تهویه مراکز درمانی چگونه انجام میگیرد؟

هدف از تهویه مطبوع در بیمارستان

هدف از تهويه در بیمارستان، به دست آوردن هوای سالم برای تنفس، کاهش غلظت مواد آلاینده تولید شده در داخل بیمارستان و خروج آلاینده‌ها از بیمارستان است. با افزايش تعويض هوا به ميزان دو برابر، غلظت ذرات هوابرد در هوا نيز به نصف كاهش می‌يابد. بهبود تهويه در مراكز بهداشتی و درمانی در پيشگيری از انتقال عفونت‌های هوابرد بسیار ضروری می باشد.

سالانه ۲ الی ۴ میلیون مورد عفونت بیمارستانی در جهان اتفاق می افتد که منجر به ۲۰ تا ۸۰ هزار مرگ می گردد . هزینه عفونت های بیمارستانی در ایالات متحده آمریکا سالانه ۴ تا ۵ میلیارد دلار گزارش شده است. همچنین تخمین زده شده است که ۱۰ درصد ار عفونت های بیمارستانی هوابرد بوده و همچنین ۱۶ درصد از عفونت های بخش مراقبت های ویژه در نتیجه انتقال پاتوژن های هوابرد می باشد.

 

اجزاء اصلی تهویه بیمارستانی

مقدار و کیفیت هوای بیرون که به داخل بیمارستان وارد می‌شود.

• جهت جریان هوا در بیمارستان

جهت کلی جریان هوا در بیمارستان‌ باید از بخش‌های تمیز به سمت بخش‌های آلوده باشد.

هوای بیرون باید به طریق موثر وارد هر بخش از بیمارستان شده و آلاینده‌های تولید شده در هر بخش‌ به نحو موثری خارج شوند.

چهار فاکتور اصلی که بر غلظت ذرات اطراف شخص بیمار در اتاق تاثیر می گذارد عبارتند از

• با افزایش میزان تولید ذرات در اتاق غلظت ذرات نیز افزایش می یابد.
• نسبت تأمین هوا از بیرون و مقدار هوای خروجی به اندازه اتاق مرتبط است.
• سطح فیلتراسیون هوای تأمین شده توسط  filter hepa فیلتر هپا که بر توانایی سیستم تهویه در رقیق سازی غلظت ذرات هوای اتاق تاثیر می گذارد.
• تلاطم و حرکات هوا در اتاق می تواند ذرات را انتقال دهد تا آن جایی که توزیع هوا بر غلظت در هر اتاق تاثیر می گذارد.

جهت کنترل و جلوگیری از گسترش آلودگی و بیماری های ناشی از انتقال هوا، روش های زیر پیشنهاد می گردد

• تهویه عمومی
• تمیز کردن هوا ( فیلتراسیون اولیه و ثانویه ) laminar flow hoodهود لا مینار
• تهویه با تخلیه موضعی ( کنترل منبع )

 

تهویه بیمارستانی چیست ؟

منظور از تهویه فراهم نمودن هوای سالم و بهداشتی در داخل اتاق و بخش می باشد و هدف تهویه رقیق کردن آلودگی در داخل ساختمان با هوای تمیز و فراهم نمودن میزانی از جریان هوا برای تغییر شرایط هوا در اتاق می باشد.

سه روش اصلی برای تهویه بیمارستان به کار گرفته می شود که عبارتند از

نیروهای طبیعی مانند باد و نیروی شناوری حرارتی به علت اختلاف چگالی هوای داخل و بیرون، ‌هوای بیرون را از طریق پنجره‌ها، درب‌ها، نورگیرها و هواکش‌ها به داخل ساختمان و همچنین هوای داخل را به خارج ساختمان بیمارستان هدایت می‌نمایند. میزان استفاده از تهویه طبیعی در بیمارستان به آب و هوا، نقشه ساختمان و رفتار اشخاص ساکن در بیمارستان بستگی دارد.‌

بيشترين تهويه طبيعی هنگامی كه پنجره‌ها در دو طرف اتاق باز باشند فراهم می‌شود. مشكل اصلی تهویه طبیعی بستن پنجره‌ها در زمان شب و هوای سرد توسط همراهان بيمار است. استفاده از انواع فن‌های اختلاط از جمله سقفی يا اگزوز فن‌های تعبيه شده در پنجره‌ها فقط در زمان تامين ميزان كافی هوای بيرون مجاز می باشد چون در غير اين صورت باعث انتشار بيشتر آلاينده‌های هوا در اتاق بيمار می‌شوند.

تهویه مکانیکی معمولاً از طریق فن‌ها ایجاد می‌شود. فن‌ها می‌توانند به طور مستقیم در پنجره‌ها یا دیوارها، یا در کانال هوا برای تامین هوا یا خروج هوا از اتاق نصب شوند. تهويه مكانیکی می‌تواند به طور كامل كنترل شده و با سيستم‌های تهويه مطبوع و فيلتراسيون ترکیب شود‌. نوع سيستم تهویه مکانیکی مورد استفاده بستگی به آب و هوا دارد.

در آب و هوای گرم و مرطوب نفوذ هوا باید به حداقل برسد و همچنین تقطیر را نیز باید کاهش دهیم، در این نوع آب و هوا از سیستم تهویه مکانیکی فشار مثبت معمولاً استفاده می‌شود. در مقابل در اقلیم‌های سرد برای کاهش تقطیر باید خروج هوا از ساختمان به حداقل برسد. در این نوع اقلیم باید تهویه با فشار منفی استفاده شود. برای اتاق‌های محل تولید آلاینده مانند حمام، توالت و آشپزخانه اغلب از تهویه با فشار منفی استفاده می‌شود.

در تهویه ترکیبی (مرکب) جهت تامین میزان جریان هوای مورد نیاز از تهويه طبیعی همراه با تهويه مكانیکی‌ استفاده می‌شود.‌ در زمانی که تهویه طبیعی به تنهایی مناسب نباشد، می‌توان از هواکش‌هایی با قدرت مناسب برای افزایش میزان تهویه در اتاق‌ها استفاده شود. اين فن‌ها باید به گونه‌ای نصب شوند که هوای اتاق به طور مستقیم از طریق دیوار یا سقف به محیط بیرون تخلیه شوند. تعداد و اندازه این هواکش‌ها به میزان تهویه مکان مورد نظر بستگی دارد و باید قبل از استفاده از قدرت آن ها اطمينان حاصل شود.

استفاده از هواکش‌ها در تهويه ترکیبی مشکلاتی مانند محل نصب مخصوصا برای هواکش‌های بزرگ‌، صدا برای هواکش‌هایی با قدرت بالا، کاهش یا افزایش دما در اتاق، نیاز به منبع برق دایمی به وجود می آورند.

 

تفاوت تهویه در مراکز بهداشتی و درمانی و سایر ساختمان ها

• نیاز به محدود کردن حرکت هوا در داخل و بین بخش های مختلف.
• مقررات ویژه برای تهویه و فیلتراسیون به منظور کاهش آلودگی به شکل بو، میکرو ارگانیسم، ویروس های هوابرد، مواد شیمیایی خطرناک و مواد رادیواکتیو می باشد.
• نیاز به رطوبت و دمای متفاوت برای بخش های مختلف و کنترل صحیح شرایط محیطی.
• پیچیدگی طراحی برای به حداقل رساندن خطر انتقال پاتوژن های هوابرد و نگهداری یک محیط سالم برای بیماران و کارکنان.

سیستم‌های مختلف تهویه مطبوع‌

بهترین نوع تهویه مطبوع آن است که به تواند دما و رطوبت هر محل را به طور مستقل کنترل و تنظیم نماید. در بیمارستان‌ها که هر بخش آن با توجه به بیماران بستری، نوع بیماری، اتاق عمل و اتاق ایزوله، شرایط هوایی مخصوصی را لازم دارد و نمی‌توان از یک مرکز عمل تهویه را انجام داد باید از تهویه مطبوع منطقه‌ای استفاده نمود. به طور کلی تهویه مطبوع منطقه‌ای دارای ۲ نوع سیستم است.

• • سيستم فن كويل با توزيع هوای تازه مركزی

سيستم پيشنهادی جهت سرمايش و گرمایش در اتاق‌های بستری، درمانگاه، اتاق پزشكان، اتاق پرستاران و اتاق‌های اداری بیمارستان استفاده از سيستم فن كويل با توزيع هوای تازه مركزی است. در اين سيستم بار سرمايی و گرمايی توسط فن كويل جبران می‌شود و هوای مورد نياز برای هر فضا توسط یک دستگاه هواساز مركزی تهيه و توسط شبكه كانال كشی به داخل اتاق‌ها توزيع می‌شود.

به عبارت ديگر چون هوای تازه توسط هواساز جداگانه تامين می‌شود در نتيجه می‌توان اين هوا را از لحاظ دما، رطوبت و تميزی كاملاً كنترل كرد. معمولاً هوای تازه را از روی فيلترهای هپا عبور می دهند و به شرايط هوای داخل اتاق می‌رسانند.

بزرگترين مزیت اين سيستم، كنترل موضعی دمای اتاق توسط ترموستات است. ترموستات می تواند به فن کویل فرمان روشن و خاموش شدن را بدهد و همچنين ميزان هوای تازه كه ايجاد فشار مثبت می‌كند را كنترل کند.

در این سیستم بايد برای هر اتاق از فن كويل سقفی كه در بالای درب ورودی نصب می‌شود استفاده کرد. مزيت استفاده از فن كويل سقفی اين است که فضای داخل اتاق را اشغال نمی‌كند. استفاده از این سیستم در طبقاتی كه عايق حرارت كف نداشته باشند خیلی مناسب نيست.

• • سيستم هوا رسان چند منطقه‌ای

سيستم پيشنهادی جهت سرمايش و گرمايش اتاق‌های عمل و احیاء، اتاق‌های زايمان و جراحي در بیمارستان استفاده از هوا رسان چند منطقه‌ای است. اصولاً استفاده از هوا رسان‌های چند منطقه‌ای برای فضاهايی در بیمارستان پيشنهاد می شود كه دما و رطوبت نسبی فضاهای مجاور یکسان نباشد به عبارت ديگر بخواهيم دما و درصد حذف رطوبت نسبی هر اتاق به طور جداگانه قابل كنترل و تنظيم باشد.

با توجه به اين كه اتاق‌های عمل باید با صد در صد هوای تازه كار كنند هواسازهای اتاق عمل باید دارای دمپر هوای برگشت نباشند و فقط دارای یک ورودی جهت هوای تازه باشند. معمولاً در هواسازهای چند منطقه‌ای دو كويل سرد و گرم به طور موازی استفاده می شود.

طرز عمل هواساز چند منطقه‌ای در بیمارستان بدين صورت است كه به طور مثال در تابستان هوای بيرون وارد هواساز می شود و اين هوا از دو مسير مجزا یکی از روی كويل سرد عبور كرده و سرد می‌شود و مسير دوم از روی كويل گرم كه معمولاً در تابستان‌ها خاموش است عبور كرده و بدون تغيير به انتهای هواساز می‌‌رسند، در انتها محل خروج اين دو هوا توسط دو دمپر مجزا یکی برای هوای سرد و ديگری برای هوای گرم مخلوط می شود و توسط یک شبكه كانال كشی مجزا و جداگانه به طرف فضای مورد نظر هدايت می‌شود.

كنترل دمای داخل اتاق توسط ترموستات انجام می‌شود و در صورت نياز به كنترل دما در داخل فضا ترموستات به دمپرهای مربوطه فرمان می‌دهد كه به چه نسبت باز و بسته شوند تا دمای اتاق تنظيم شود. برای گرمايش و سرمايش فضاهایی مانند آمفی تئاتر و كتابخانه و سالن‌های غذاخوری بيمارستان نيز می‌توان از هوا ساز  یک منطقه‌ای كه دارای دمپر هوای برگشت نيز باشد استفاده نمود.

در این سیستم سیال گرم و سرد به وسیله شبکه لوله کشی، حرارت و سرمای لازم را از مرکز به دستگاهی به نام واحد تهویه محلی می‌رساند این واحد از کویل حرارتی یا برودتی و ونتیلاتور در داخل یک جعبه تشکیل شده که هوای تازه و یا قسمتی از هوای برگشتی اتاق را گرفته از فیلتر گذرانده و پس از عبور از کویل حرارتی‌ یا برودتی وارد اتاق می‌نماید. معمولاً این واحدها با شیرهای حرارتی خودکار با سرعت‌های مختلف ونتیلاتور تنظیم می شوند. معمولا این واحدها را در زیر پنجره قرار می‌دهند که به توان از هوای تازه خارج هم استفاده نمود.

نکته قابل توجه این است كه در فن كویل امکان کنترل رطوبت نسبی هوا نیست. موارد مصرف این سیستم بیشتر برای ساختمان‌هایی است که هوای هر یک از اتاق‌ها و محل‌ها را بخواهند به طور مستقل کنترل یا متوقف نمایند. مانند بخش اداری بیمارستان که با توقف دستگاه‌ها در مواقع خارج از ساعت اداری بار کلی سیستم پایین آورده می شود و بنابراین در هزینه ها صرفه جویی می شود. همچنین در ساختمان‌های قدیمی نظیر بیمارستان‌هایی که در سال‌های گذشته ساخته شده اند و یا ساختمان‌هایی که امکان نصب کانال‌های قطور در آن ها نیست از این سیستم استفاده می‌شود.

در ساختمان‌هایی که قبلاً سیستم تهویه مطبوع پیش بینی نشده است و یا اتاق‌ها و مکان‌هایی که لازم باشد‌ خنک شوند از کولر استفاده می کنند. در این سیستم امکان تجدید و تعویض هوا و استفاده از هوای برگشتی اتاق وجود دارد. معایب آن صدا و عدم کنترل رطوبت است. رطوبت باعث تشدید رشد عوامل قارچی می شود.

یکی از موثرترین راه‌های کاهش انتشار آلاینده‌ها به خصوص در آزمایشگاه بیمارستان استفاده از هود می باشد.

یک سیستم جمع آوری آلاینده شامل پنج جزء اصلی است.

• • • هود مکشی: جهت به دام انداختن ذرات خروجی از منبع
    • شبکه کانالی: جهت انتقال ذرات به دام افتاده
    • جمع آوری کننده: جهت حذف ذرات از هوا
    • فن و موتور: جهت تامین حجم مکش و انرژی مورد نیاز

 

پارامترهای موثر بر کارایی تهوبه مطبوع

درجه حرارت بالاتر از ۲۴ درجه سانتیگراد در بخش‌هایی که به دمای بالاتری جهت راحتی و آسایش بیماران نیاز دارند باید تامین شود. برای اکثر بخش‌های بیمارستان باید دمای بین ۲۱ الی ۲۴ درجه سانتیگراد فراهم شود. البته با توجه به شرایط، مثلاً در بعضی از موارد مانند اتاق عمل ممکن است نیاز به دمای کمتری داشته باشد.

برای بیشتر بخش‌های مراکز بهداشتی و درمانی برای آسایش و راحتی رطوبت نسبی ۳۰ الی ۶۰ درصد پیشنهاد می‌شود. رطوبت نسبی بالاتر از ۶۰ درصد علاوه بر ایجاد عدم آسایش‌‌ ممکن است باعث افزایش رشد قارچ‌ها در بیمارستان شود. استفاده از آب برای شستشوی سطوح از طريق ایجاد اسپری باعث افزایش رطوبت هوای عبوری از فیلتر می شود. استفاده از رطوبت سازهای مخزنی در بیمارستان و مراکز بهداشتی درمانی مجاز نمی باشد.

موثرترین روش برای کنترل آلاینده‌های هوا، ‌میکرو ارگانیسم‌ها، گرد و غبار، مواد شیمیایی و دود‌ در منبع تهیه هوای تمیز است. روش موثر دیگر برای کنترل آلودگی هوای داخل تهویه می باشد. میزان تهویه برای مراکز بهداشتی درمانی توسط تعداد تعویض هوای اتاق بیان می شود.

فشارهای مثبت و منفی اشاره به اختلاف فشار بین ۲ فضای مجاور دارد (به عنوان مثال اتاق و راهرو). اتاق‌های ایزوله تنفسی در بیمارستان باید دارای فشار منفی باشند تا میکرو ارگانیسم‌های از هوای اتاق وارد راهرو نشوند. اتاق‌های ایزوله محیطی در بیمارستان باید دارای فشار مثبت باشند تا از ورود پاتوژن‌های ناشی از انتقال هوا در فضاهای مجاور یا راهروها به داخل اتاق و آلوده شدن فضای اتاق برای بیماران بستری شده در این اتاق‌ها جلوگیری نماید‌. استفاده از درب‌های ورودی که به وسیله اهرم بازو به صورت خودکار باز و بسته می‌شوند در هر دو نوع اتاق فشار مثبت و منفی الزامی است

منبع : مجتمع صنعتی بعثت