تحرک اجتماعی: از هشتگ تا فرصت
خیلی از شماها احتمالا این روزها زیاد اسم تحرک اجتماعی رو می شنوین توی شبکه های اجتماعی توی مقالات و حتی توی حرف های روزمره! اما دقیقا تحرک اجتماعی یعنی چی؟
میدونیم که تحرک یعنی حرکت اما اینجا یه جورایی از حرکت صحبت می کنیم که یه مقدار پیچیده تره یه حرکت که فقط با پا نیست یه حرکت که توی اجتماع اتفاق میفته. تحرک اجتماعی به زبانی ساده یعنی حرکت توی طبقات اجتماعی به بالا یا به پایین.
مثل یه پله
فکر کنید یه نردبان داریم هر پله از این نردبان یه طبقه اجتماعیه از پایین ترین پله ها طبقه فقیر تا بالاترین پله ها طبقه ثروتمند. تحرک اجتماعی یعنی بالا یا پایین رفتن از این نردبان یعنی جابجا شدن از یه طبقه به یه طبقه دیگه.
انواع تحرک
خب این بالا و پایین رفتن توی طبقات اجتماعی یه جورهایی به چارچوب زمانی هم بستگی داره:
- تحرک نسلی: این نوع تحرک اجتماعی به مقایسه طبقات اجتماعی یه فرد با طبقات اجتماعی پدر و مادرش مربوط میشه. مثلا اگه پدر یه کارگر ساده باشه اما فرزندش یه پزشک موفق بشه این یه نوع تحرک اجتماعی نسلی به حساب میاد.
- تحرک فردی: اینجا منظور از تحرک اتفاقی هست که در طول زندگی یه فرد رخ میده. یه فرد در طول زندگی خودش میتونه از یه طبقه به یه طبقه دیگه جابجا بشه. مثلا یه فرد ممکنه با یه شغل معمولی شروع کنه و بعد از یه مدت با تلاش و پشتکار به یه شغل بهتر و با درآمد بیشتر دست پیدا کنه.
- تحرک ساختاری: این نوع تحرک ربطی به تلاش فردی نداره و به تغییرات ساختاری جامعه مربوط میشه. مثلا اگه یه کشور بعد از یه انقلاب بزرگ ساختار طبقاتی خودش رو تغییر بده این اتفاق به عنوان تحرک ساختاری شناخته میشه.
شاخص های تحرک اجتماعی
خب حالا چطور میشه تحرک اجتماعی رو اندازه گرفت؟ برای این کار از یه سری شاخص استفاده می کنیم:
- شاخص تحرک بین نسلی: این شاخص میتونه نشان بده که یه فرد در مقایسه با والدینش چقدر توی نردبان طبقاتی بالا رفته یا پایین اومده.
- شاخص تحرک شغلی: این شاخص به بررسی تغییرات شغلی توی یه جامعه می پردازد. مثلا اینکه چقدر یه فرد توی یه کشور میتونه از یه شغل کم درآمد به یه شغل پر درآمد تغییر شغل بده.
- شاخص تحرک درآمدی: این شاخص تفاوت درآمدی یه فرد در طول زندگیش رو بررسی میکنه.
چرا تحرک اجتماعی مهمه؟
خب خیلی واضحه که تحرک اجتماعی نقش خیلی مهمی در زندگی انسان ها داره. تحرک اجتماعی به یه جامعه پویا و پرانرژی منجر میشه و فرصت هایی رو برای افراد فراهم می کنه تا آینده بهتری رو برای خودشون بسازن.
نکات جالب درباره تحرک اجتماعی:
- تفاوت بین کشورها: تحرک اجتماعی در همه ی کشورها یکسان نیست. کشورهایی مثل آمریکا و کانادا دارای سطح تحرک اجتماعی بالاتری نسبت به کشورهایی مثل هندوستان و برزیل هستند.
- نقش آموزش و فرهنگ: تحصیلات و فرهنگ هم تاثیر زیادی روی تحرک اجتماعی دارند. کشورهایی با سطح سواد بالا امکان تحرک اجتماعی بیشتر رو برای افراد فراهم می کنند.
- تحرک اجتماعی و فناوری: فناوری در سال های اخیر تاثیر شگرفی روی تحرک اجتماعی گذاشته. ظهور اینترنت شبکه های اجتماعی و استارتاپ ها فرصت های جدیدی رو برای افراد برای پیدا کردن شغل و کسب درآمد فراهم کرده.
تحرک اجتماعی: از دیدگاه جامعه شناسی
از نظر جامعه شناسان تحرک اجتماعی یه موضوع بسیار پیچیده است که به عوامل مختلفی مثل سیاست اقتصاد فرهنگ و تکنولوژی وابسته است.
چطور میشه تحرک اجتماعی رو افزایش داد؟
- توسعه اقتصادی: اقتصادی مั่น و پایدار میتونه فرصت های جدیدی برای افراد فراهم کنه و به تحرک اجتماعی کمک کنه.
- آموزش: آموزش و پرورش نخبگان و نیروی کار ماهر میتونه زمینه ساز تحرک اجتماعی در یه جامعه باشه.
- فرهنگ و ارزش ها: تغییر نگرش و ارزش های اجتماعی میتونه به فرهنگ تلاش و پشتکار کمک کنه و به تحرک اجتماعی منجر بشه.
- سیاست ها و قوانین: سیاست ها و قوانین مناسب میتونه فرصت های برابر رو برای همه افراد در جامعه فراهم کنه و به تحرک اجتماعی کمک کنه.
- فناوری: فناوری میتونه زمینه ساز ایجاد شغل و کسب درآمد برای افراد باشه و به تحرک اجتماعی کمک کنه.
جدول: شاخص های تحرک اجتماعی در کشورهای مختلف:
| کشور | شاخص تحرک اجتماعی بین نسلی | شاخص تحرک شغلی | شاخص تحرک درآمدی |
|---|---|---|---|
| آمریکا | 0.78 | 0.82 | 0.80 |
| کانادا | 0.76 | 0.84 | 0.81 |
| آلمان | 0.72 | 0.79 | 0.78 |
| بریتانیا | 0.70 | 0.77 | 0.76 |
| ژاپن | 0.68 | 0.75 | 0.74 |
| هندوستان | 0.48 | 0.52 | 0.50 |
| برزیل | 0.51 | 0.55 | 0.53 |
| چین | 0.65 | 0.70 | 0.68 |
نتیجه گیری:
تحرک اجتماعی موضوعی حیاتی برای هر جامعه است. تحرک اجتماعی میتونه به توسعه و پیشرفت یک جامعه کمک کنه و زمینه ساز توزیع عادلانه ثروت و فرصت باشه.
پرسش و پاسخ:
- تحرک اجتماعی فقط به صعود طبقاتی مربوط میشه؟ خیر تحرک اجتماعی میتونه صعودی یا نزولی باشه.
- تحرک اجتماعی فقط برای افراد فقیر مهمه؟ خیر تحرک اجتماعی برای همه افراد در جامعه مهمه.
- آیا می توان تحرک اجتماعی رو در جامعه کنترل کرد؟ خیر تحرک اجتماعی یه پدیده پیچیده و متغیر است.