سهم ارث زن دوم بدون فرزند از شوهر
اگه خدای نکرده شوهر فوت کنه و شما همسر دومش باشید و فرزندی هم از ایشون نداشته باشید، طبق قانون مدنی ایران سهم الارث شما از اموال همسر متوفی، یک چهارم از کل دارایی های ایشونه. این سهم بین شما و هر همسر دائم دیگه متوفی به طور مساوی تقسیم میشه.
موضوع ارث و میراث همیشه یکی از پیچیده ترین مسائل حقوقیه، مخصوصاً وقتی پای زندگی مشترک دوم یا چند همسری وسط میاد. خیلی ها فکر می کنن قوانین ارث برای زن اول و دوم متفاوته یا اگه فرزندی از شوهر نداشته باشن، ممکنه حق و حقوقشون کم بشه. اما واقعیت اینه که قانون مدنی ما، با رعایت جزئیات، حقوق همه رو روشن کرده. تو این مقاله قراره با هم قدم به قدم پیش بریم و ببینیم وقتی یه خانم، همسر دوم یه آقا باشه و فرزندی هم ازش نداشته، از اموال اون مرحوم چقدر ارث می بره و چه حقوق دیگه ای داره. قصد داریم همه این موارد رو خیلی خودمونی و ساده، اما با جزئیات دقیق قانونی بررسی کنیم تا هیچ ابهامی نمونه.
مبانی قانونی ارث زوجه از شوهر
قبل از اینکه بریم سراغ جزئیات سهم الارث زن دوم، باید یه کوچولو درباره کلیات ارث بردن زن و شوهر از هم بدونیم. این بخش یه جورایی پایه و اساس بحث ماست و اگه این قسمت رو خوب متوجه بشیم، بقیه مطالب برامون راحت تر جا میفته.
شرایط کلی ارث بردن زوجین از یکدیگر
تو قانون مدنی ما، برای اینکه زن و شوهر از هم ارث ببرن، یه سری شرط و شروط گذاشته شده که خیلی مهمه. اگه این شرایط نباشه، ارثی هم در کار نیست:
- رابطه زوجیت دائم: این مهم ترین شرطه. طبق ماده ۹۴۰ قانون مدنی، فقط زن و شوهری که عقد دائم دارن، از همدیگه ارث می برن. پس اگه خدای نکرده عقد موقت بوده باشه، متاسفانه ارثی در کار نیست، مگر اینکه خود متوفی قبل از فوتش یه وصیت نامه تنظیم کرده باشه و بخشی از اموالش رو (تا سقف یک سوم) به همسر موقتش ببخشه. این نکته رو همیشه یادتون باشه که تفاوت عقد دائم و موقت تو بحث ارث، خیلی بزرگه.
- زنده بودن هر دو در زمان فوت: خب اینم که مشخصه. برای اینکه کسی از دیگری ارث ببره، باید در زمان فوت اون شخص، خودش زنده باشه. ماده ۸۶۴ قانون مدنی هم دقیقاً همینو میگه. یعنی اگه زن بعد از فوت شوهرش، قبل از تقسیم ارث فوت کنه، سهم الارث زن به وراث خودش می رسه.
سهم الارث زن از شوهر در حالت کلی
حالا که شرایط اصلی رو فهمیدیم، بریم سراغ اینکه زن (چه اول و چه دوم) تو حالت عادی چقدر از شوهرش ارث می بره. این یه قانون کلیه که بعداً تو بحث زن دوم و نداشتن فرزند، جزئی ترش می کنیم:
- اگه شوهر فرزند داشته باشه: اگه مردی فوت کنه و از خودش فرزند (چه از همین همسر، چه از همسر قبلی یا حتی فرزندخوانده ای که قانونی باشه) داشته باشه، سهم همسرش (یا همسرانش) از کل دارایی هاش، «یک هشتم» هست. این یک هشتم از همه اموال، چه منقول (مثل پول، ماشین، طلا) و چه غیرمنقول (مثل خونه، زمین) به زن می رسه.
- اگه شوهر فرزند نداشته باشه: تو این حالت، یعنی مرد فوت کرده و هیچ فرزندی نداره (بازم تأکید می کنم، از هیچ همسری)، سهم همسرش (یا همسرانش) از کل دارایی هاش، «یک چهارم» هست. می بینید که اینجا سهم زن بیشتر میشه.
اینجا منظور از فرزند همون فرزند متوفی هست، نه حتماً فرزند همون زوجه. یعنی اگه شوهر از زن اولش فرزند داشته باشه ولی از زن دومش نه، باز هم سهم زن دوم یک هشتم میشه. این نکته خیلی مهمه و خیلی ها رو گیج می کنه. پس ملاک، وجود فرزند برای شوهر هست، نه صرفاً برای اون زن خاص.
بررسی تخصصی سهم ارث زن دوم بدون فرزند از شوهر
تا اینجا با کلیات آشنا شدیم. حالا وقتشه که دقیق تر بریم سراغ موضوع اصلی مقاله مون و ببینیم اگه یه زن، همسر دوم یه آقا باشه و از ایشون فرزندی هم نداشته باشه، سهمش از ارث چقدر میشه. این بخش کمی حساس تره و باید با دقت بیشتری بهش بپردازیم.
تعریف زن دوم در قانون ارث
شاید براتون سوال پیش بیاد که اصلاً زن دوم از نظر قانون ارث چه تعریفی داره و آیا فرقی با زن اول می کنه؟ جواب خیلی ساده ست: «خیر، هیچ فرقی نمی کنه!»
از دید قانون مدنی و قوانین ارث، چیزی به اسم زن اول یا زن دوم نداریم. همه همسران دائم یک مرد، در صورت زنده بودن در زمان فوت شوهر، زوجه محسوب میشن و حقوق ارثی یکسانی دارن. یعنی اگه یه مرد دو تا همسر دائم داشته باشه، هر دو زن، زوجه محسوب میشن و سهم الارثی که قانون برای زوجه در نظر گرفته، بین اون ها به طور مساوی تقسیم میشه. پس اصلاً نگران نباشید که چون شما همسر دوم هستید، ممکنه حق و حقوق کمتری داشته باشید. قانون همه رو به یک چشم می بینه.
مفهوم بدون فرزند در قانون ارث
قبلاً اشاره کردیم که وجود یا عدم وجود فرزند برای شوهر، میزان سهم الارث زن رو تغییر میده (یک هشتم یا یک چهارم). اما منظور از بدون فرزند دقیقاً چیه؟
خیلی ها اشتباه می کنن و فکر می کنن اگه خودشون از شوهرشون فرزندی نداشته باشن، پس اون مرد بدون فرزند محسوب میشه. اما این برداشت اشتباهه. منظور قانون از فرزند، هر فرزندی هست که شوهر متوفی از خودش به جا گذاشته باشه. این فرزند می تونه:
- فرزند از همسر اول باشه.
- فرزند از همین همسر دوم باشه.
- فرزند از ازدواج های قبلی باشه.
- حتی فرزندخوانده ای که طبق قانون به فرزندی پذیرفته شده باشه.
پس ملاک اصلی اینه که «آیا متوفی (شوهر) در مجموع فرزندی داره یا نه؟» اگه حتی یه فرزند هم داشته باشه، از نظر قانون، فرزنددار محسوب میشه و سهم الارث زن کمتر میشه (یک هشتم). اما اگه واقعاً هیچ فرزندی از هیچ کدام از همسرانش یا ازدواج های قبلیش نداشته باشه، اون موقع هست که میگیم مرد بدون فرزند فوت کرده.
میزان دقیق سهم الارث زن دوم بدون فرزند
حالا رسیدیم به قسمت اصلی و حیاتی بحثمون. با توجه به تعریف هایی که کردیم، اگه شما همسر دوم باشید و از همسرتون فرزندی نداشته باشید و علاوه بر این، خود همسر متوفی هم هیچ فرزندی (نه از شما، نه از همسر اول یا هر ازدواج دیگه) نداشته باشه، میزان سهم الارث شما چقدر میشه؟
طبق ماده ۹۴۶ قانون مدنی، اگه شوهر هیچ فرزندی نداشته باشه، سهم همسرش (زوجه) «یک چهارم» از کل اموال متوفی هست. حالا اگه این شوهر فقط شما رو داشته باشه، تمام اون یک چهارم به شما می رسه. اما اگه همسر دائم دیگه هم داشته باشه چی؟
اینجاست که ماده ۹۴۲ قانون مدنی وارد عمل میشه. این ماده میگه: «در صورت تعدد زوجات، ربع یا ثمن ترکه که تعلق به زوجه دارد بین همه آنان بالسویه تقسیم می شود.»
یعنی چی؟ یعنی اگه شوهر شما هیچ فرزندی نداشته باشه، اون «یک چهارم» کل ارث که سهم همسرانشه، بین شما و هر همسر دائم دیگه متوفی به طور «مساوی» تقسیم میشه.
بگذارید با یه مثال ساده تر بگم تا کاملاً متوجه بشید:
- فرض کنید شوهر فوت کرده و هیچ فرزندی نداره.
- فرض کنید مجموع اموال متوفی ۱ میلیارد تومان هست.
- طبق قانون، سهم همسرانش میشه یک چهارم از ۱ میلیارد تومان، یعنی ۲۵۰ میلیون تومان.
- حالا اگه شوهر دو تا همسر دائم داشته باشه (شما همسر دوم و یه همسر اول)، این ۲۵۰ میلیون تومان بین شما دو نفر به تساوی تقسیم میشه. یعنی به هر کدوم از شما ۱۲۵ میلیون تومان می رسه.
- اگه سه تا همسر دائم داشته باشه، هر کدوم حدود ۸۳ میلیون تومان.
پس مهم نیست شما همسر چندم هستید، مهم اینه که مرد متوفی فرزند داشته یا نداشته و چند تا همسر دائم داره. سهم کلی زوجه (یک چهارم در صورت بی فرزند بودن مرد) بین همه همسران دائم به مساوات تقسیم میشه.
نوع اموالی که زن دوم از آن ارث می برد
یه زمانی تو قانون ما، زن فقط از قیمت اعیان (یعنی ساختمون و بنا) ارث می برد و از عرصه (یعنی زمین) ارثی بهش نمی رسید. اما خوشبختانه این قانون اصلاح شده و الان شرایط خیلی بهتره.
بر اساس ماده ۹۴۶ قانون مدنی اصلاح شده: «زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.»
این ماده یعنی چی؟ یعنی:
- اموال منقول: از هر نوع مال منقولی (مثل پول تو بانک، ماشین، طلا، لوازم خونه و هر چیز دیگه ای که میشه جابجاش کرد) شما از عین اون مال ارث می برید. یعنی اگه یه ماشین باشه، شما صاحب سهمی از اون ماشین میشید و می تونید بخواهید که ماشین فروخته بشه و سهمتون رو بگیرید، یا اگه بقیه ورثه راضی باشن، معادل سهم شما رو بهتون پرداخت کنن.
- اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان): اینجا هم از عین اموال غیرمنقول (زمین و بنا) ارث می برید، اما نحوه گرفتن سهمتون از قیمت اون امواله. یعنی اگه یه خونه یا زمین باشه، شما از خود خونه یا زمین سهم نمی گیرید که بتونید توش زندگی کنید یا سند بزنید، بلکه از «قیمت» اون ارث می برید. یعنی چی؟
- عرصه (زمین): قیمت زمین رو محاسبه می کنن و سهم شما از اون قیمت بهتون پرداخت میشه.
- اعیان (بنا/ساختمان): قیمت ساختمون رو هم محاسبه می کنن و سهم شما از اون قیمت بهتون پرداخت میشه.
پس الان زن دوم بدون فرزند، از کل دارایی های شوهرش ارث می بره. از اموال منقول مستقیماً و از اموال غیرمنقول (خانه، زمین، مغازه و…) از قیمت اون ها. این تغییر قانون خیلی مهمه و حقوق زنان رو تو این زمینه قوی تر کرده. دیگه اینطور نیست که زن از زمین ارث نبره.
طبق قانون مدنی ایران، تفاوتی بین سهم الارث زن اول و دوم نیست؛ هر دو همسر دائم، اگر شوهر فرزندی نداشته باشد، به طور مساوی از یک چهارم کل اموال متوفی ارث می برند و این سهم شامل اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان) می شود.
سایر حقوق و موارد مرتبط با زن دوم پس از فوت شوهر
ارث بردن فقط یه قسمت از حقوق زن دوم پس از فوت شوهره. یه سری حقوق دیگه هم وجود داره که ممکنه خیلی مهم باشن و باید حتماً بهشون توجه کنید. این حقوق حتی ممکنه از ارث هم مهم تر باشن، چون اولویت پرداختشون بالاتره.
مهریه زن دوم
مهریه، چه برای زن اول و چه برای زن دوم، یه دین و بدهی بر گردن شوهر محسوب میشه. این بدهی حتی از ارث هم مهم تره و اولویت پرداخت بالاتری داره. یعنی چی؟
وقتی مردی فوت می کنه، قبل از اینکه اموالش بین ورثه تقسیم بشه، اول باید بدهی هاش پرداخت بشه. مهریه همسرانش هم جزو همین بدهی هاست. پس اگه مهریه شما کامل پرداخت نشده باشه، شما می تونید مهریه خودتون رو از کل ترکه (اموال به جا مانده از متوفی) مطالبه کنید. حتی اگه همه اموال متوفی فقط به اندازه مهریه شما و بقیه بدهی هاش باشه، ممکنه دیگه چیزی برای تقسیم به عنوان ارث باقی نمونه. پس مهریه حق مسلم شماست و مطالبه اش هیچ ارتباطی به سهم الارث شما نداره.
نفقه معوقه زن دوم
نفقه هم مثل مهریه، یکی از حقوق مالی زن هست. اگه شوهر در طول زندگی مشترک، نفقه شما رو پرداخت نکرده باشه و شما بابت نفقه ایام گذشته طلبکار باشید، می تونید نفقه معوقه خودتون رو هم از ترکه متوفی مطالبه کنید. نفقه معوقه هم مثل مهریه، بر ارث اولویت داره و قبل از تقسیم ارث بین وراث، باید پرداخت بشه. البته باید بتونید ثابت کنید که نفقه دریافت نکردید، که این هم معمولاً از طریق مراجع قانونی و با ارائه مدارک انجام میشه.
حق سکونت در منزل مشترک
اگه شما تو منزل مشترکی با شوهرتون زندگی می کردید و اون خونه هم به اسم شوهرتون بوده، شما حق دارید تا زمانی که مهریه و نفقه خودتون رو دریافت نکردید یا تا زمان تقسیم کامل ترکه (هر کدوم که زودتر اتفاق بیفته)، تو اون خونه زندگی کنید. این حق سکونت برای شما محفوظه و هیچ کس نمی تونه شما رو به زور از خونه بیرون کنه. البته این حق سکونت، موقتیه و بعد از اینکه حقوق مالی شما پرداخت شد یا اموال تقسیم شد، ممکنه لازم باشه که شما خونه رو تخلیه کنید، مگر اینکه توافقی با بقیه ورثه برای خرید سهم الارثشون یا اجاره خونه صورت بگیره.
وضعیت وصیت نامه به نفع زن دوم
ممکنه شوهر قبل از فوتش یه وصیت نامه نوشته باشه و بخشی از اموالش رو به نفع شما وصیت کرده باشه. این وصیت نامه هم می تونه روی سهم شما تاثیر بذاره.
- تاثیر وصیت در حدود ثلث اموال: هر کسی می تونه تا یک سوم (۳۳.۳ درصد) از کل اموالش رو وصیت کنه به هر کسی که دلش میخواد، بدون اینکه نیاز به اجازه ورثه باشه. پس اگه شوهر شما تو وصیت نامه اش مثلاً یک سوم از اموالش رو به شما بخشیده باشه، این وصیت معتبره و اون یک سوم علاوه بر سهم الارث شما بهتون می رسه.
- وصیت مازاد بر ثلث و نیاز به تنفیذ وراث: اگه شوهر بیشتر از یک سوم اموالش رو به شما وصیت کرده باشه (مثلاً نصف اموالش)، این وصیت فقط تا سقف یک سومش معتبره. اون مقداری که بیشتر از یک سومه، فقط در صورتی معتبر میشه که بقیه ورثه (مثلاً فرزندان یا پدر و مادر شوهر) بعد از فوتش باهاش موافقت کنن و اصطلاحاً «تنفیذ» کنن. اگه تنفیذ نکنن، اون مقدار مازاد بی اعتباره.
تاثیر طلاق بر ارث زن دوم
وضعیت طلاق هم روی ارث بردن زن تاثیر میذاره و بسته به نوع طلاق و زمان فوت، ممکنه قوانین متفاوتی داشته باشیم:
- طلاق رجعی و فوت در زمان عده: طبق ماده ۹۴۳ قانون مدنی، اگه شوهر زن خودش رو طلاق رجعی بده و هر کدوم از زن یا شوهر قبل از تموم شدن مدت عده فوت کنن، دیگری از او ارث می بره. یعنی اگه شما طلاق رجعی گرفته باشید و شوهرتون قبل از پایان عده فوت کنه، شما ازش ارث می برید. این قانون برای حمایت از زن در دوران عده است.
- طلاق بائن و عدم توارث: تو طلاق بائن (که مرد حق رجوع نداره)، اصلاً ارثی بین زن و شوهر نیست. یعنی اگه طلاق بائن باشه و شوهر فوت کنه، شما ازش ارث نمی برید.
- استثنای فوت شوهر در بیماری در طول یک سال پس از طلاق: یه استثنای مهم دیگه هم هست. اگه مردی در حال بیماری همسرش رو طلاق بده و تا یک سال بعد از اون طلاق با همون بیماری فوت کنه، زن ازش ارث می بره، حتی اگه طلاق بائن باشه. البته یه شرط داره: زن نباید تو این مدت با کس دیگه ازدواج کرده باشه. این قانون برای جلوگیری از اینه که مرد برای محروم کردن زن از ارث، تو بستر بیماری طلاقش بده.
علاوه بر سهم الارث، زن دوم پس از فوت شوهرش، حقوق مالی دیگری مثل مهریه و نفقه معوقه دارد که بر ارث اولویت دارند. همچنین حق سکونت موقت در منزل مشترک و اجرای وصیت های شوهر در چارچوب قانونی نیز برای او محفوظ است.
مراحل عملی و قانونی برای احقاق سهم الارث زن دوم
خب تا اینجا حقوق شما رو از نظر قانونی بررسی کردیم. اما حالا اگه خدای نکرده این اتفاق افتاد و خواستید سهم الارث خودتون رو دریافت کنید، از کجا باید شروع کنید و چه مراحلی رو باید طی کنید؟ این بخش برای همون کارهای عملی و قانونیه که باید انجام بدید.
مراحل انحصار وراثت
اولین و مهم ترین قدم بعد از فوت همسر، گرفتن گواهی انحصار وراثت هست. بدون این گواهی، عملاً نمی تونید هیچ اقدامی برای تقسیم ارث انجام بدید. این گواهی نشون میده که ورثه قانونی متوفی چه کسانی هستن و هر کدوم چقدر سهم دارن.
- لزوم دریافت گواهی انحصار وراثت: شما به عنوان همسر دوم متوفی (زوجه)، یکی از وراث هستید و حق دارید درخواست گواهی انحصار وراثت رو به شورای حل اختلاف آخرین محل اقامت متوفی بدید. معمولاً یکی از وراث (فرزندان، همسر یا پدر و مادر) این درخواست رو می ده، اما اگه کسی اقدام نکرد، شما می تونید خودتون پیشقدم بشید.
- نقش زن دوم در این فرآیند: تو این مرحله باید مدارک لازم رو جمع آوری کنید:
- شناسنامه و کارت ملی خودتون و متوفی.
- عقدنامه دائم.
- گواهی فوت متوفی.
- استشهادیه از معتمدین محل که نشون بده ورثه متوفی چه کسانی هستن.
- لیست اموال متوفی (هر چند در این مرحله دقیق نباشه هم مشکلی نیست).
بعد از ارائه مدارک و طی مراحل اداری، شورا گواهی انحصار وراثت رو صادر می کنه که توش مشخص شده ورثه کیان و سهم هر کدوم چقدره.
نحوه تقسیم و توافق بر سر اموال
بعد از اینکه گواهی انحصار وراثت رو گرفتید، حالا نوبت به تقسیم اموال می رسه. اینجا دو حالت ممکنه پیش بیاد:
- امکان توافق بین وراث: بهترین و کم دردسرترین راه، اینه که همه وراث (شما، همسر اول اگه هست، فرزندان، پدر و مادر متوفی) با هم کنار بیان و به صورت دوستانه و توافقی اموال رو تقسیم کنن. مثلاً اگه خونه هست، می تونن تصمیم بگیرن بفروشنش و پولشو تقسیم کنن، یا اینکه یکی از وراث سهم بقیه رو بخره. اگه به توافق رسیدید، می تونید یه توافق نامه رسمی تو دفترخونه تنظیم کنید و بر اساس اون، اموال رو انتقال بدید.
- نقش کارشناس رسمی دادگستری در قیمت گذاری اموال: اگه اموال غیرمنقولی مثل خونه و زمین باشه و وراث نتونن سر قیمتش به توافق برسن، میشه از یه کارشناس رسمی دادگستری کمک گرفت. کارشناس میاد و قیمت دقیق ملک رو مشخص می کنه و بعد بر اساس اون قیمت، سهم هر کس محاسبه میشه.
اقدامات قانونی در صورت عدم توافق
متاسفانه همیشه همه چیز دوستانه پیش نمیره و ممکنه وراث نتونن به توافق برسن. تو این شرایط، شما چاره ای جز مراجعه به دادگاه و طی کردن مراحل قانونی ندارید:
- دادخواست مطالبه سهم الارث: اگه ورثه حاضر به تقسیم اموال یا پرداخت سهم شما نباشن، می تونید دادخواست «تقسیم ترکه» یا «مطالبه سهم الارث» رو به دادگاه عمومی حقوقی بدید. دادگاه بعد از بررسی و تشکیل جلسه، ورثه رو ملزم می کنه که ترکه رو تقسیم کنن و سهم هر کس رو بپردازن.
- دادخواست فروش سهم الارث (به ویژه در مورد خانه): فرض کنید یه خونه هست و بقیه ورثه حاضر نیستن سهم شما رو بخرن یا خونه رو بفروشن. تو این حالت، شما می تونید دادخواست «فروش مال مشاع» رو به دادگاه بدید. دادگاه دستور فروش خونه رو از طریق مزایده صادر می کنه و بعد از فروش، پولش بین ورثه بر اساس سهم الارثشون تقسیم میشه.
- دادخواست تامین خواسته برای جلوگیری از انتقال یا پنهان سازی اموال: گاهی اوقات ممکنه نگرانی داشته باشید که بقیه ورثه بخوان اموال متوفی رو پنهان کنن یا به اسم خودشون بزنن تا شما نتونید سهمتون رو بگیرید. تو این شرایط، قبل یا همراه با دادخواست اصلی، می تونید دادخواست «تامین خواسته» بدید. با این دادخواست، دادگاه دستور میده که جلوی انتقال یا هرگونه دستکاری تو اموال متوفی گرفته بشه تا تکلیف تقسیم ارث مشخص بشه. این کار یه جورایی قفل کردن امواله تا کسی نتونه از زیر بار مسئولیت شونه خالی کنه.
همیشه سعی کنید اول از راه مسالمت آمیز و توافق پیش برید. اما اگه نشد، نگران نباشید، چون قانون برای احقاق حقوق شما راه های مختلفی رو پیش بینی کرده. فقط کافیه با یه وکیل متخصص مشورت کنید تا بهترین راه رو بهتون نشون بده.
سوالات متداول
اگر زن دوم فرزندی از شوهر نداشته باشد و شوهر هم فرزندی از هیچ زنی نداشته باشد، سهم زن دوم چقدر است؟
اگه شما همسر دوم باشید، فرزندی از شوهرتان نداشته باشید و شوهر متوفی هم در کل از هیچ همسری فرزندی نداشته باشد، سهم الارث کلی همسران، یک چهارم (۱/۴) از کل دارایی ها است. این یک چهارم بین همه همسران دائم متوفی (شما و هر همسر دائم دیگر) به طور مساوی تقسیم می شود. اگر فقط شما همسرش باشید، تمام یک چهارم به شما می رسد.
آیا زن دوم از وسایل خانه و لوازم شخصی شوهر ارث می برد؟
بله، وسایل خانه و لوازم شخصی شوهر جزو اموال منقول متوفی محسوب می شوند. زن دوم (در صورت عقد دائم) از این اموال ارث می برد و سهم او بر اساس قوانین کلی ارث (یک هشتم یا یک چهارم) از عین این اموال محاسبه می شود. یعنی می توانید سهم خود را از خود وسایل یا معادل قیمت آن دریافت کنید.
آیا زن دوم از زمین کشاورزی ارث می برد؟
بله، طبق اصلاحیه جدید ماده ۹۴۶ قانون مدنی، زن دوم از قیمت زمین کشاورزی هم ارث می برد. در گذشته زن فقط از بنا ارث می برد، اما حالا از «قیمت اموال غیرمنقول اعم از عرصه و اعیان» ارث می برد. پس سهم شما از ارزش زمین کشاورزی محاسبه و به شما پرداخت می شود.
اگر زن دوم در زمان عده فوت کند، آیا شوهر از او ارث می برد؟ (و بالعکس)
اگر طلاق، رجعی باشد و زن دوم در زمان عده فوت کند، شوهر از او ارث می برد. همینطور اگر شوهر در زمان عده فوت کند، زن دوم از او ارث می برد. اما اگر طلاق بائن باشد یا فوت بعد از پایان عده اتفاق بیفتد، زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند، مگر در موارد استثنایی خاص (مثل فوت شوهر در بستر بیماری تا یک سال پس از طلاق، با شرایطی که قبلاً گفته شد).
نقش سایر وراث (پدر، مادر، خواهر و برادر متوفی) در حضور زن دوم بدون فرزند چیست؟
در صورت فوت شوهر بدون فرزند، سهم زن یا زنان دائم یک چهارم از کل اموال است. باقی مانده اموال (سه چهارم) بین سایر وراث طبق طبقات و درجات ارث تقسیم می شود. اگر متوفی پدر و مادر داشته باشد، آن ها وراث طبقه اول هستند و سهم می برند (مثلاً هر کدام یک ششم و بقیه برای خودشان). اگر پدر و مادر نباشند، نوبت به خواهر و برادر متوفی (وراث طبقه دوم) می رسد و آنها از باقیمانده ارث می برند. حضور یا عدم حضور شما (زن دوم) سهم سایر وراث را تغییر نمی دهد، فقط سهم کلی زوجه مشخص است و باقی مانده بین آنها تقسیم می شود.
آیا زن دوم از زن اول ارث می برد؟
خیر، بین همسران یک مرد (زن اول و زن دوم) هیچ رابطه توارثی وجود ندارد. یعنی اگر زن اول فوت کند، زن دوم از او ارث نمی برد و بالعکس. رابطه ارث فقط بین زوجین (زن و شوهر) و بین افراد دارای رابطه نسبی (خونی) برقرار است.
نتیجه گیری
بحث سهم الارث زن دوم بدون فرزند از شوهر، ممکنه در نگاه اول پیچیده به نظر برسه، اما با بررسی دقیق قوانین، متوجه میشیم که قانون مدنی ایران، حقوق زنان رو تو این زمینه به خوبی پشتیبانی کرده. مهم ترین نکته ای که باید بهش توجه کنید اینه که اولاً، فقط عقد دائم باعث ارث بردن میشه و ثانیاً، از نظر قانون، زن دوم تفاوتی با زن اول نداره و حقوق یکسانی داره. همچنین، ملاک بدون فرزند بودن، نداشتن فرزند از سوی خود شوهر هست، نه صرفاً نداشتن فرزند از همسر دوم.
اگه مرد متوفی هیچ فرزندی از خودش (چه از شما، چه از همسران قبلی) نداشته باشه، یک چهارم از کل دارایی هاش به همسران دائمش می رسه که این یک چهارم بین همه اونها به طور مساوی تقسیم میشه. یادتون باشه که این سهم شامل اموال منقول و قیمت اموال غیرمنقول (عرصه و اعیان) میشه. علاوه بر ارث، شما حقوق دیگه ای مثل مهریه و نفقه معوقه هم دارید که حتی اولویت پرداختشون از ارث هم بالاتره.
پیچیدگی های حقوقی ارث زیاده و هر پرونده ای شرایط خاص خودش رو داره. پس توصیه می کنم برای هرگونه اقدام، حتماً با یه وکیل متخصص تو زمینه ارث و انحصار وراثت مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه بهترین راهنمایی ها رو بهتون ارائه بده و کمک کنه تا حقوق قانونی خودتون رو به بهترین شکل پیگیری کنید.
اگه سوالات دیگه ای دارید یا نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی حس می کنید، می تونید تو بخش نظرات مطرح کنید یا با کارشناسان ما تماس بگیرید.