهند آورد.
ج) حقوق
- مسوولیت های کریری در پرداخت غرامت محدود به موارد مذکور در کنوانسیون C.R.M و به شرط رعایت مفاد این کنوانسیون از جانب فرستنده و گیرنده کالا خواهد بود.
- در صورتی که حوادث و عواملی خارج از حیطه اختیارات کریر (قوه قهریه) موجب عدم اجرای تعهد گردد که کریر مسئولیتی در پرداخت غرامت ندارد.
- کریر مسئولیتی در قبال مغایرت ناشی از محتویات بسته های آکبند یا کانتینرهایی که با پلمب شماره دار سالم به همان نحو که تحویل گرفته شده به مقصد تحویل می شود نخواهد داشت.
- در صورتی که فرستنده کالا با اظهار نظر خلاف واقع خود از نظر کمیت و کیفیت کالا موجبات زیان یا انجام هزینه های غیر عادی را برای کریر فراهم نماید متعهد جبران آن می باشد.
- تا هنگامی که کرایه و هزینه های مربوط به آن پرداخت نشده باشد کریر می تواند اجازه دخل و تصرف در کالا را به صاحب آن ندهد.
- در مواردی که کامیون به انتظار بارگیری یا تخلیه پیش از حد مقرر معطل نگهداشته شود مشتری متعهد پرداخت حقوق توقف خواهد بود.
بیشتر بدانید:
د) داوری
شرکت های حمل و نقل و مشتری می بایست در قراردادهای حمل، مرضی الطرفین را به عنوان حکم مشخص نمایند تا چنان چه بین شرکت و مشتری در اجرای مفاد قرارداد حمل اختلافی بروز نماید و اختلافات از طریق مذاکرات فی مابین حل و فصل نگردد موضوع به حکمیت محول گردد. در قراردادهایی که مرجع حکمیت مشخص نگردیده باشد طرفین می توانند به کمیسیونی که از نمایندگان وزارت راه و ترابری تشکیل می گردد مراجعه نمایند.
ه) بیمه
شرکت های حمل و نقل بین المللی لازم است مسئولیت های کریری خود در کنوانسیون C.M.R و یا توافق های انجام شده را بیمه مسئولیت نموده و کامیون ها را نیز در مسیر حمل، نزد یکی از شرکت های بیمه معتبر بیمه نماید.
کارکرد بارنامه (B/L)
بارنامه سندی است که توسط حمل کننده یا نماینده او امضا می شود و بیانگر این است که کالاهایی که نوع، کمیت و شرایط آن ذکر شده است، برای حمل دریافت شده اند و یا بر روی کشتی که عازم مقصد مشخصی است بارگیری شده اند. بارنامه رسید کالا می باشد و بیانگر شرایط و مفادی است که تحت آن کالا حمل می شود.
منبع : بزرگ مقیاس هوشمند