نمونه رای استرداد لاشه سفته

اگه سفته ای دادی و حالا بدهی ات رو پرداخت کردی یا تعهدت رو انجام دادی ولی طرف مقابل از پس دادن لاشه سفته شونه خالی می کنه، خیلی مهمه که بدونی چطور می تونی سفته ت رو پس بگیری. یکی از بهترین راه ها برای اینکه دست پر وارد دادگاه بشی و حق خودت رو بگیری، آشنایی با نمونه رای استرداد لاشه سفته است. این آرا بهت نشون میدن که قاضی ها در موقعیت های مشابه چطور فکر می کنن و چه مدارکی رو مهم می دونن. با خوندن این نمونه ها، می فهمی که دادگاه به چه چیزهایی توجه می کنه و چطور میشه از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری کرد. اینطوری می تونی با خیال راحت تر از حق و حقوقت دفاع کنی.

سفته، اون رفیق همیشگی دنیای تجارت و معاملات مالی ماست. یه سند معتبر که خیلی جاها به دادمون میرسه؛ از ضمانت وام و قراردادهای کاری گرفته تا تهاتر بدهی ها. ولی خب، همیشه هم قضیه گل و بلبل نیست. گاهی پیش میاد که کارمون رو انجام دادیم، پول رو پرداخت کردیم، اما اون سفته ای که اول کار دادیم، سر جاش مونده و طرف مقابل هر کاری می کنه جز پس دادنش. اینجا میشه که داستان استرداد لاشه سفته شروع میشه و اینجاست که باید بدونیم چطور حق خودمون رو بگیریم. این مقاله قرار نیست فقط بهت بگه استرداد چیه؛ قراره دستت رو بگیره و با جزئیات وارد دنیای دادگاه ها بشیم و ببینیم قاضی ها توی پرونده های مشابه، چطور رأی میدن.

استرداد لاشه سفته چیست؟ از سیر تا پیاز!

بیاین از اول شروع کنیم. استرداد لاشه سفته یعنی چی؟ اصلاً این لاشه سفته که میگن، چیه؟ خیلی ساده ست: «لاشه سفته» همون برگ سفته ای هست که دست طرف مقابل شماست. «استرداد» هم یعنی پس گرفتنش. پس وقتی میگیم استرداد لاشه سفته، یعنی قراره اون برگ سفته رو که قبلاً به کسی دادیم و حالا دیگه دلیلی برای دست اون بودن نداره، پس بگیریم. این قضیه وقتی پیش میاد که شما تعهدتون رو انجام دادید، مثلاً پول سفته رو کامل پرداخت کردید یا کاری که قرار بود رو به خوبی تموم کردید و اون سفته ای که بابت ضمانت داده بودید، دیگه باید برگرده به دست خودتون.

مبانی حقوقی استرداد سفته: چرا حق با ماست؟

شاید بپرسی خب مگه قانون هم از ما حمایت می کنه؟ صد در صد! یکی از اصلی ترین ستون های حقوقی که پشت این دعواست، ماده ۲۶۵ قانون مدنی هست. این ماده میگه: هر کس مالی به دیگری بدهد، ظاهر در عدم تبرع است؛ بنابراین اگر کسی چیزی به دیگری بدهد، بدون اینکه قصد تبرع داشته باشد، می تواند استرداد آن را مطالبه کند. تبرع یعنی مجانی کاری رو انجام دادن یا چیزی رو بخشیدن. وقتی شما سفته ای میدی، حتماً بابت یه بدهی یا یه تعهد مشخصه، نه اینکه بخوای مفت و مسلم یه کاغذ به کسی بدی که بعداً دردسر ساز شه. پس وقتی اون بدهی پرداخت میشه یا اون تعهد انجام میشه، دیگه دلیلی نداره که سفته دست طرف باشه و می تونید پسش بگیرید.

سفته در اصل یه سند بدهیه. یعنی نشون میده شما به کسی پولی بدهکاری یا تعهدی داری. حالا وقتی این بدهی صاف میشه یا تعهدت انجام میشه، طبیعیه که باید سند اون بدهی هم از بین بره یا به صاحبش برگرده. فرض کن به دوستت پول دادی و یه رسید گرفتی. وقتی دوستت پولت رو پس میده، خب باید رسید رو هم بهت برگردونه و پاره اش کنه دیگه، درسته؟ سفته هم همینه. سند نشون دهنده بدهی رو باید پس گرفت.

اهمیت حقوقی استرداد لاشه سفته: چرا باید پیگیر باشیم؟

شاید فکر کنی خب یه برگ کاغذه دیگه، ولش کن. ولی این طرز فکر خیلی خطرناکه! پس گرفتن لاشه سفته از نون شب هم واجب تره. چرا؟ چون اگه سفته دست طرف بمونه، می تونه کلی دردسر برات درست کنه. مثلاً:

• ممکنه دوباره از شما پول سفته رو مطالبه کنه، با اینکه قبلاً پرداخت کردی.
• شاید سفته رو به شخص دیگه ای منتقل کنه و اون شخص از شما مطالبه کنه. این یعنی دو بار پرداخت پول!
• میتونه با همون سفته ای که تو بهش اعتماد کردی، بر علیه ات شکایت کنه و پرونده حقوقی یا حتی کیفری برات درست کنه.

خلاصه که پس گرفتن سفته، مثل یه سپر دفاعی می مونه که از حقوق و امنیت مالی شما حفاظت می کنه. پس به هیچ عنوان از کنارش بی تفاوت رد نشو!

«یادت باشه، سفته ای که دادی و حالا تعهدش رو انجام دادی، مثل یه شمشیر دولبه ست. اگه پسش نگیری، ممکنه یه روزی همون شمشیر به ضرر خودت استفاده بشه.»

کی می تونیم برای استرداد لاشه سفته اقدام کنیم؟ مواردش چیه؟

حالا که فهمیدیم استرداد لاشه سفته چیه و چرا اینقدر مهمه، بیاین ببینیم دقیقاً توی چه شرایطی می تونیم این دعوا رو مطرح کنیم. این موارد شامل چند دسته کلی میشن که دونستنشون برای شما حیاتیه:

۱. پرداخت کامل دین یا ایفای تعهد

این رایج ترین حالته. فرض کن سفته ای دادی بابت یه بدهی یا تعهد مالی. حالا پولش رو کامل پرداخت کردی یا کاری که باید رو تمام و کمال انجام دادی. اینجا حق داری که لاشه سفته رو پس بگیری. اما خب، حرف تنها کافی نیست. باید بتونی ثابت کنی که پول رو پرداخت کردی. چه مدارکی به دردت میخوره؟

• مدارک بانکی: اگه پول رو از طریق کارت به کارت، حواله بانکی یا چک پرداخت کردی، رسیدهای بانکی، صورتحساب بانکی و کپی چک های وصول شده بهترین مدرک هستن.
• رسید کتبی: اگه پول رو نقدی دادی، حتماً باید یه رسید کتبی با امضا و اثر انگشت طرف مقابل و تاریخ و مبلغ مشخص داشته باشی. این رسید باید واضح و بدون ابهام باشه.
• شهادت شهود: اگه کسی شاهد پرداخت پول بوده، شهادت اونها هم می تونه به دردت بخوره.

حواست باشه: اگه فقط قسمتی از بدهی رو پرداخت کرده باشی، نمی تونی کل سفته رو پس بگیری. استرداد لاشه سفته فقط بعد از تسویه کامل دین یا ایفای کامل تعهد ممکنه.

۲. انحلال، فسخ یا اقاله قرارداد پایه

خیلی وقت ها سفته رو بابت تضمین یه قرارداد اصلی میدیم؛ مثلاً قرارداد خرید و فروش، اجاره، پیمانکاری و … . حالا فرض کن اون قرارداد بنا به دلایلی منحل شده. یعنی یا فسخ شده (مثلاً یکی از طرفین قرارداد رو بهم زده)، یا اقاله شده (یعنی هر دو طرف با توافق همدیگه قرارداد رو کنسل کردن)، یا منفسخ شده (یعنی به طور خودکار و بدون اراده طرفین، قرارداد از بین رفته). در هر کدوم از این حالت ها، چون دلیل وجودی سفته از بین رفته، سفته باید مسترد بشه.

اینجا هم باز اثبات اهمیت زیادی داره. باید بتونی با مدارک و اسناد نشون بدی که قرارداد اصلی که سفته بابت اون داده شده بود، دیگه اعتباری نداره. مثلاً اگه قرارداد اقاله شده، توافق نامه اقاله رو باید ارائه کنی. اگه فسخ شده، مدارکی که نشون میده فسخ درست و قانونی انجام شده.

۳. سفته های امانی (ضمانت، حسن انجام کار) و عدم تحقق شرط

یه مدل دیگه سفته داریم که بهش میگن سفته امانی. این سفته ها رو معمولاً بابت ضمانت میدن؛ مثلاً سفته حسن انجام کار یا سفته ای که بابت ضمانت خالی کردن ملک از مستأجر به صاحبخونه داده میشه. توی این موارد، سفته فقط برای یه هدف خاص و به عنوان امانت دست طرف مقابله و فقط در صورتی میتونه ازش استفاده کنه که اون شرط محقق بشه.

حالا اگه اون شرطی که سفته بابتش داده شده بود (مثلاً عدم حسن انجام کار) محقق نشده باشه، یا قرارداد ضمانت تموم شده باشه و هیچ مشکلی پیش نیومده باشه، دارنده سفته حق نداره اون سفته رو نگه داره یا ازش استفاده کنه. اگه طرف مقابل برخلاف توافق و بدون تحقق شرط، از سفته استفاده کنه، یعنی اونو به اجرا بذاره یا به کس دیگه ای بده، شما میتونی علاوه بر دعوای حقوقی برای استرداد لاشه سفته، شکایت کیفری خیانت در امانت هم مطرح کنی. ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی صراحتاً میگه که اگه کسی مالی رو به عنوان امانت بهش سپردن و اون مال رو به ضرر مالک تصرف کنه، مجرمه. این شامل اسناد تجاری مثل سفته هم میشه. پس حواست باشه که اگه سفته ت امانی بوده و ازش سوءاستفاده شده، میتونی هم از طریق حقوقی و هم کیفری پیگیری کنی.

قدم به قدم تا پس گرفتن لاشه سفته: مراحل حقوقی و عملی

وقتی طرف مقابل از پس دادن سفته خودداری می کنه، باید از طریق قانونی پیگیری کنیم. این راه ممکنه کمی پیچیده به نظر برسه، ولی با دونستن قدم هاش، راحت تر میتونی جلو بری. بیاین گام به گام مراحل رو با هم ببینیم:

۱. گام اول: ارسال اظهارنامه قضایی

اولین کاری که باید بکنی، ارسال اظهارنامه قضایی هست. اظهارنامه یه جور اخطار رسمی و کتبیه که از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی فرستاده میشه. توی این اظهارنامه، شما به صورت رسمی از دارنده سفته میخوای که سفته رو بهت برگردونه و بهش فرصت میدی که این کار رو انجام بده. این اظهارنامه از چند جهت مهمه:

• نشون میده که شما به صورت رسمی و قانونی درخواست خودت رو مطرح کردی.
• اگه بعداً کار به دادگاه کشید، اظهارنامه می تونه به عنوان یه مدرک قوی نشون بده که شما قبل از طرح دعوا، تلاش کردی مشکل رو دوستانه حل کنی.
• به طرف مقابل اخطار میده که اگه سفته رو پس نده، شما از طریق قانونی اقدام می کنی.

توی اظهارنامه باید مشخصات دقیق سفته، دلیل درخواست استرداد (مثلاً پرداخت کامل دین یا فسخ قرارداد) و مهلت مشخصی برای استرداد (معمولاً ۱۰ روز) رو بنویسی. بعد از اینکه اظهارنامه رو فرستادی، منتظر پاسخ میمونی.

۲. گام دوم: تنظیم و ثبت دادخواست استرداد لاشه سفته

اگه با ارسال اظهارنامه، طرف مقابل باز هم سفته رو پس نداد یا پاسخی نداد، دیگه باید کار رو به دادگاه بکشونی. اینجا نوبت به تنظیم و ثبت دادخواست استرداد لاشه سفته میرسه. دادخواست، همون برگه ای هست که توش خواسته خودت رو از دادگاه می نویسی. توی دادخواست باید:

• مشخصات خودت (خواهان) و طرف مقابل (خوانده) رو دقیق بنویسی.
• خواسته اصلی رو که همون استرداد لاشه سفته هست، به وضوح ذکر کنی.
• دلایل و مستندات خودت رو برای پس گرفتن سفته بنویسی (مثلاً اینکه دین رو پرداخت کردی و مدارکش اینهاست).
• مبلغ خواسته رو هم مشخص کنی. (اینجا مبلغ سفته رو می نویسی).

بعد از تنظیم دادخواست، باید بری دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادخواستت رو ثبت کنی. اونجا هم مدارک و مستنداتت رو اسکن و پیوست می کنی و هزینه های دادرسی رو پرداخت می کنی. با ثبت دادخواست، پرونده تشکیل میشه و برای رسیدگی به دادگاه صالح فرستاده میشه.

۳. گام سوم: ارائه مدارک و ادله اثباتی

یکی از مهم ترین بخش های هر دعوایی، ارائه مدارک و ادله اثباتی هست. توی پرونده استرداد لاشه سفته هم همینطوره. هر چیزی که ثابت کنه شما بدهی ات رو پرداخت کردی یا تعهدت رو انجام دادی، به دردت میخوره. یه لیست از مدارک مهم:

• رسیدهای پرداخت (بانکی، کتبی، فیش واریز)
• قرارداد اصلی که سفته بابت اون داده شده بود.
• مدارکی که نشون میده قرارداد منحل شده (توافق نامه اقاله، رأی فسخ و…).
• مدارکی که ثابت کنه شرط سفته امانی محقق نشده (مثلاً گواهی حسن انجام کار).
• شهادت شهود (اگه کسی شاهد بوده).
• هرگونه مکاتبات، پیامک یا ایمیل که نشون بده شما درخواست استرداد کردی و طرف مقابل موافقت کرده یا از پس دادن شونه خالی کرده.

هر چقدر مدارکت قوی تر و مستندتر باشه، شانس موفقیتت توی دادگاه بیشتره.

۴. گام چهارم: رسیدگی در دادگاه و صدور حکم

بعد از ثبت دادخواست، دادگاه وقت رسیدگی تعیین می کنه و به شما و طرف مقابل ابلاغ میشه. حواست باشه حتماً در جلسات دادگاه حضور پیدا کنی و از خودت دفاع کنی. می تونی شفاهی یا کتبی دفاعیاتت رو ارائه بدی. قاضی با بررسی مدارک، شنیدن اظهارات طرفین و در صورت لزوم، تحقیق از شهود یا ارجاع به کارشناسی، تصمیم نهایی رو میگیره و رأی صادر می کنه. اگه دادگاه حق رو به شما بده، حکم به الزام دارنده سفته به استرداد لاشه سفته صادر میشه. این رأی ممکنه قابل تجدیدنظرخواهی باشه و طرف مقابل بتونه بهش اعتراض کنه.

۵. هزینه های دادرسی و حق الوکاله

طرح دعوای حقوقی بدون هزینه نیست. شما باید هزینه های دادرسی رو پرداخت کنی که بر اساس مبلغ سفته (خواسته) محاسبه میشه. اگه وکیل بگیری، باید حق الوکاله وکیل رو هم بپردازی. البته در صورت موفقیت توی پرونده، می تونی تقاضا کنی که دادگاه طرف مقابل رو به پرداخت این هزینه ها (به جز حق الوکاله در برخی موارد) محکوم کنه. بهتره قبل از شروع، یه برآورد تقریبی از این هزینه ها داشته باشی.

کدوم دادگاه به پرونده استرداد سفته رسیدگی می کنه؟

یه سوال مهم دیگه اینه که حالا برای استرداد لاشه سفته باید به کدوم دادگاه مراجعه کنیم؟ انتخاب مرجع قضایی صحیح، خیلی مهمه و روی سرعت و نتیجه پرونده تاثیر مستقیم داره. اینجاست که قضیه صلاحیت دادگاه ها مطرح میشه:

۱. صلاحیت دادگاه های عمومی حقوقی

اگه مبلغ سفته ات بالاست (یعنی بیشتر از مبلغ نصاب شورای حل اختلاف)، باید به دادگاه های عمومی حقوقی مراجعه کنی. این دادگاه ها صلاحیت رسیدگی به پرونده های مالی با هر مبلغی رو دارن. مثلاً اگه مبلغ سفته ۱۰۰ میلیون تومان یا بیشتر باشه، پرونده شما مستقیماً توی دادگاه حقوقی رسیدگی میشه.

یه نکته مهم دیگه صلاحیت محلیه. یعنی دادگاهی صالح به رسیدگیه که محل اقامت خوانده (کسی که سفته دستشه و باید پس بده) توی حوزه قضایی اون دادگاه باشه. اگه محل اقامت خوانده مشخص نیست، دادگاه محل وقوع عقد (یعنی جایی که سفته رو دادی) یا محل اجرای تعهد (مثلاً جایی که پول سفته رو پرداخت کردی) صالح به رسیدگیه.

۲. صلاحیت شورای حل اختلاف

اگه مبلغ سفته ای که میخوای پس بگیری کمه، یعنی زیر نصاب قانونی شورای حل اختلاف باشه، پرونده ات توی شورای حل اختلاف رسیدگی میشه. در حال حاضر، این نصاب برای دعاوی مالی تا ۲۰ میلیون تومان (۲۰۰ میلیون ریال) است. (این نصاب ممکنه تغییر کنه، پس حتماً قبل از اقدام، آخرین مصوبه رو بررسی کن). رسیدگی توی شورای حل اختلاف معمولاً سریع تر و کم هزینه تره، اما اگه مبلغ سفته ات بیشتر از این مقدار باشه، شورا صلاحیت رسیدگی نداره و باید به دادگاه حقوقی بری.

۳. صلاحیت دادسرا و دادگاه کیفری (در موارد خیانت در امانت)

یادت هست گفتیم اگه سفته امانی باشه و طرف مقابل ازش سوءاستفاده کنه، میشه شکایت کیفری خیانت در امانت هم مطرح کرد؟ توی این موارد، پرونده اول به دادسرا ارجاع میشه. دادسرا کارش تحقیق مقدماتی و جمع آوری دلیله. اگه دادسرا تشخیص بده که جرمی اتفاق افتاده، پرونده رو با صدور کیفرخواست به دادگاه کیفری میفرسته تا اونجا رسیدگی نهایی انجام بشه و اگه جرم ثابت شد، حکم صادر بشه.

پس حواست باشه، رسیدگی حقوقی (برای استرداد لاشه سفته) و رسیدگی کیفری (برای خیانت در امانت) دو تا مسیر جدا از هم هستن، ولی در شرایط خاص میتونی هر دو رو همزمان پیگیری کنی.

تحلیل و بررسی نمونه رای استرداد لاشه سفته: چرا دادگاه ها اینطور رأی میدن؟

رسیدیم به قلب ماجرا! خوندن قانون و مراحلش خوبه، ولی هیچ چیز مثل دیدن نمونه آرای واقعی به آدم کمک نمی کنه تا بفهمه توی عمل، قضیه از چه قراره. آرای دادگاه ها مثل نقشه راه میمونن که نشون میدن قضات چطور به قضیه نگاه می کنن و چه نکاتی رو مهم می دونن. اینجا ما دو تا نمونه رأی (البته فرضی و نزدیک به واقعیت، چون امکان دسترسی مستقیم به آرای منتشرشده وجود نداره) رو با هم بررسی می کنیم تا حسابی دستت بیاد که چطور باید برای استرداد لاشه سفته وارد عمل بشی.

۵.۱. تحلیل نمونه رای دادگاه بدوی در خصوص استرداد لاشه سفته

فرض کنید آقای صادقی (خواهان) یک فقره سفته به مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان بابت تضمین پرداخت ثمن معامله یک واحد آپارتمان به آقای کیانی (خوانده) داده است. پس از انجام معامله و پرداخت کامل ثمن از طریق حواله بانکی، آقای صادقی از آقای کیانی درخواست استرداد لاشه سفته را می کند، اما آقای کیانی از این کار امتناع می ورزد.

مشخصات پرونده:

• خواهان: آقای محمد صادقی
• خوانده: آقای علیرضا کیانی
• خواسته: استرداد لاشه سفته شماره ۱۲۳۴۵۶ مورخ ۱۴۰۲/۰۱/۱۵ به مبلغ ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال
• مبلغ سفته: ۵۰ میلیون تومان (۵۰۰ میلیون ریال)

شرح وقایع و ادله طرفین:

آقای صادقی در دادخواست خود ادعا می کند که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۱/۱۰، یک واحد آپارتمان را از آقای کیانی خریداری کرده و بابت تضمین پرداخت ۵۰ میلیون تومان از ثمن معامله، سفته ای به همین مبلغ به ایشان داده است. او سپس در تاریخ ۱۴۰۲/۰۲/۰۱، کل مبلغ ۵۰ میلیون تومان را از طریق حواله بانکی به حساب آقای کیانی واریز کرده و مستندات آن (فیش واریز بانکی و صورت حساب) را ضمیمه دادخواست کرده است. آقای صادقی اظهارنامه ای نیز به آقای کیانی ارسال کرده که در آن درخواست استرداد لاشه سفته را مطرح نموده، اما پاسخی دریافت نکرده است.

آقای کیانی (خوانده) با وجود ابلاغ قانونی، در جلسات دادگاه حاضر نشده و دفاعیه ای ارائه نداده است.

استدلال دادگاه بدوی:

دادگاه با بررسی دادخواست، اظهارنامه و ضمائم آن، به ویژه فیش واریز بانکی و صورت حساب بانکی که نشان دهنده پرداخت کامل مبلغ سفته به حساب خوانده است، و با توجه به اینکه خوانده علیرغم ابلاغ قانونی و اطلاع از دعوا، در دادگاه حاضر نشده و هیچ دلیل یا مدرکی مبنی بر عدم پرداخت دین یا بقای طلب خود ارائه نکرده است، استدلال می کند که ادعای خواهان بر اساس ماده ۲۶۵ قانون مدنی و اصل عدم تبرع، صحیح و موجه است. دادگاه، وجود دین و تعهد را مبنای صدور سفته می داند و با اثبات ایفای این تعهد از سوی صادرکننده، حق او را برای استرداد سفته محرز می داند.

رأی صادره:

«دادگاه، با توجه به مجموع محتویات پرونده و ادله ابرازی خواهان و عدم دفاع موجه از سوی خوانده، دعوای خواهان را وارد تشخیص داده و مستنداً به مواد ۲۶۵ قانون مدنی و ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، حکم به الزام خوانده، آقای علیرضا کیانی، به استرداد لاشه سفته شماره ۱۲۳۴۵۶ مورخ ۱۴۰۲/۰۱/۱۵ به مبلغ ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال در حق خواهان، آقای محمد صادقی، صادر و اعلام می نماید. همچنین خوانده به پرداخت هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل (طبق تعرفه) در حق خواهان محکوم می گردد. رأی صادره غیابی بوده و ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ، قابل واخواهی در این دادگاه و سپس ظرف بیست روز دیگر قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه های تجدیدنظر استان می باشد.»

نکات حقوقی قابل استخراج:

• اهمیت مستندات پرداخت (فیش واریز، صورتحساب بانکی) در موفقیت دعوا.
• نقش اظهارنامه قضایی به عنوان اخطار رسمی و دلیلی بر تلاش خواهان برای حل مسالمت آمیز.
• عدم حضور و دفاع خوانده می تواند به ضرر او تمام شود و ادعای خواهان را تقویت کند.
• دادگاه بر اساس اصل عدم تبرع و ماده ۲۶۵ قانون مدنی، حکم به استرداد سفته می دهد.

۵.۲. تحلیل نمونه رای دادگاه تجدیدنظر در خصوص استرداد لاشه سفته

فرض کنید در پرونده قبلی، آقای کیانی (خوانده بدوی و تجدیدنظرخواه) به رأی غیابی دادگاه بدوی واخواهی می کند و پس از رد واخواهی، در مرحله تجدیدنظر، به رأی دادگاه بدوی اعتراض می کند و ادعا می کند که خواهان (آقای صادقی) تنها بخشی از بدهی را پرداخت کرده و مابقی هنوز باقی است. او مدعی است که سفته علاوه بر ثمن معامله، بابت خسارت تأخیر نیز صادر شده بوده و هنوز خسارت تأخیر پرداخت نشده است.

مشخصات پرونده تجدیدنظری:

• تجدیدنظرخواه: آقای علیرضا کیانی (خوانده بدوی)
• تجدیدنظرخوانده: آقای محمد صادقی (خواهان بدوی)
• اعتراض به: رأی دادگاه بدوی مبنی بر الزام به استرداد لاشه سفته

شرح اعتراضات و دفاعیات در مرحله تجدیدنظر:

آقای کیانی در مرحله تجدیدنظر ادعا می کند که سفته ۵۰ میلیون تومانی صرفاً بابت ثمن معامله نبوده، بلکه قسمتی از آن (مثلاً ۱۰ میلیون تومان) بابت خسارت تأخیر در پرداخت ثمن بوده است. او می گوید آقای صادقی فقط اصل ثمن را پرداخت کرده و خسارت تأخیر را نپرداخته، بنابراین سفته باید تا تسویه کامل تمام تعهدات (شامل خسارت تأخیر) نزد او بماند. آقای کیانی این بار، کپی از توافق نامه ای (که در مرحله بدوی ارائه نشده بود) را ضمیمه کرده که در آن اشاره شده در صورت تأخیر، خسارتی به ازای هر روز تأخیر باید پرداخت شود و سفته تضمین کننده آن نیز هست. او همچنین مدعی است که به دلیل اعتماد به آقای صادقی، در مرحله بدوی، حاضر نشده و مدارک خود را ارائه نکرده است.

آقای صادقی در دفاعیات خود در مرحله تجدیدنظر، ضمن رد ادعای تجدیدنظرخواه، بیان می کند که توافق نامه ادعایی، فاقد امضای او بوده و یا تاریخ آن مربوط به قبل از صدور سفته و نامربوط به آن است. او تأکید می کند که تمامی بدهی بابت ثمن معامله را پرداخت کرده و هیچ خسارت تأخیری نیز طبق قرارداد اصلی به عهده او نبوده است.

استدلال دادگاه تجدیدنظر:

دادگاه تجدیدنظر، مدارک و دلایل ابرازی طرفین در هر دو مرحله بدوی و تجدیدنظر را مجدداً بررسی می کند. دادگاه به این نکته توجه می کند که توافق نامه جدید ارائه شده توسط آقای کیانی، یا فاقد امضای خواهان است، یا ارتباط منطقی و قانونی با سفته مورد دعوا ندارد و یا به هر حال در مرحله بدوی ارائه نشده و اکنون به دلیل عدم اثبات ادعای تجدیدنظرخواه، نمی تواند موجب نقض رأی بدوی شود. دادگاه مجدداً بر اصل لزوم پرداخت کامل دین برای استرداد لاشه سفته تاکید می کند. اما با توجه به اینکه تجدیدنظرخواه نتوانسته اثبات کند که علاوه بر مبلغ پرداختی، دین دیگری از بابت سفته به گردن تجدیدنظرخوانده است، رأی بدوی را تأیید می کند.

رأی قطعی صادره:

«دادگاه تجدیدنظر، با بررسی اعتراضات تجدیدنظرخواه و دفاعیات تجدیدنظرخوانده و ملاحظه جمیع اوراق و محتویات پرونده، و نظر به اینکه دلایل و مدارک ابرازی تجدیدنظرخواه در این مرحله از دادرسی، موجب نقض رأی دادگاه بدوی نمی گردد و رأی صادره بر اساس موازین قانونی و با رعایت اصول دادرسی صادر شده است، لذا تجدیدنظرخواهی را وارد ندانسته و مستنداً به ماده ۳۵۸ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، دادنامه تجدیدنظرخواسته را تأیید و استوار می نماید. این رأی قطعی است.»

نکات کاربردی و درس های حقوقی:

• اهمیت ارائه تمامی مدارک در مرحله بدوی: عدم ارائه مستندات در مرحله اول دادرسی، می تواند در مراحل بعدی (واخواهی و تجدیدنظر) به ضرر شما تمام شود، حتی اگر واقعاً حق با شما باشد.
• اثبات کامل دین: دادگاه ها به این نکته خیلی حساس هستند که آیا واقعاً تمام دین پرداخت شده است یا خیر. صرف پرداخت بخش عمده ای از دین، منجر به استرداد لاشه سفته نمی شود.
• دقت در تنظیم قراردادها: اگر سفته بابت چند نوع تعهد (مثلاً اصل پول و خسارت تأخیر) صادر می شود، باید در متن قرارداد و حتی در خود سفته، این موضوع به وضوح قید شود تا در آینده مشکلی پیش نیاید.

۵.۳. بررسی موردی: تفاوت استرداد لاشه سفته و چک در آراء قضایی (با اشاره به نمونه رای رقیب)

همونطور که دیدید، توی مثال های ما، تمرکز روی استرداد لاشه سفته بود. رقبای ما هم گاهی اوقات نمونه آرایی رو برای استرداد لاشه چک ارائه میدن. شاید بپرسی خب چه فرقی داره؟ چک هم سند تجاریه دیگه! درسته، اصول کلی و مبانی حقوقی استرداد برای هر دو سند (سفته و چک) مشابهه؛ یعنی با پرداخت دین، سند باید مسترد بشه. اما تفاوت های ظریفی هم وجود داره که ممکنه توی آرای قضایی خودش رو نشون بده.

مثلاً، توی یکی از آرای رقبا، دیدیم که دادگاه در مورد استرداد لاشه چک، با اینکه بخشی از مبلغ چک پرداخت شده بود، چون پرداخت کامل صورت نگرفته بود، دعوای استرداد لاشه چک را قابل استماع ندانسته بود. این نشون میده که اصل تسویه کامل برای هر دو سند چک و سفته، یک اصل بنیادینه. اگه شما هنوز حتی یه ریال از بدهی ات رو بدهکار باشی، نمی تونی انتظار داشته باشی لاشه سند رو بهت برگردونن. این نکته طلایی رو همیشه یادت باشه.

حالا تفاوت ها کجا خودشو نشون میده؟

چک در ایران، هم جنبه کیفری داره و هم حقوقی، در حالی که سفته فقط جنبه حقوقی داره (به جز مواردی که خیانت در امانت اتفاق بیفته). این تفاوت توی مسیر پیگیری قانونی تأثیرگذاره. از طرفی، مقررات مربوط به صدور و پشت نویسی چک ممکنه کمی با سفته متفاوت باشه. هرچند که در بحث استرداد، این تفاوت ها کمتر نمود پیدا می کنه و اصل پرداخت کامل حرف اول و آخر رو میزنه.

پس، اگه نمونه رأیی دیدید که برای استرداد لاشه چکه، حواستون باشه که می تونه راهنمای خوبی باشه، اما همیشه نیم نگاهی به خصوصیات سفته هم داشته باشید. مهم ترین نکته مشترک اینه که مدرک محکم و مستند برای اثبات پرداخت کامل یا انحلال تعهد، برگ برنده شماست. بدون اون، چه برای سفته و چه برای چک، کارتون خیلی سخت میشه.

چند نکته طلایی و توصیه حقوقی که باید بدونی!

تا اینجا حسابی با مباحث مربوط به استرداد لاشه سفته آشنا شدیم. حالا بیاین چند تا نکته کلیدی و توصیه عملی رو مرور کنیم که می تونه توی این مسیر حسابی بهت کمک کنه و جلوی ضررهای احتمالی رو بگیره:

• از همون اول مستنداتت رو جمع آوری کن: از لحظه ای که سفته رو صادر می کنی، حواست به جمع آوری مستندات باشه. رسید پرداخت، قرارداد اصلی، مکاتبات، پیامک ها و هر چیز دیگه ای که می تونه به دردت بخوره رو با دقت نگهداری کن. این مدارک، گنجینه شما توی دادگاه هستن.
• مشاوره با وکیل متخصص رو فراموش نکن: پرونده های حقوقی، مخصوصاً اونایی که به اسناد تجاری مربوط میشن، پیچیدگی های خودشون رو دارن. قبل از هر اقدامی، حتماً با یه وکیل متخصص در امور اسناد تجاری مشورت کن. یه مشاور خوب میتونه راه رو برات روشن کنه و از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کنه.
• تسلیم فشار برای پرداخت مجدد نشو: گاهی اوقات دارنده سفته سعی می کنه با چرب زبانی یا حتی تهدید، شما رو مجبور کنه که دوباره پول رو پرداخت کنی یا مبلغ اضافه ای بدی. هرگز تسلیم این فشارها نشو، چون با پرداخت مجدد، اوضاع رو بدتر می کنی.
• تفاوت دعوای استرداد لاشه سفته با مطالبه وجه سفته رو بدون: این دو تا کاملاً با هم فرق دارن. دعوای استرداد لاشه سفته وقتیه که شما بدهی ات رو دادی و میخوای سفته رو پس بگیری. مطالبه وجه سفته وقتیه که شما دارنده سفته ای و میخوای پولش رو از صادرکننده بگیری. این دو رو با هم اشتباه نگیر.
• اگه طرف امتناع کرد، فوری اظهارنامه بفرست: اگه بعد از پرداخت کامل، از دارنده سفته خواستی که سفته رو پس بده و اون شونه خالی کرد، وقت رو تلف نکن. بلافاصله اظهارنامه قضایی رو از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارسال کن. این کار هم جنبه اخطار داره و هم برای آینده، مدرک به حساب میاد.
• سفته های امانی رو جدی بگیر: اگه سفته ای رو به عنوان امانت (مثل سفته حسن انجام کار) دادی، حواست به تاریخ و شرایطش باشه. اگه بدون تحقق شرط ازش سوءاستفاده شد، سریعاً اقدام کیفری خیانت در امانت رو هم مد نظر قرار بده.

حرف آخر: سفته هات رو سرسری نگیر!

سفته ها توی زندگی مالی و تجاری ما نقش پررنگی دارن؛ هم میتونن کارگشا باشن و هم اگه حواسمون نباشه، دردسرساز. دیدیم که استرداد لاشه سفته بعد از انجام تعهد، چقدر حیاتیه تا جلوی سوءاستفاده های احتمالی رو بگیریم. از مبانی قانونی قضیه (مثل ماده ۲۶۵ قانون مدنی) گفتیم و گام به گام مراحل حقوقی از ارسال اظهارنامه تا دادخواست و رسیدگی توی دادگاه رو با هم مرور کردیم.

اهمیت نمونه رای استرداد لاشه سفته رو هم که حسابی فهمیدیم. این آرا مثل یه چراغ راه، مسیر دادگاه رو برات روشن می کنن و بهت یاد میدن که قاضی ها توی شرایط مشابه، دنبال چه چیزهایی می گردن و چه مدارکی رو مهم می دونن. پس این قضیه رو سرسری نگیر و اگه با چنین مشکلی روبرو شدی، با اقدام به موقع و مشاوره حقوقی مطمئن، از حقت دفاع کن تا خدای نکرده، اون کاغذی که یه روزی به اعتماد دادی، بلای جونت نشه.