زونا (Herpes Zoster) یک عفونت ویروسی است که به وسیله ویروس واریسلا زوستر (Varicella Zoster Virus) ایجاد می شود؛ همان ویروسی که آبله مرغان را به وجود می آورد.
این ویروس پس از اتمام بیماری آبله مرغان به صورت غیر فعال در سیستم عصبی بدن باقی می ماند و در برخی شرایط مانند ضعف سیستم ایمنی مجدد فعال شده و موجب زونا می شود.
زونا به طور معمول با درد شدید بثورات پوستی و تاول های دردناک همراه است و روش های درمانی نیز دارد که به روش های درمان زونا شناخته میشوند..
علائم زونا
علائم زونا به تدریج و طی چند مرحله ظاهر می شوند :
- درد و سوزش : معمولاً درد در یک طرف بدن و در امتداد یک عصب خاص رخ می دهد.
- خارش و قرمزی پوست : پیش از ظهور بثورات ناحیه ای از پوست ممکن است قرمز و حساس شود.
- تاول های پر از مایع : تاول ها ممکن است به مرور خشک شوند و زخم ایجاد کنند.
- علائم عمومی : تب خفیف سردرد و خستگی نیز ممکن است همراه با زونا باشند.
تشخیص زونا
تشخیص این بیماری معمولاً بر اساس معاینه بالینی و سابقه بیمار انجام می شود.
در موارد خاص نمونه برداری از مایع داخل تاول ها یا آزمایش PCR برای تأیید وجود ویروس واریسلا زوستر استفاده می شود.
درمان زونا
۱. درمان دارویی
- داروهای ضدویروسی : برای کاهش شدت بیماری و کوتاه کردن دوره آن از داروهایی مانند آسیکلوویر (Acyclovir) فامسیکلوویر (Famciclovir) یا والاسیکلوویر (Valacyclovir) استفاده می شود.
- مسکن ها : برای کنترل درد از داروهای مسکن مثل پاراستامول یا ایبوپروفن استفاده می شود. در موارد درد شدید پزشک ممکن است داروهای قوی تری مانند اوپیوییدها یا داروهای ضد تشنج (مانند گاباپنتین) تجویز کند.
- کرم ها و ژل ها : برای کاهش خارش و تسکین موضعی می توان از کرم های حاوی لیدوکائین یا کپسایسین استفاده کرد.
۲. درمان های تکمیلی
- کورتیکواستروئیدها : در برخی موارد برای کاهش التهاب تجویز می شوند.
- تزریقات عصب : در موارد درد عصبی شدید تزریق داروهای بی حس کننده یا استروئیدها ممکن است مؤثر باشد.
پیشگیری از زونا
- واکسن زونا : واکسن های شینگریکس (Shingrix) و زوستاواکس (Zostavax) برای پیشگیری از زونا و کاهش خطر عوارض استفاده می شوند. شینگریکس اثربخشی بالاتری داشته و به افراد بالای ۵۰ سال یا دارای سیستم ایمنی ضعیف توصیه می شود.
- کنترل عوامل خطر : حفظ سیستم ایمنی قوی با رژیم غذایی سالم ورزش منظم و اجتناب از استرس کمک کننده است.
مراقبت های خانگی
- کمپرس سرد : استفاده از پارچه خنک و مرطوب روی بثورات می تواند به کاهش درد کمک کند.
- حمام جو دوسر : اضافه کردن جو دوسر به آب گرم حمام باعث تسکین خارش و التهاب می شود.
- پوشیدن لباس های گشاد : جلوگیری از تحریک ناحیه آسیب دیده با استفاده از لباس های نرم و گشاد توصیه می شود.
مقایسه روش های درمانی
| روش درمانی | تأثیر اصلی | زمان شروع اثر | موارد استفاده اصلی |
| داروهای ضدویروسی | کاهش شدت و طول بیماری | ۲۴-۴۸ ساعت | تمامی بیماران به ویژه افراد پرخطر |
| مسکن های موضعی | کاهش درد موضعی | فوری | نواحی با درد خفیف تا متوسط |
| واکسیناسیون | پیشگیری از زونا | طولانی مدت | افراد بالای ۵۰ سال |
نتیجه گیری
زونا یک بیماری قابل مدیریت است که با درمان مناسب می توان درد و عوارض آن را کاهش داد.
تشخیص به موقع استفاده از داروهای ضدویروسی و مراقبت های خانگی نقش مهمی در بهبود بیماری دارند.
همچنین واکسیناسیون بهترین راه پیشگیری از این بیماری محسوب می شود.
پرسش و پاسخ متداول
۱. آیا زونا مسری است؟ بله اما فقط برای افرادی که قبلاً آبله مرغان نگرفته اند یا واکسینه نشده اند. تماس مستقیم با مایع تاول ها می تواند ویروس را منتقل کند.
۲. آیا می توان از زونا به طور کامل جلوگیری کرد؟ بله واکسن شینگریکس می تواند تا حد زیادی از بروز زونا جلوگیری کند.
۳. آیا زونا می تواند مجدداً عود کند؟ بله اما این اتفاق نادر است. تقویت سیستم ایمنی و واکسیناسیون خطر عود را کاهش می دهند.