انواع روشهای تدریس فعال+pdf

انواع روش های تدریس فعال: راهی برای یادگیری جذاب و اثربخش

مطمئناً شما هم بارها در کلاس های درس حوصله تان سر رفته و منتظر زنگ پایان بوده اید! شاید هم در درس های مختلف با شیوه های تدریس خسته کننده و تکراری روبرو شده اید.

اما نگران نباشید!
تدریس فعال مثل یک نسیم خنک در دنیای آموزش می وزد و با ایجاد تعامل و مشارکت فعالانه دانش آموزان یادگیری را به تجربه ای جذاب و به یادماندنی تبدیل می کند.

در این مقاله قصد داریم به معرفی انواع روش های تدریس فعال بپردازیم و قدم به قدم با آن ها آشنا شویم.

تدریس فعال چیست؟

تدریس فعال در واقع یک رویکرد آموزشی است که بر تعامل فعالانه دانش آموزان در فرآیند یادگیری تمرکز دارد. به جای نشستن و گوش دادن به توضیحات معلم دانش آموزان در فعالیت هایی مانند بحث و گفتگو حل مسئله کار گروهی و پروژه های عملی شرکت می کنند.

فواید استفاده از روش های تدریس فعال

استفاده از روش های تدریس فعال فواید زیادی برای دانش آموزان و حتی معلمان به همراه دارد. از جمله مهم ترین این فواید می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش انگیزه و اشتیاق به یادگیری: دانش آموزان با شرکت در فعالیت های جذاب و تعاملی علاقه بیشتری به یادگیری پیدا می کنند.
• تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی: دانش آموزان در حین حل مسائل و انجام پروژه ها مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی خود را بهبود می بخشند.
• ارتباط موثر و همکاری گروهی: تدریس فعال فضای مناسبی برای ارتباط مؤثر و همکاری گروهی بین دانش آموزان فراهم می کند.
• توسعه مهارت های ارتباطی: دانش آموزان با شرکت در بحث و گفتگو و ارائه مطالب مهارت های ارتباطی خود را تقویت می کنند.
• یادگیری عمقی و ماندگار: دانش آموزان با شرکت در فعالیت های تدریس فعال اطلاعات را به طور عمقی یاد می گیرند و آن را به خاطر می سپارند.

انواع روش های تدریس فعال

روش های تدریس فعال بسیار متنوع هستند. ما در اینجا به معرفی تعدادی از رایج ترین و مفیدترین آن ها می پردازیم:

1. روش یادگیری مبتنی بر پروژه (Project-Based Learning)

در یادگیری مبتنی بر پروژه دانش آموزان به طور مستقل یا گروهی بر روی یک پروژه خاص کار می کنند. آن ها به طور عملی اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری تحلیل و ارائه می کنند.

مثال: دانش آموزان در یک پروژه مبتنی بر یادگیری در مورد تغییر آب و هوا می توانند به طور مستقل یا گروهی به جمع آوری اطلاعات انجام آزمایش و ارائه نتایج بپردازند.

مراحل انجام پروژه:

1. انتخاب موضوع: در اولین گام دانش آموزان با همکاری معلم موضوع پروژه را انتخاب می کنند.
2. تحقیق و جمع آوری اطلاعات: دانش آموزان به دنبال اطلاعات مربوط به موضوع در منابع مختلف می گردند.
3. برنامه ریزی و طراحی: دانش آموزان برنامه و طرح کار خود را طراحی می کنند.
4. اجرای پروژه: دانش آموزان به طور عملی به اجرای پروژه می پردازند.
5. ارائه نتایج: دانش آموزان نتایج کار خود را به شکل شفاهی یا کتبی ارائه می کنند.

2. روش یادگیری همکاری (Collaborative Learning)

یادگیری همکاری به روش های مختلف تدریس اطلاق می شود که در آن ها دانش آموزان به طور گروهی در فرآیند یادگیری شرکت می کنند.

مثال: دانش آموزان در یک گروه کوچک با هم به حل یک مسئله پیچیده می پردازند و در مراحل مختلف حل مسئله با هم همکاری می کنند.

مراحل انجام کار گروهی:

1. تشکیل گروه: دانش آموزان به صورت تصادفی یا بر اساس مهارت ها و توانایی های خود در گروه های کوچک قرار می گیرند.
2. اختصاص نقش ها: هر عضو گروه یک نقش خاص را بر عهده می گیرد (مثلاً رهبر گروه سخنگو دبیر یا مدرس).
3. انجام فعالیت گروهی: اعضای گروه با همکاری و تبادل نظر به انجام فعالیت می پردازند.
4. ارائه نتایج: هر گروه نتایج کار خود را به کلاس ارائه می دهد.

3. روش بحث و گفتگو (Discussion)

در روش بحث و گفتگو دانش آموزان به طور فعالانه در مورد یک موضوع خاص بحث و گفتگو می کنند و دیدگاه ها و نظرات خود را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.

مثال: دانش آموزان در مورد مزایا و معایب یک نوع جدید از موتور الکتریکی بحث می کنند. هر دانش آموز دیدگاه خود را ارائه می دهد و با دیگران به بحث می پردازد.

مراحل انجام بحث و گفتگو:

1. انتخاب موضوع: معلم موضوع بحث و گفتگو را انتخاب می کند.
2. مطالعه و آماده سازی: دانش آموزان در مورد موضوع مطالعه می کنند و دیدگاه ها و نظرات خود را جمع آوری می کنند.
3. شروع بحث: معلم بحث را شروع می کند و دانش آموزان دیدگاه های خود را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.
4. مدیریت بحث: معلم بحث را هدایت می کند و مطمئن می شود که همه دانش آموزان فرصت شرکت در بحث را دارند.
5. جمع بندی: معلم بحث را جمع بندی می کند و به نکات کلیدی و نتیجه گیری ها اشاره می کند.

4. روش یادگیری فعال با بازی (Game-Based Learning)

یادگیری فعال با بازی یک روش تدریس جذاب و اثربخش است که در آن دانش آموزان با انجام بازی ها به یادگیری می پردازند. این روش با ایجاد فضایی شاد و سرگرم کننده موجب افزایش انگیزه و اشتياق دانش آموزان به یادگیری می شود.

مثال: دانش آموزان برای یادگیری مفاهیم ریاضی یک بازی انجام می دهند که در آن باید با حل مسائل ریاضی به سطح بعدی بازی برسند.

مراحل انجام یادگیری فعال با بازی:

1. انتخاب بازی: معلم بازی مناسب با موضوع درس را انتخاب می کند.
2. شرح قوانین بازی: معلم قوانین بازی را برای دانش آموزان شرح می دهد.
3. انجام بازی: دانش آموزان به صورت فردی یا گروهی به انجام بازی می پردازند.
4. بحث و گفتگو: پس از انجام بازی دانش آموزان در مورد تجربه خود از بازی بحث می کنند و نکات کلیدی را به اشتراک می گذارند.
5. جمع بندی: معلم نکات کلیدی را جمع بندی می کند و ارتباط آن ها را با مفاهیم درس توضیح می دهد.

5. روش ارائه مطالب (Presentation)

در روش ارائه مطالب دانش آموزان در مورد یک موضوع خاص مطالعه می کنند و نتایج تحقیق خود را به صورت شفاهی یا کتبی ارائه می دهند.

مثال: دانش آموزان در مورد تاریخچه اینترنت مطالعه می کنند و نتایج تحقیق خود را به صورت ارائه شفاهی به کلاس ارائه می دهند.

مراحل انجام ارائه مطالب:

1. انتخاب موضوع: معلم موضوع ارائه را انتخاب می کند.
2. مطالعه و جمع آوری اطلاعات: دانش آموزان در مورد موضوع مطالعه می کنند و اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری می کنند.
3. طراحی ارائه: دانش آموزان مطالب را به صورت نکات کلیدی و عنوان های مناسب ترتیب می دهند و از تصاویر نمودارها و فیلم ها برای زیبا تر کردن ارائه استفاده می کنند.
4. تمرین و ارائه: دانش آموزان قبل از ارائه به تمرین می پردازند و در روز ارائه مطالب خود را به کلاس ارائه می دهند.
5. پرسش و پاسخ: پس از ارائه دانش آموزان و معلم می توانند در مورد موضوع ارائه پرسش و پاسخ انجام دهند.

6. روش یادگیری مبتنی بر طرح سوال (Inquiry-Based Learning)

در یادگیری مبتنی بر طرح سوال دانش آموزان به طور مستقل یا گروهی به طرح سوال و پاسخ به آن ها می پردازند.

مثال: دانش آموزان در مورد یک موضوع خاص سوال هایی طرح می کنند و سپس به دنبال پاسخ آن ها می گردند.

مراحل انجام یادگیری مبتنی بر طرح سوال:

1. طرح سوال: دانش آموزان در مورد یک موضوع خاص سوال هایی طرح می کنند.
2. تحقیق و جمع آوری اطلاعات: دانش آموزان به دنبال پاسخ سوالات خود در منابع مختلف می گردند.
3. تجزیه و تحلیل اطلاعات: دانش آموزان اطلاعات جمع آوری شده را تجزیه و تحلیل می کنند.
4. ارائه نتایج: دانش آموزان نتایج کار خود را به صورت شفاهی یا کتبی ارائه می کنند.

7. روش یادگیری مبتنی بر همراهی (Guided Inquiry)

در یادگیری مبتنی بر همراهی معلم دانش آموزان را در فرآیند یادگیری هدایت می کند و آن ها را به طور مستقل به حل مسائل و پاسخ به سوالات خود راهنمایی می کند.

مثال: معلم دانش آموزان را به طور مستقل به حل یک مسئله پیچیده راهنمایی می کند و به آن ها کمک می کند تا راه حل را خودشان پیدا کنند.

مراحل انجام یادگیری مبتنی بر همراهی:

1. معرفی موضوع: معلم موضوع را برای دانش آموزان معرفی می کند.
2. طرح سوال: معلم چند سوال کلیدی در مورد موضوع طرح می کند.
3. تحقیق و جمع آوری اطلاعات: دانش آموزان به دنبال پاسخ سوالات خود در منابع مختلف می گردند.
4. تجزیه و تحلیل اطلاعات: دانش آموزان اطلاعات جمع آوری شده را تجزیه و تحلیل می کنند.
5. ارائه نتایج: دانش آموزان نتایج کار خود را به صورت شفاهی یا کتبی ارائه می کنند.
6. جمع بندی: معلم نکات کلیدی را جمع بندی می کند و ارتباط آن ها را با مفاهیم درس توضیح می دهد.

8. روش یادگیری مبتنی بر تجربه (Experiential Learning)

در یادگیری مبتنی بر تجربه دانش آموزان با انجام فعالیت های عملی و تجربه مستقیم به یادگیری می پردازند.

مثال: دانش آموزان برای یادگیری مفاهیم علوم زمین به یک موزه علوم سفر می کنند و از نمایشگاه های موزه بازدید می کنند.

مراحل انجام یادگیری مبتنی بر تجربه:

1. انتخاب تجربه: معلم تجربه مناسب با موضوع درس را انتخاب می کند.
2. آماده سازی: معلم دانش آموزان را برای تجربه آماده می کند و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار آن ها قرار می دهد.
3. انجام تجربه: دانش آموزان به صورت فردی یا گروهی به انجام تجربه می پردازند.
4. بازتاب و بحث: پس از انجام تجربه دانش آموزان در مورد تجربه خود بازتاب می کنند و در مورد نکات کلیدی با یکدیگر بحث می کنند.
5. جمع بندی: معلم نکات کلیدی را جمع بندی می کند و ارتباط آن ها را با مفاهیم درس توضیح می دهد.

جدول مقایسه انواع روش های تدریس فعال

روش تدریس فعال	توضیحات	مزایا	معایب
یادگیری مبتنی بر پروژه	دانش آموزان به طور مستقل یا گروهی بر روی یک پروژه خاص کار می کنند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی توسعه مهارت های ارتباطی یادگیری عمقی و ماندگار	نیاز به زمان زیاد برای اجرا احتمال انحراف از موضوع درس نیاز به منابع و امکانات مناسب
یادگیری همکاری	دانش آموزان به طور گروهی در فرآیند یادگیری شرکت می کنند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی توسعه مهارت های ارتباطی	احتمال عدم تعادل در سهم اعضای گروه احتمال تسلط برخی اعضا بر دیگران نیاز به مدیریت و هدایت معلم
بحث و گفتگو	دانش آموزان به طور فعالانه در مورد یک موضوع خاص بحث و گفتگو می کنند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی توسعه مهارت های ارتباطی یادگیری عمقی و ماندگار	احتمال تسلط برخی دانش آموزان بر بحث احتمال انحراف از موضوع درس نیاز به مدیریت و هدایت معلم
یادگیری فعال با بازی	دانش آموزان با انجام بازی ها به یادگیری می پردازند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی	احتمال عدم ارتباط بازی با موضوع درس احتمال عدم توجه دانش آموزان به محتوای درس نیاز به طراحی و اجرای بازی مناسب
ارائه مطالب	دانش آموزان در مورد یک موضوع خاص مطالعه می کنند و نتایج تحقیق خود را به صورت شفاهی یا کتبی ارائه می کنند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی توسعه مهارت های ارتباطی یادگیری عمقی و ماندگار	احتمال عدم توجه دانش آموزان به محتوای درس نیاز به زمان زیاد برای آماده سازی و ارائه
یادگیری مبتنی بر طرح سوال	دانش آموزان به طور مستقل یا گروهی به طرح سوال و پاسخ به آن ها می پردازند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی توسعه مهارت های ارتباطی یادگیری عمقی و ماندگار	احتمال عدم توجه دانش آموزان به محتوای درس نیاز به زمان زیاد برای تحقیق و پاسخ به سوالات
یادگیری مبتنی بر همراهی	معلم دانش آموزان را در فرآیند یادگیری هدایت می کند و آن ها را به طور مستقل به حل مسائل و پاسخ به سوالات خود راهنمایی می کند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی توسعه مهارت های ارتباطی یادگیری عمقی و ماندگار	احتمال عدم توجه دانش آموزان به محتوای درس نیاز به زمان زیاد برای هدایت و راهنمایی دانش آموزان
یادگیری مبتنی بر تجربه	دانش آموزان با انجام فعالیت های عملی و تجربه مستقیم به یادگیری می پردازند.	افزایش انگیزه و اشتياق به یادگیری تقویت مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی ارتباط موثر و همکاری گروهی توسعه مهارت های ارتباطی یادگیری عمقی و ماندگار	احتمال عدم توجه دانش آموزان به محتوای درس نیاز به زمان زیاد برای انجام تجربه نیاز به امکانات و منابع مناسب

نتیجه گیری

تدریس فعال با ایجاد فضایی تعاملی و مشارکت فعالانه دانش آموزان یادگیری را به تجربه ای جذاب و به یاد ماندنی تبدیل می کند. انتخاب روش تدریس فعال مناسب با موضوع درس سطح دانش آموزان و امکانات موجود از اهمیت زیادی برخوردار است.

پرسش و پاسخ

1. چه عوامل مهم در انتخاب روش تدریس فعال مناسب نقش دارند؟

عوامل مهم در انتخاب روش تدریس فعال مناسب شامل موضوع درس سطح دانش آموزان اهداف آموزشی زمان موجود برای تدریس و امکانات موجود است.

2. آیا استفاده از روش های تدریس فعال برای همه درس ها مناسب است؟

استفاده از روش های تدریس فعال برای همه درس ها مناسب نیست و باید با توجه به موضوع درس و اهداف آموزشی انتخاب شود.

3. چگونه می توان مطمئن شد که دانش آموزان در فعالیت های تدریس فعال به طور فعال شرکت می کنند؟

برای مطمئن شدن از شرکت فعالانه دانش آموزان در فعالیت های تدریس فعال می توان از روش های مختلف مانند ایجاد فضایی انگیزشی و حمایتی تقسیم نقش ها در گروه ها تعیین زمان محدود برای انجام فعالیت ها و ارزیابی فعالیت ها استفاده کرد.