سرطان بیضه چیست؟

سرطان بیضه اگرچه در مقایسه با سایر سرطان ها نادر است اما شایع ترین نوع سرطان در مردان جوان به ویژه بین سنین ۱۵ تا ۳۵ سال محسوب می شود. مواجهه با توده ای غیرعادی یا تغییر در بیضه می تواند نگرانی های جدی ایجاد کند. درک ماهیت این بیماری علائم آن و روش های تشخیص و درمان می تواند به شما در مدیریت بهتر وضعیت و تصمیم گیری آگاهانه کمک کند. این محتوا به شما اطلاعات جامعی در این زمینه ارائه می دهد.

سرطان بیضه نادرترین سرطان و شایع ترین بین پسران جوان

سرطان بیضه زمانی آغاز می شود که سلول ها در بیضه شروع به رشد و تقسیم غیرقابل کنترل می کنند و توده ای را تشکیل می دهند. این بیماری در مجموع یک سرطان نادر محسوب می شود و تنها حدود ۱٪ از کل سرطان ها در مردان را شامل می شود.

با این حال سرطان بیضه شایع ترین سرطان در میان مردان در گروه سنی ۱۵ تا ۳۵ سال است. خوشبختانه این سرطان در صورت تشخیص زودهنگام حتی اگر گسترش یافته باشد (متاستاز داده باشد) معمولاً بسیار قابل درمان است و احتمال مرگ ناشی از آن پایین است.

علائم سرطان بیضه

علائم سرطان بیضه ممکن است در یک یا هر دو بیضه ظاهر شوند. شایع ترین علامت وجود یک توده بدون درد یا تورم در بیضه است. سایر علائم می توانند شامل احساس سنگینی در کیسه بیضه درد مبهم در زیر شکم یا کشاله ران درد یا ناراحتی در بیضه یا کیسه بیضه و جمع شدن ناگهانی مایع در کیسه بیضه باشند.

در برخی موارد سرطان بیضه ممکن است باعث بزرگ شدن یا حساسیت سینه ها (ژنیکوماستی) شود که ناشی از تولید هورمون توسط سلول های سرطانی است. کمردرد نیز می تواند یکی از علائم باشد به خصوص اگر سرطان به غدد لنفاوی پشت شکم گسترش یافته باشد. مهم است که بدانید بسیاری از این علائم می توانند ناشی از شرایط غیرسرطانی مانند عفونت یا التهاب باشند اما هرگونه تغییر مشکوک باید توسط پزشک بررسی شود.

برآمدگی یا تورم در بیضه

اغلب اولین علامت سرطان بیضه کشف یک توده یا برآمدگی روی بیضه است. این توده ممکن است کوچک یا بزرگتر باشد و در بیشتر موارد دردناک نیست هرچند ممکن است احساس سنگینی یا ناراحتی ایجاد کند. بیضه درگیر ممکن است متورم شده و بزرگتر از بیضه دیگر به نظر برسد (تفاوت جزئی در اندازه بین دو بیضه طبیعی است).

این توده معمولاً سفت است و به راحتی قابل لمس است. تشخیص زودهنگام این توده ها از طریق خودآزمایی ماهانه یا معاینه پزشکی می تواند به درمان موفقیت آمیزتر منجر شود.

علائم سرطان بیضه پیشرفته

اگر سرطان بیضه به سایر قسمت های بدن گسترش یابد (متاستاز) ممکن است علائم جدیدی ظاهر شوند که به محل متاستاز بستگی دارند. شایع ترین محل های متاستاز شامل غدد لنفاوی در پشت شکم و ریه ها هستند.

علائم متاستاز می توانند شامل کمردرد (ناشی از درگیری غدد لنفاوی شکمی) سرفه مداوم تنگی نفس یا درد قفسه سینه (در صورت گسترش به ریه ها) درد شکم (ناشی از بزرگ شدن غدد لنفاوی یا متاستاز به کبد) یا سردرد و گیجی (در موارد نادر متاستاز به مغز) باشند.

علت سرطان بیضه

علت دقیق سرطان بیضه در بسیاری از موارد مشخص نیست. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که تغییراتی در DNA سلول های سالم بیضه رخ می دهد. این تغییرات باعث می شوند سلول ها به طور غیرطبیعی و خارج از کنترل رشد کرده و تقسیم شوند حتی زمانی که نیازی به سلول های جدید نیست.

تجمع این سلول های غیرطبیعی منجر به تشکیل توده سرطانی در بیضه می شود. تحقیقات در حال بررسی عوامل مختلفی از جمله ژنتیک و محیط هستند که ممکن است در ایجاد این تغییرات سلولی نقش داشته باشند.

عوامل خطر در ابتلا به سرطان بیضه

برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به سرطان بیضه را در مردان افزایش دهند. مهمترین عامل خطر داشتن بیضه نزول نکرده (کریپتورکیدیسم) است؛ حتی اگر بیضه با جراحی به کیسه بیضه منتقل شده باشد خطر همچنان بالاتر از حد نرمال است. سابقه خانوادگی سرطان بیضه یا بیضه نزول نکرده نیز خطر را افزایش می دهد.

داشتن سابقه قبلی سرطان بیضه در یک بیضه به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان در بیضه دیگر را افزایش می دهد. برخی شرایط ژنتیکی مانند سندرم کلاین فلتر نیز با افزایش خطر مرتبط هستند. سن (۱۵ تا ۳۵ سالگی) و نژاد (شیوع بیشتر در مردان سفیدپوست) نیز از عوامل خطر شناخته شده هستند. برخی شواهد ارتباط بین عفونت HIV و افزایش خطر را نیز نشان می دهند.

تشخیص سرطان بیضه

تشخیص سرطان بیضه معمولاً با معاینه فیزیکی توسط پزشک آغاز می شود. اگر پزشک به وجود توده یا ناهنجاری مشکوک شود آزمایشات بیشتری برای تأیید تشخیص و تعیین نوع و مرحله سرطان تجویز خواهد شد. این فرآیند معمولاً شامل معاینه دقیق آزمایش خون و تصویربرداری است.

تشخیص دقیق برای انتخاب بهترین روش درمانی حیاتی است. همکاری نزدیک با متخصص اورولوژی یا انکولوژیست در این مرحله اهمیت زیادی دارد.

معاینه جسمی

پزشک در ابتدا بیضه ها را به دقت معاینه می کند تا هرگونه توده تورم تغییر در اندازه شکل یا قوام را بررسی کند. پزشک ممکن است از نور برای بررسی عبور آن از کیسه بیضه استفاده کند؛ توده های جامد سرطانی نور را عبور نمی دهند در حالی که مایعات (مانند هیدروسل) این کار را می کنند. سابقه پزشکی و علائم شما نیز مورد پرسش قرار می گیرند.

آزمایش سرطان بیضه

آزمایش خون بخش مهمی از تشخیص سرطان بیضه است. برخی تومورهای بیضه موادی به نام نشانگرهای تومور تولید می کنند که سطح آن ها در خون افزایش می یابد. مهمترین این نشانگرها شامل آلفا فتوپروتئین (AFP) و گنادوتروپین کوریونی انسان (HCG) هستند.

آزمایش لاکتات دهیدروژناز (LDH) نیز انجام می شود که می تواند نشان دهنده میزان فعالیت سرطان باشد هرچند مختص سرطان بیضه نیست. افزایش سطح این نشانگرها می تواند به تشخیص و پیگیری پاسخ به درمان کمک کند اما نرمال بودن آن ها به معنای عدم وجود سرطان نیست.

سونوگرافی اسکروتوم

سونوگرافی کیسه بیضه یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی و بدون درد است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر دقیق از داخل بیضه و ساختارهای اطراف آن استفاده می کند. این روش ابزار اصلی برای تأیید وجود توده تعیین جامد یا کیستیک بودن آن و بررسی سایر ناهنجاری ها است.

سونوگرافی به پزشک کمک می کند تا توده های سرطانی (که معمولاً جامد هستند) را از شرایط خوش خیم مانند کیست یا واریکوسل تشخیص دهد.

بیوپسی

برخلاف بسیاری از سرطان های دیگر بیوپسی (برداشتن نمونه کوچکی از بافت برای بررسی زیر میکروسکوپ) به ندرت به روش سنتی برای تشخیص اولیه سرطان بیضه انجام می شود. دلیل این امر این است که سونوگرافی و آزمایش نشانگرهای تومور معمولاً برای تشخیص کافی هستند.

همچنین بیوپسی از طریق کیسه بیضه می تواند خطر انتشار سلول های سرطانی را افزایش دهد. در بیشتر موارد اگر پزشک به شدت به سرطان مشکوک باشد کل بیضه درگیر با جراحی (ارکیدکتومی اینگوینال) برداشته شده و سپس بافت آن زیر میکروسکوپ بررسی می شود.

خودآزمایی بیضه

خودآزمایی منظم بیضه ها می تواند به تشخیص زودهنگام هرگونه تغییر غیرعادی کمک کند. بهترین زمان برای انجام خودآزمایی در حین یا بلافاصله پس از حمام آب گرم است زیرا گرمای آب باعث شل شدن پوست کیسه بیضه می شود.

برای معاینه هر بیضه را به آرامی بین انگشت شست و سایر انگشتان خود بچرخانید و به دنبال هرگونه توده سفت برآمدگی تغییر در اندازه شکل یا قوام باشید. طبیعی است که یک بیضه کمی بزرگتر از دیگری باشد. ساختار طناب مانند در پشت بیضه اپیدیدیم است و نباید با توده اشتباه گرفته شود. در صورت مشاهده هرگونه تغییر مشکوک بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

انواع سرطان بیضه

بیشتر سرطان های بیضه از سلول هایی به نام سلول های زایا (germ cells) منشأ می گیرند که مسئول تولید اسپرم هستند. تومورهای سلول زایا شایع ترین نوع هستند و به دو گروه اصلی سمینوما و غیرسمینوما تقسیم می شوند. نوع تومور در تعیین روش درمانی مؤثر است.

نوع دوم تومورهای استرومایی هستند که از بافت های حمایت کننده و تولیدکننده هورمون در بیضه منشأ می گیرند و بسیار نادرتر هستند. همچنین سرطان هایی که از سایر نقاط بدن به بیضه متاستاز می دهند سرطان های ثانویه بیضه نامیده می شوند.

تومورهای سلول زایا

تومورهای سلول زایا (GCTs) بیش از ۹۰٪ سرطان های بیضه را تشکیل می دهند. آن ها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: سمینوما و غیرسمینوما. سمینوماها تمایل به رشد و گسترش آهسته تر دارند و معمولاً در مردان مسن تر (بعد از ۳۰ سالگی) شایع تر هستند. سمینوما خود شامل انواع کلاسیک و اسپرماتوسیتیک است.

غیرسمینوماها معمولاً در مردان جوان تر (اواخر نوجوانی تا اوایل ۳۰ سالگی) رخ می دهند سریع تر رشد کرده و گسترش می یابند. انواع اصلی غیرسمینوما شامل کارسینوم جنینی تومور کیسه زرده کوریوکارسینوم و تراتوم هستند. بسیاری از تومورها ممکن است ترکیبی از انواع سمینوما و غیرسمینوما باشند و درمان آن ها بر اساس جزء غیرسمینوما انجام می شود.

تومورهای استرومایی

تومورهای استرومایی (stromal tumors) از بافت های حمایتی بیضه منشأ می گیرند و کمتر از ۵٪ تومورهای بیضه بزرگسالان را شامل می شوند. این تومورها معمولاً خوش خیم هستند اما می توانند بدخیم نیز باشند.

دو نوع اصلی تومورهای استرومایی شامل تومورهای سلول لیدیگ (Leydig cell tumors) و تومورهای سلول سرتولی (Sertoli cell tumors) هستند. سلول های لیدیگ تستوسترون تولید می کنند و سلول های سرتولی از اسپرم در حال رشد حمایت می کنند. این تومورها معمولاً با جراحی درمان می شوند.

مراحل سرطان بیضه

مرحله بندی سرطان بیضه برای تعیین میزان گسترش بیماری و برنامه ریزی درمان ضروری است. مرحله بندی معمولاً پس از برداشتن بیضه و بررسی آزمایشات دیگر انجام می شود و نشان می دهد که آیا سرطان فقط در بیضه محدود شده است به غدد لنفاوی گسترش یافته است یا به سایر اندام های دورتر متاستاز داده است.

سیستم های مختلفی برای مرحله بندی وجود دارد که رایج ترین آن ها سیستم TNM است. مرحله بیماری یکی از مهمترین عوامل پیش آگهی و بقا است.

سیستم مرحله بندی TNM

سیستم مرحله بندی TNM یک روش استاندارد برای توصیف میزان گسترش سرطان است. در این سیستم:

T (Tumor): اندازه تومور و میزان رشد آن در بیضه و ساختارهای مجاور را مشخص می کند. N (Nodes): نشان می دهد که آیا سرطان به غدد لنفاوی منطقه ای (معمولاً در شکم) گسترش یافته است یا خیر و اندازه و تعداد غدد لنفاوی درگیر را توصیف می کند. M (Metastasis): نشان می دهد که آیا سرطان به اندام های دورتر مانند ریه ها کبد استخوان ها یا مغز متاستاز داده است یا خیر.

علاوه بر این در سرطان بیضه نشانگر S (Serum markers) نیز به این سیستم اضافه می شود که سطح نشانگرهای تومور (AFP HCG LDH) در خون را منعکس می کند. ترکیب این عوامل مرحله نهایی سرطان را تعیین می کند (معمولاً از مرحله 0 تا III).

سرطان متاستاتیک بیضه

سرطان متاستاتیک بیضه به این معنی است که سلول های سرطانی از بیضه اصلی جدا شده و از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر قسمت های بدن گسترش یافته اند و در آنجا تومورهای جدیدی تشکیل داده اند. شایع ترین محل های متاستاز شامل غدد لنفاوی در پشت شکم و ریه ها هستند.

در موارد کمتر شایع سرطان می تواند به کبد استخوان ها مغز یا سایر اندام ها متاستاز دهد. علائم سرطان متاستاتیک به محل درگیری بستگی دارد و می تواند شامل کمردرد سرفه تنگی نفس یا توده های قابل لمس در سایر نواحی بدن باشد. حتی در مرحله متاستاتیک سرطان بیضه اغلب قابل درمان است.

درمان سرطان بیضه

درمان سرطان بیضه به نوع سلولی تومور مرحله بیماری سلامت عمومی بیمار و ترجیحات او بستگی دارد. به دلیل حساسیت بالای بسیاری از انواع سرطان بیضه به درمان نرخ بقا بسیار بالا است.

روش های اصلی درمان شامل جراحی پرتودرمانی و شیمی درمانی هستند که ممکن است به صورت تکی یا ترکیبی استفاده شوند. برنامه درمانی توسط یک تیم متخصص انکولوژی تعیین می شود.

جراحی

جراحی اولین و اصلی ترین روش درمان برای تقریباً تمام موارد سرطان بیضه است. این جراحی که ارکیدکتومی اینگوینال نامیده می شود شامل برداشتن کامل بیضه درگیر از طریق برشی در کشاله ران است. این روش برای جلوگیری از انتشار احتمالی سلول های سرطانی از طریق کیسه بیضه انجام می شود.

در برخی موارد به خصوص برای تومورهای غیرسمینوما یا بیماری پیشرفته ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن غدد لنفاوی در پشت شکم (کالبد شکافی غدد لنفاوی رتروپریتونئال) نیز باشد. برداشتن یک بیضه معمولاً تأثیری بر عملکرد جنسی یا باروری ندارد اما در صورت نیاز به برداشتن هر دو بیضه ناباروری رخ می دهد و گزینه های حفظ باروری مانند بانک اسپرم باید پیش از جراحی بررسی شوند.

پرتودرمانی

پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می کند. این روش معمولاً برای درمان سمینوماهای در مراحل اولیه به خصوص در غدد لنفاوی نزدیک شکم پس از جراحی بیضه به کار می رود. سلول های سمینوما به پرتو درمانی بسیار حساس هستند.

پرتودرمانی می تواند عوارض جانبی مانند قرمزی و تحریک پوست در ناحیه درمان خستگی تهوع و اسهال موقت ایجاد کند. این روش معمولاً برای درمان غیرسمینوماها استفاده نمی شود زیرا این نوع تومورها به پرتودرمانی مقاوم تر هستند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی شامل استفاده از داروهای قوی برای کشتن سلول های سرطانی یا کند کردن رشد آن ها است. این روش درمانی برای سرطان بیضه به خصوص در مراحل پیشرفته تر یا زمانی که سرطان به غدد لنفاوی یا سایر اندام ها گسترش یافته است بسیار مؤثر است.

شیمی درمانی معمولاً به صورت تزریق وریدی انجام می شود و ممکن است در دوره های متعدد با فواصل استراحت تجویز شود. داروهای رایج شامل سیس پلاتین اتوپوزید و بلئومایسین هستند. شیمی درمانی می تواند عوارض جانبی مختلفی از جمله تهوع ریزش مو خستگی افزایش خطر عفونت و ناباروری موقت یا دائمی داشته باشد که معمولاً پس از پایان درمان بهبود می یابند.

پیشگیری از سرطان بیضه

در حال حاضر هیچ روش اثبات شده ای برای پیشگیری از سرطان بیضه وجود ندارد. بسیاری از عوامل خطر مانند سابقه خانوادگی یا بیضه نزول نکرده قابل تغییر نیستند. با این حال مهمترین استراتژی برای بهبود نتایج درمان تشخیص زودهنگام است.

آگاهی از عوامل خطر شناخت علائم اولیه و انجام خودآزمایی منظم بیضه ها می تواند به شناسایی زودهنگام هرگونه تغییر مشکوک کمک کند. مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری شانس درمان موفقیت آمیز را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.

طول عمر بیمار مبتلا به سرطان بیضه

سرطان بیضه یکی از قابل درمان ترین سرطان ها به خصوص در مراحل اولیه محسوب می شود. نرخ بقای پنج ساله برای تمام مراحل این بیماری در مجموع بسیار بالا است و در بسیاری از موارد به بیش از ۹۵٪ می رسد.

حتی در مواردی که سرطان به غدد لنفاوی یا سایر اندام ها گسترش یافته باشد با درمان های پیشرفته مانند شیمی درمانی نرخ بقا همچنان بالا است. پیش آگهی به نوع سلولی سرطان مرحله بیماری در زمان تشخیص و پاسخ به درمان بستگی دارد. تشخیص زودهنگام نقش کلیدی در افزایش شانس بقا و بهبود کامل دارد.

آیا هر توده ای در بیضه سرطان است؟

خیر همه توده ها در بیضه سرطانی نیستند. بسیاری از آن ها خوش خیم هستند مانند کیست ها واریکوسل (ورم رگ ها) یا هیدروسل (جمع شدن مایع). اما هر توده مشکوک باید توسط پزشک معاینه شود.

تفاوت واریکوسل و سرطان بیضه در چیست؟

واریکوسل به گشاد شدن و ورم رگ های خونی در کیسه بیضه گفته می شود در حالی که سرطان بیضه رشد غیرطبیعی و بدخیم سلول ها در بافت بیضه است. این دو وضعیت کاملاً متفاوت هستند.

آیا سرطان بیضه درد دارد؟

معمولاً خیر توده سرطانی در بیضه اغلب بدون درد است. با این حال ممکن است در برخی افراد احساس سنگینی ناراحتی یا درد مبهم در ناحیه بیضه یا کشاله ران وجود داشته باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده هرگونه توده تورم تغییر در اندازه یا شکل بیضه یا احساس سنگینی یا درد مداوم در ناحیه بیضه باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

آیا سرطان بیضه باعث ناباروری میشود؟

خود سرطان می تواند بر باروری تأثیر بگذارد و درمان هایی مانند شیمی درمانی و پرتودرمانی نیز ممکن است باعث کاهش یا از دست دادن موقت یا دائمی باروری شوند.

آیا میتوانم با وجود سرطان بیضه بچه دار شوم؟

بله در بسیاری از موارد با وجود برداشتن یک بیضه می توان بچه دار شد. همچنین امکان ذخیره اسپرم (بانک اسپرم) پیش از شروع درمان هایی که بر باروری تأثیر می گذارند وجود دارد.

آیا سرطان بیضه درمان قطعی دارد؟

بله سرطان بیضه یکی از قابل درمان ترین سرطان ها محسوب می شود و در مراحل اولیه نرخ درمان قطعی بسیار بالا است. حتی در مراحل پیشرفته نیز اغلب قابل درمان است.

ایا سرطان بیضه باعث مرگ میشود؟

خیر با تشخیص و درمان به موقع احتمال مرگ ناشی از سرطان بیضه بسیار پایین است. این بیماری در اکثر موارد قابل کنترل و درمان است.

هزینه سرطان بیضه چقدر است؟

هزینه درمان سرطان بیضه بسته به مرحله بیماری نوع درمان (جراحی شیمی درمانی پرتودرمانی) مدت زمان درمان و پوشش بیمه ای بسیار متفاوت است و نمی توان رقم دقیقی ارائه داد.

آیا خودارضایی می تواند باعث سرطان بیضه شود؟

خیر هیچ شواهد علمی مبنی بر ارتباط خودارضایی با افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه وجود ندارد. این یک باور نادرست است.

کیست بیضه چیست؟

کیست بیضه یک توده خوش خیم پر از مایع در کیسه بیضه است که معمولاً دردناک نیست و سرطانی محسوب نمی شود. با این حال هر توده در بیضه باید توسط پزشک معاینه شود.

فرق سرطان بیضه و پروستات در چیست؟

سرطان بیضه در غدد جنسی (بیضه ها) ایجاد می شود که اسپرم و تستوسترون تولید می کنند. سرطان پروستات در غده پروستات ایجاد می شود که بخشی از مایع منی را تولید می کند. این دو سرطان در اندام های متفاوت با علل و درمان های متمایز رخ می دهند.

آیا سرطان بیضه واگیردار است؟

خیر سرطان یک بیماری غیرواگیردار است. سرطان بیضه در اثر تغییرات در سلول های خود فرد ایجاد می شود و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود.

آیا سرطان بیضه به ریه متاستاز می کند؟

بله ریه ها یکی از شایع ترین محل هایی هستند که سرطان بیضه می تواند به آنجا گسترش یابد (متاستاز دهد).

آیا سرطان بیضه زود تشخیص داده میشود؟

اغلب بله به دلیل اینکه شایع ترین علامت آن (توده قابل لمس) معمولاً در مراحل اولیه قابل تشخیص است به خصوص با انجام خودآزمایی منظم.

آیا افرادی که غدد لنفاوی خود را جراحی کرده اند میتوانند برای بارداری اقدام کنند؟

بله برداشتن غدد لنفاوی شکمی معمولاً به تنهایی مانع از باروری نمی شود هرچند ممکن است بر انزال تأثیر بگذارد. در صورت نیاز روش های کمک باروری قابل استفاده هستند.