چک تو معاملات روزمره و کسب‌وکارها نقش مهمی داره و باعث می‌شه تبادلات مالی راحت‌تر انجام بشه. اما متأسفانه چک برگشتی به یه مشکل بزرگ تو سیستم اقتصادی و حقوقی ایران تبدیل شده. وقتی یه چک برگشت می‌خوره اعتماد به این سند کم می‌شه و برای کسی که چک را داره کلی دردسر درست می‌کنه. یکی از سؤال‌های پرتکراری که تو این موقعیت پیش میاد اینه که صدور حکم جلب برای کسی که چک برگشتی داده چقدر طول می‌کشه؟ این موضوع خیلی مهمه چون معمولاً برای گرفتن پول چک باید مراحل قانونی را طی کنی و گاهی نیاز به حکم جلب داری. تو این مقاله با زبون ساده و طبق قوانین ایران می‌خوام بهت بگم این فرآیند چقدر زمان می‌بره و چه چیزایی روش تأثیر داره.
چک برگشتی چیه و از نظر حقوقی چه معنی‌ای داره؟
چک برگشتی یعنی یه چک که به خاطر نداشتن پول کافی تو حساب صادرکننده بانک نمی‌تونه مبلغش را پرداخت کنه و برگشت می‌خوره. از نظر حقوقی چک یه سنده که صادرکننده به بانک دستور می‌ده مبلغ مشخصی را از حسابش به کسی که چک را داره (دارنده چک) بده. طبق قانون صدور چک اگه چک برگشت بخوره و شرایط خاصی داشته باشه می‌تونی صادرکننده را به‌صورت کیفری تعقیب کنی.
ماده ۳ قانون صدور چک می‌گه: اگه چک به هر دلیلی (مثل نداشتن موجودی) پرداخت نشه صادرکننده می‌تونه به مجازات قانونی محکوم بشه. البته این مجازات شرایط خاص خودش را داره که جلوتر توضیح می‌دم.
قوانین مربوط به چک برگشتی تو ایران
چند قانون مهم تو ایران درباره چک و چک برگشتی وجود داره:
- قانون صدور چک: اصلی‌ترین قانون درباره چکه و توش درباره شرایط صدور چک مسئولیت‌ها و مجازات چک برگشتی حرف زده شده. آخرین تغییرات این قانون تو سال ۱۳۹۷ بوده.
- قانون تجارت: این قانون هم یه سری مقررات درباره چک داره.
- قانون آیین دادرسی کیفری: نحوه رسیدگی به جرایم مثل صدور چک بی‌محل را توضیح می‌ده.
- قانون آیین دادرسی مدنی: برای پیگیری حقوقی چک برگشتی از طریق دادگاه کاربرد داره.
دارنده چک می‌تونه از دو راه برای گرفتن پولش اقدام کنه:
- پیگیری حقوقی: با رفتن به دادگاه حقوقی و دادن دادخواست می‌تونی پول چک و خسارات قانونی (مثل هزینه دادرسی و خسارت تأخیر) را بگیری.
- پیگیری کیفری: اگه شرایطش باشه می‌تونی تو دادسرا شکایت کیفری کنی و صادرکننده را به جرم صدور چک بی‌محل مجازات کنی.
بیشتر بخوانید: معنی وکیل به انگلیسی
مراحل گرفتن پول چک برگشتی
برای گرفتن پول یه چک برگشتی باید این مراحل را طی کنی:
- گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانک: اول باید بری بانک و گواهی عدم پرداخت بگیری. تو این گواهی اطلاعات چک تاریخ برگشت و دلیلش نوشته می‌شه. این مدرک برای مراحل قانونی بعدی لازمه.
- فرستادن اظهارنامه: بهتره یه اظهارنامه رسمی از طریق دفاتر قضایی برای صادرکننده بفرستی و بهش بگی که چک برگشت خورده و باید پول را پرداخت کنه. این کار نشون می‌ده که قصد داری با حسن نیت مشکل را حل کنی.
- شکایت حقوقی یا کیفری: اگه بعد از اظهارنامه صادرکننده پول را نداد می‌تونی شکایت حقوقی یا کیفری کنی. اگه فقط بخوای پول را بگیری شکایت حقوقی کافیه. اما اگه بخوای صادرکننده مجازات بشه باید شکایت کیفری کنی.
- رسیدگی تو دادگاه: تو دادگاه حقوقی قاضی مدارک را می‌بینه و حکم می‌ده که صادرکننده پول را بده. تو دادگاه کیفری بعد از تحقیقات تو دادسرا اگه جرم ثابت بشه صادرکننده به حبس یا جریمه محکوم می‌شه.
- اجرای حکم: بعد از گرفتن حکم قطعی می‌تونی بری اجرای احکام دادگستری و از اموال صادرکننده (مثل حساب بانکی یا ماشین) پولت را بگیری.
برای گرفتن حکم جلب چه شرایطی لازمه؟
حکم جلب یعنی یه دستور قضایی که به پلیس می‌گه فرد را برای تحقیقات یا اجرای حکم بیاره دادگاه. برای چک برگشتی صدور حکم جلب شرایط خاصی داره:
- باید شکایت کیفری کرده باشی و دادگاه کیفری ثابت کنه که صادرکننده مجرمه.
- چک باید به‌روز باشه یعنی تاریخش همون روز صدور باشه. چک‌های وعده‌دار شامل پیگیری کیفری نمی‌شن.
- باید ظرف ۶ ماه از تاریخ چک گواهی عدم پرداخت را از بانک بگیری.
- شکایت کیفری را هم باید تا ۶ ماه بعد از گرفتن گواهی عدم پرداخت ثبت کنی.
- نباید شرایطی وجود داشته باشه که پیگیری کیفری را ممنوع کنه مثلاً چک برای تضمین معامله داده شده باشه یا سفیدامضا باشه.
بیشتر بخوانید: از گذشته تا امروز با بازار وکیل شیراز
این فرآیند تو تهران چه مشکلاتی داره؟
تو شهر شلوغی مثل تهران پیگیری چک برگشتی گاهی با مشکلات زیادی همراهه. دادگاه‌ها و دادسراهای تهران معمولاً خیلی شلوغن و تعداد پرونده‌ها زیاده برای همین رسیدگی به پرونده‌ها ممکنه بیشتر طول بکشه. از طرفی پیدا کردن یه وکیل خوب که بتونه تو این موقعیت کمکت کنه خودش یه چالشه. تو این موقعیت کمک گرفتن از یه وکیل باتجربه می‌تونه خیلی مفید باشه. برای مشاهده وکیل کارکشته تهران در ایران وکلا می‌تونی از خدمات وکلای حرفه‌ای استفاده کنی و پرونده‌ت را با خیال راحت پیش ببری.
چقدر طول می‌کشه تا حکم جلب بگیری؟
نمی‌شه یه زمان دقیق برای صدور حکم جلب گفت چون به عوامل مختلفی بستگی داره. اما به‌طور کلی از وقتی شکایت کیفری می‌کنی تا وقتی حکم جلب بگیری ممکنه چند ماه تا یه سال یا حتی بیشتر طول بکشه. این مدت شامل مراحل زیره:
- تحقیقات تو دادسرا: دادسرا پرونده را بررسی می‌کنه از صادرکننده سؤال می‌پرسه و مدارک را چک می‌کنه. این مرحله بسته به شلوغی دادسرا ممکنه چند ماه طول بکشه.
- رسیدگی تو دادگاه کیفری: بعد از دادسرا پرونده می‌ره دادگاه کیفری. جلسات دادگاه و صدور رای هم ممکنه چند ماه طول بکشه.
- تجدیدنظر: اگه یکی از طرفین به رای اعتراض کنه پرونده می‌ره دادگاه تجدیدنظر و این هم زمان‌بره.
چه چیزایی باعث می‌شه این کار بیشتر طول بکشه؟
چندتا چیز می‌تونه باعث تأخیر بشه:
- پیچیدگی پرونده: اگه پرونده پیچیده باشه (مثلاً ادعای جعل یا سرقت چک مطرح بشه) زمان بیشتری می‌بره.
- شلوغی دادگاه: تو شهرهای بزرگ مثل تهران دادگاه‌ها خیلی شلوغن و این باعث تأخیر می‌شه.
- تعویق جلسات: اگه صادرکننده تو دادگاه حاضر نشه یا جلسه به تعویق بیفته کار عقب می‌افته.
- عدم همکاری صادرکننده: اگه صادرکننده فرار کنه یا همکاری نکنه گرفتن حکم جلب سخت‌تر می‌شه.
- تجدیدنظر: اعتراض به رای دادگاه زمان را بیشتر می‌کنه.
حقوق دارنده چک و راه‌های قانونی برای گرفتن پول
دارنده چک برگشتی چندتا حق قانونی داره:
- شکایت حقوقی: می‌تونی از دادگاه حقوقی پول چک و خسارات را بگیری.
- شکایت کیفری: اگه شرایطش باشه می‌تونی صادرکننده را مجازات کنی (مثلاً حبس یا جریمه).
- توقیف اموال: می‌تونی اموال صادرکننده (مثل حساب بانکی یا ملک) را توقیف کنی تا پولت را بگیری.
- کمک از وکیل: یه وکیل متخصص می‌تونه تو مراحل قانونی کمکت کنه و کار را سریع‌تر پیش ببره.
چند توصیه برای پیشگیری و برخورد با چک برگشتی
- چک را از آدمای معتبر بگیر: سعی کن از کسایی که نمی‌شناسی یا سابقه بدحسابی دارن چک نگیری.
- چک را چک کن: قبل از گرفتن چک مطمئن شو که معتبره و حساب صادرکننده پول داره.
- چک به‌روز بگیر: برای اینکه بتونی شکایت کیفری کنی بهتره چک به‌روز باشه.
- زود اقدام کن: اگه چک برگشت خورد سریع برو گواهی عدم پرداخت بگیر و مراحل قانونی را شروع کن.
- با وکیل مشورت کن: یه وکیل می‌تونه بهت بگه بهترین راه چیه و تو مراحل کمکت کنه.
سؤالم داری؟ اینجاها جوابش را پیدا کن!
- چک برگشتی را کی می‌تونم شکایت کنم؟
باید تا ۶ ماه بعد از تاریخ چک گواهی عدم پرداخت بگیری و تا ۶ ماه بعد از اون شکایت کیفری کنی. - چک وعده‌دار را می‌تونم پیگیری کیفری کنم؟
نه چک وعده‌دار فقط از راه حقوقی قابل پیگیریه. - برای شکایت کیفری چه مدارکی لازم دارم؟
اصل چک گواهی عدم پرداخت کپی کارت ملی و شناسنامه و آدرس دقیق صادرکننده.
جمع‌بندی: چقدر طول می‌کشه؟
گرفتن حکم جلب برای چک برگشتی به عوامل زیادی بستگی داره و ممکنه چند ماه تا یه سال یا بیشتر طول بکشه. برای اینکه کار سریع‌تر پیش بره باید سریع اقدام کنی مدارکت را کامل کنی و با یه وکیل مشورت کنی. بهترین کار اینه که از اول مراقب باشی و از آدمای مطمئن چک بگیری تا به این مشکلات برنخوری.