از زمان های قدیم زرشک در فرهنگ کشور ما به عنوان چاشنی و برای تزئین غذا مورد استفاده بوده است. زرشک به دلیل خواص بی نظیر خود، طرفداران بسیار زیادی دارد و همین موضوع باعث شده است تا در کشور ما کاشت درخت زرشک، مورد توجه باشد. شما نیز در صورت تمایل می توانید در این مقاله با مهمترین نکات و روش کاشت و نحوه خرید نهال زرشک آشنا شوید.
معرفی کلی درخت زرشک:
زرشک از جملۀ گونه های گیاهی که دارای انواع سبز و برگریز که بیش از ۴۰۰ رقم دارد و درختچه های آن تا بین ۱ تا ۵ متر ارتفاع دارند. زرشک در مناطق معتدل و نیمه خشک رشد می کند و مقاومت بالایی نسبت به گرما و سرما دارد. درخت زرشک به طور طبیعی معمولاً از سال سوم به بار می نشیند که با تغییراتی که در نژاد آن صورت گرفته است، در رقم زرشک پلویی از سال اول هم امکان باردهی وجود دارد.
کاشت نهال زرشک؛ در مناطق مختلفی از جهان، از جمله آفریقا، اروپا و آمریکای شمالی انجام شده اما در آمریکای جنوبی و آسیا، خصوصاً آسیای مرکزی و خاور میانه بیشترین تنوع را داشته و بسیار رایج تر است. میوه زرشک با طعم ترش خود، اگر بخواهیم به دقت نگاه کنیم، بومی ایران است و دارای گل های زرد رنگ بوده و در ساقه خود دارای تیغ است. زرشک و ذغال اخته از یک گونه به حساب می آیند و طعم نسبتاً نزدیکی دارند.
فصل مناسب کاشت نهال زرشک و شرایط جوی برای کاشت نهال:
اگر چه که می توان در اواخر زمستان و اوایل بهار هم اقدام به کاشت زرشک کرد، اما مناسب ترین زمان برای کاشت درخت زرشک، از میانه پاییز تا آخر این فصل است. در این زمان از نظر شرایط جوی، شانس موفقیت کاشت بیشتر است.درخت زرشک بیشترین میزان رشد را در فصل بهار دارد و بهترین شرایط دمایی برای رشد آن تقریباً بین ۱۴ تا ۱۸ درجه است و این گیاه نسبت به سرما و گرما مقاومت خوبی از خود نشان می دهد.
معرفی انواع روش کاشت و چگونگی کاشت نهال زرشک:
تکثیر نهال زرشک، از چهار طریق پرورش بذر، قلمه زدن، تکثیر با خواباندن و پاجوش انجام می شود.برای کاشت بذر زرشک می بایست از بذر مرغوب استفاده کرد و بذرها را به مدت ۶۰ روز در دمای پنج درجه نگهداری و آنگاه برای کاشت اقدام کرد.برای تهیه قلمه از درخت زرشک، زمان و نوع قلمه بسیار مهم است. به طور معمول در اسفند ماه قلمه تهیه می شود. می توان از شاخه های جوان و سالم برای گرفتن قلمه استفاده کرد. می بایست قلمه ای به طول ۱۵ سانتی متر و از زیر غده موجود در ساقه تهیه کرد.
سپس جوانه ها و برگ های پایینی را جدا کرد و از قسمت برش خورده در هورمون رشد فرو کرد و در خاک مناسب کاشت و نهایتاً در زمان لازم به محل اصلی منتقل کرد. فراموش نکنید که تا ایجاد ریشه و به اصطلاح گرفتن قلمه، بهتر است روی قلمه را با پلاستیک پوشاند و رطوبت خاک را حفظ کرد.
- کاشت نهال زرشک از طریق پاجوش:
می توان در زمان مناسب کاشت زرشک، که اواسط تا اواخر پاییز است، پاجوش هایی که رشد کافی داشته و دارای ریشه قوی و مناسب هستند و حدوداً دو یا سه ساله هستند را جدا کرد و در محل لازم کاشت. البته باید سعی کرد تا پاجوش در حین جدا شدن آسیب ندیده و ریشۀ آن طولانی مدت در معرض جریان هوا قرار نگیرد.خوابانیدن، روشی دیگر برای کاشت نهال زرشک، است. از شاخه های یک ساله جوان برای تکثیر استفاده می کنیم و در فصل پاییز آن ها را می خوابانیم که ممکن است یک یا چند فصل طول بکشد تا گیاه جدید ایجاد شود که با رشد نهال جدید، می توان آن را از مادر جدا کرد.
برای کاشت نهال زرشک؛ معمولاً گودالی به عمق ۵۰×۵۰ یا ۵۰×۴۰ می بایست حفر کرد که در آن گودال از کود ازت و فسفر هم می توان استفاده کرد و با احتیاط از اینکه ریشۀ نهال آسیب نبیند، نهال را در گودال قرار داد و با خاک مناسب آن را پر کرد. رعایت ترکیبات خاک، فاصلۀ کاشت و زمان کاشت از موارد بسیار مهم است.
نکات مهم پرورش درختچه های زرشک:
اصولاً زرشک گونه ای مقاوم است که تحمل بالایی در خشکی و گرما و سرما دارد، البته این به این معنا نیست که توجهی به نیاز آبی گیاه نداشته باشیم. در سال اول آبیاری از اهمیت زیادی برخوردار است؛ آبیاری می بایست در زمان منظم بسته به خشکی هوا بین پنج روز تا یک هفته انجام شود. نباید در هر بار آبیاری میزان آب خیلی زیاد باشد و در عین حال می بایست از سله بستن خاک جلوگیری کرد.
در ابتدای رشد و کاشت نهال زرشک تا زمانی که به بار بنشیند و بالغ گردد، یعنی تا سال چهارم، توجه به آبیاری بسیار مهم است. حتی زمانی که نهال زرشک به بار می نشیند نیز، عدم آبیاری به موقع و نامنظم باعث خشک شدن و کوچک ماندن دانه های زرشک می گردد و آبیاری منظم باعث می گردد تا میوه زرشک درشت تر و گوشتی شود.رعایت کوددهی و هرس به موقع و توجه به آفاتی که ممکن است درختان را تهدید کند نیز از دیگر مواردی است که در پرورش درخت زرشک و در داشتن محصول مرغوب، نقش دارد.
فاصله کاشت نهال زرشک و نکات کاشت آن:
فاصله کاشت یکی از مواردی است که در میزان عملکرد درخت زرشک و دریافت نور و مواد مغذی از خاک تأثیرگذار است. به همین جهت، بهترین فاصلۀ کاشت ۴ متر در ۵ متر است که کمک می کند تا شاخه ها و ریشه ها فضای کافی برای رشد داشته باشند و در هنگام رشد مانع از دریافت نور و مواد غذایی مورد نیاز نباشند. البته توصیه می گردد تا در کاشت نهال زرشک با روش دیمی، فاصلۀ بیشتری رعایت شود.
در هنگام کاشت درخت زرشک؛ می توان نهال ها را به شکل زیگزاگ کاشت و حتماً در سال اول باید توجه ویژه به آبیاری داشت. باید به عمق گودال حفر شده در زمان کاشت توجه داشت و در گودال به همراه خاک از کود استفاده نمود. جلوگیری از آسیب دیدگی ریشه ها و همچنین طولانی مدت در معرض جریان هوا قرار گرفتن هنگام کاشت نیز از جمله موارد مهم است.
معرفی انواع بیماری و آفات گسترده درخت زرشک و مراقبت های لازم جهت پیشگیری:
بعد از کاشت نهال زرشک، این درخت مستعد آفاتی خواهد بود، از جمله:
- شته زرشک؛ شته باعث ضعیف شدن و خشک شدن نهال، خصوصاً در سال های اولیه می شود که با سم پاشی به موقع از بین می رود.
- زنبور سرشاخه خوار؛ یکی از آفات مهم زرشک، خصوصاً زرشک بی دانه، زنبور سرشاخه خوار است که روی شاخه های جوان تخمگذاری می کند که لاروها بعد از خروج از نخم سرشاخه های جوان را خورده و از بین می برند.
- پروانه ابریشم باف؛ بیشتر به برگ ها هجوم برده و آن ها را از بین می برد.
- کرم برگ خوار
- پروانه تخم انگشتری که برگ ها را می خورد.
- سفیدک سطح زرشک که روی میوه ظاهر می شود.
علاوه بر موارد فوق؛ زنگ سیاه، گوشخیزک، زنگ زرد، کنه دو نقطه ای و مگس گیلاس و دیگر آفات نیز ممکن است به درختان زرشک حمله کرده و باعث از بین رفتن برگ ها، میوه ها و اجزای مختلف آن شوند.توجه به این نکته لازم و ضروری است که بعد از کاشت نهال زرشک، آبیاری به موقع، هرس در زمان مناسب، کوددهی و در نهایت بررسی درختان از جهت وجود آفات، همه می توانند در تقویت درختان و جلوگیری از هجوم آفات تأثیرگذار باشند. در صورت بروز آفات نیز انجام اقدامات لازم مانند استفاده مناسب از روش های مبارزه با آفات مانند سموم مناسب، کمک کننده خواهند بود.
طریقه کودهی درخت زرشک و بهترین کودها برای کاشت نهال زرشک:
یکی از راه های تقویت نهال های زرشک، استفاده از کود مناسب زمان کاشت است که با افزودن میزان دقیق و لازم کودهای ازت، فسفات و پتاس به همراه کودهای حیوانی پوسیده، می توان خاک را غنی کرده و در زمان کاشت زرشک با شخم زمین این کودهای افزوده شده را در درون خاک جای داد.
در طول دورۀ رشد نیز می توان سالانه از ترکیب کود حیوانی پوسیده و این کودهای شیمیایی، البته با درصدهای مناسب و دقیق، نیاز درختان زرشک را تأمین کرد. گفتنی است که در مزارع زرشک می توان از کودهایی که از طریق برگ جذب می گردند نیز استفاده کرد که می بایست راهکار درست و دقیق آن را از کارشناسان جویا شد.
خاک و آب مناسب پرورش و کاشت درخت زرشک:
خاک و آب و چگونگی آبیاری و استفاده از خاک مناسب که دارای ترکیبات لازم باشد، از مواردی است که در احداث مزارع کاشت نهال زرشک، بسیار مهم است. درختان زرشک معمولاً در خاک های سبک رشد بهتری داشته و خاک های رسی-شنی و لومی-شنی برای آن ها مناسب تر می باشد.البته زرشک چون گیاهی مقاوم است در شرایط نه چندان مطلوب نیز رشد می کند، اما توجه به نوع خاک و آبیاری، باردهی و بازده و کیفیت محصول را افزایش می دهد.
می توان در هنگام کاشت زرشک، با آزمایش ترکیبات موجود در خاک و جبران کمبود ترکیبات لازم با کوددهی و حفظ اسیدیته ۷ تا ۹ به رشد و باردهی بیشتر کمک کرد. زرشک در خاک های قلیایی رشد بهتری دارد و عملکرد خوبی بروز می دهد.در سال های اولیه رشد نیز آبیاری منظم و مورد نیاز گیاه به سلامت و تقویت نهال زرشک یاری رسانده و آن را آماده باردهی مطلوب می نماید. توصیه می گردد تا در ۴ سال اول کاشت نهال، هفته ای یک بار آبیاری و بعد از آن هر ۱۴ روز آبیاری انجام شود.
انواع روش هرس در صورت کاشت نهال زرشک:
حذف شاخه های زاید و یا احتمالاً خشکیده از درختان به رشد و نمو و افزایش بازده و عملکرد آن ها کمک می کند. در صورت کاشت درخت زرشک، همین نتیجه با انجام هرس حاصل می گردد، البته به این شرط که هرس به روش صحیح و در زمان مناسب انجام شود. هرس مناسب علاوه بر تأمین سلامت درختان، به میزان باردهی و همچنین حفظ شکل و کنترل ارتفاع نیز کمک می کند.با توجه به طبیعت زرشک که هر شاخه ای که میوه می دهد، تنها یک بار به بار می نشیند، شاید بتوان سه نوع هرس را برای درختان زرشک در نظر گرفت؛
- نوع اول؛ حذف و بریدن شاخه های خشکیده و یا بیمار که بهتر است در اواخر پاییز تا اواخر زمستان انجام شود.
- نوع دوم؛ بریدن سرشاخه هایی که میوه دارند هنگام برداشتن محصول؛ چرا که این شاخه ها دیگر محصول نخواهند داد.
- نوع سوم؛ حذف و درآوردن پاجوش ها که تعداد زیاد آن ها می تواند مانع از رسیدن آب و مواد مغذی کافی به درخت اصلی شود.
نکته:اگر شما هم جزو افراد هستید که میخواهید خرید راحتی داشته باشید میتوانید با خرید اینترنتی نهال کار خود را اسان تر کنید.