در دنیای امروزی، تجارت بین المللی روز به روز در حال رشد و توسعه است. با افزایش تجارت و تبادل کالاها و خدمات بین کشورها، نیاز به یک نظام کنترل و نظارت موثر بر این تجارت نیز رو به افزایش است. در اینجا نقش مهم گمرک به عنوان یک سازمان دولتی برجسته می‌شود.
گمرک چیست؟
گمرک یا به اصطلاح دیگر Customs به عنوان نیروی اجرایی دولت در بخش تجارت بین المللی، مسئولیت نظارت، کنترل و تنظیم تراکنش‌های تجاری را بر عهده دارد. این سازمان با استفاده از قوانین، مقررات و استانداردهای مربوطه، سعی در حفظ امنیت ملی، جلوگیری از تهدیدهای امنیتی، تسهیل تجارت و جمع‌آوری مالیات و عوارض مربوط به تجارت بین المللی دارد.
گمرک چه وظایفی دارد؟
در عمل، وظایف گمرک شامل نظارت بر ورود و خروج کالاها از مرزها، بررسی مستندات و اوراق تجارتی، تعیین ارزش کالاها، اجرای مقررات و قوانین مربوط به واردات و صادرات، تشخیص و جلوگیری از ورود کالاهای غیرقانونی و خطرناک، تحصیل مالیات و عوارض، ارائه خدمات و تسهیلات گمرکی، جمع‌آوری داده‌های تجاری و تحلیل آماری آنها و بسیاری وظایف دیگر است.
از دیگر وظایف مهم گمرک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نظارت بر واردات و صادرات
نظارت بر واردات و صادرات: گمرک مسئول نظارت بر تردد کالاها و خدمات در مرزهای کشور است. آنها بررسی و تصدیق کالاها و اسناد تجاری مربوطه را انجام می‌دهند.
تعیین و پرداخت مالیات و عوارض واردات
تعیین و پرداخت مالیات و عوارض واردات: گمرک مسئول تعیین و احتساب مالیات و عوارض وارداتی است. آنها همچنین مسئول بررسی صحت اطلاعات مالیاتی و پرداخت این مبالغ توسط واردکنندگان است.
کنترل قاچاق
کنترل قاچاق: گمرک تلاش می‌کند قاچاق کالاها و مواد ممنوعه را جلوگیری کند. آنها اقداماتی انجام می‌دهند تا بررسی و بازرسی کالاها را در مرزها و بنادر انجام دهند و قاچاق را متوقف کنند.
اجرای تحریم‌ها و مقررات بین‌المللی
اجرای تحریم‌ها و مقررات بین‌المللی: گمرک مسئول اجرای تحریم‌ها و مقررات بین‌المللی است. آنها باید ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های صادرات و واردات را اجرا کنند و تجارت غیرقانونی را جلوگیری کنند.
تشکیل آمار و اطلاعات تجاری
تشکیل آمار و اطلاعات تجاری: گمرک مسئول جمع‌آوری آمار و اطلاعات مربوط به واردات و صادرات است. این اطلاعات به عنوان منبع اصلی برای تحلیل و بررسی تجارت بین‌المللی و تدوین سیاست‌های تجاری در نظر گرفته می‌شوند.
صدور مجوزهای لازم
صدور مجوزهای لازم: گمرک می‌تواند مجوزهای لازم برای انجام فعالیت‌های تجاری را صادر کند. این مجوزها ممکن است شامل مجوز واردات، مجوز صادرات، مجوز ترانزیت و سایر مجوزهای مربوط به تجارت بین‌المللی باشند.
این عوامل، بخش‌های مهمی از وظایف گمرک هستند که گمرک به آنها می‌گردازد؛ اما وظایف گمرکی هر کشور با کشورهای دیگر متفاوت است.
گمرک، یک سازمان دولتی حیاتی است که در تضمین کارآمدی حکومت، تأمین درآمدها، تسهیل تجارت و حفاظت از جامعه نقش بسزایی ایفا می‌کند. این سازمان مسئول مدیریت اموری از جمله جابجایی کالا و مسافران است و فعالیت آن در سطح بین‌المللی صورت می‌گیرد.
گمرک جمهوری اسلامی ایران
سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران، یک سازمان تابع وزارت امور اقتصادی و دارایی است که به عنوان مرزبان اقتصادی کشور نقش محوری و هماهنگ‌کننده ایفا می‌کند. این سازمان به عهده دارد اعمال حاکمیت دولت در اجرای قوانین گمرکی و سایر قوانین و مقررات مربوط به عبور و مرور کالا، شامل صادرات و واردات.
هدف اصلی گمرک جمهوری اسلامی ایران، وصول حقوق ورودی، عوارض گمرکی و مالیات‌های مربوطه است تا تجارت را تسهیل کند. این سازمان با انجام وظایف خود در مبادی ورودی و خروجی کشور، نقش مهمی در تأمین درآمدهای دولت و حفظ امنیت اقتصادی کشور ایفا می‌کند.
وظایف گمرک جمهوری اسلامی ایران
وظایف و اختیارات گمرک در هر کشور به طور معمول متناسب با سیاست‌ها و قوانین آن کشور است و براساس صلاحدید قانون‌گذاران آن تعیین می‌شود. به عبارت دیگر، می‌توان گفت وظایف سازمان‌های گمرکی در کشورهای مختلف در اصل مشابه است، اما ممکن است در جزئیات تفاوت‌هایی داشته باشند. در حالی که وظایف و اختیارات گمرک جمهوری اسلامی ایران به صورت خلاصه عبارتند از:
- در زمینه‌های واردات و صادرات یا حمل کالا، سازمان گمرکی تمام ساسیت‌های دولت را در این زمینه‌ها اعمال می‌کند.
- تشخیص دادن و وصول کردن حقوق ورودی و وجوه قابل وصول قانونی.
- ترخیص کالا و مورد برسی قرار دادن اسناد ترخیص به دلیل کامل بودن صحت شرایط ترخیص و وصول کسر دریافتی.
- نظارت و کنترل بر حمل کالا از کشور به تمامی مرزها.
- سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران مسئول است که مقررات گمرکی مربوط به معافیت‌ها و ممنوعیت‌ها در بخش‌های مختلف از جمله صادرات قطعی، صادرات موقت، واردات قطعی، واردات موقت، کران بری (کابوتاژ)، عبورهای داخلی کالا و انتقال آنها، معاملات پایاپای مرزی، فروشگاه‌های آزاد، پیم‌های سیاسی، بسته‌ها و پست‌های بین‌المللی را اجرا کند.
- اجرای دقیق و صحیح قانون و مقرارت بر تخلفات، کالاهای قاچاق و کالاهای متروکه.
- فراهم کردن زیر ساخت‌ها برای ایجاد روش‌های نوین در واحد فعالیت‌های گمرکی.
- جمع‌آوری اطلاعات و آمار از میزان واردات و صادرات کالاها، تجزیه وتحلیل اطلاعات و در آخر منتشر کردن این اطلاعات.
- شناسایی و مورد برسی قرار دادن موانع نظام گمرکی و اقدامات لازم برای رفع این موانع.
- بکار گرفتن روش‌های مناسب و کاربردی برای هدایت مرافعه‌های حقوقی و قضایی که با امور گمرکی در ارتباط هستند.
- بازرسی و نظارت کردن به اعمال و رفتار کارکنان حوضه گمرکی و برسی تخلفات اداری کارکنان.
- بر طرف کردن اختلافات گمرک با صاحبین کالاها به صورت قانونی.
مشهور ترین روند گمرکی
یکی از روندهای مهم و مشهورترین ارتباط بین افراد و شرکت‌های صادرکننده و واردکننده کالا با گمرک‌ها، فرآیند ترخیص کالا است. فرآیند ترخیص کالا شامل مجموعه‌ای از اقدامات است که برای آزادسازی کالاهای وارداتی و صادراتی از گمرک صورت می‌گیرد.
نحوه ترخیص کالا از گمرک
نحوه ترخیص کالا از گمرک به صورت کلی شامل مراحل زیر است:
- تسلیم اسناد: در ابتدا، فرد یا شرکتی که کالا را وارد یا صادر می‌کند، باید مجموعه‌ای از اسناد موردنیاز را به گمرک ارائه کند. این اسناد ممکن است شامل فاکتور فروش، بارنامه، بیمه‌نامه، سند حمل و نقل و سایر مدارک مربوطه باشد.
- تعیین ارزش گمرکی: گمرک با تحلیل اسناد و اطلاعات مربوطه، ارزش گمرکی کالا را تعیین می‌کند. این ارزش مبتنی بر قیمت واقعی کالا و شرایط معینی مانند قیمت تمام شده (CIF) و روش‌های محاسبه دیگر است.
- پرداخت مالیات و عوارض: بر اساس ارزش گمرکی و نوع کالا، میزان مالیات و عوارض مربوطه محاسبه می‌شود. فرد یا شرکت باید این مبالغ را پرداخت کند تا بتواند کالا را آزادسازی کند.
- بازرسی و بررسی کالا: گمرک ممکن است به صورت تصادفی یا نمونه‌برداری، کالا را بررسی کند تا از مطابقت آن با استانداردها و مقررات مطمئن شود. در صورت لزوم، نمونه‌برداری و آزمایشات لازم نیز انجام می‌شود.
- صدور گواهی ترخیص: پس از تحقق همه شرایط و پرداخت مالیات و عوارض، گمرک گواهی ترخیص را صادر می‌کند. این گواهی نشان می‌دهد که کالا به طور قانونی ترخیص شده است و می‌تواند به مقصد خود انتقال یابد.
- تحویل کالا: در نهایت، کالا به صاحب آن تحویل داده می‌شود و فرآیند ترخیص به پایان می‌رسد.
مراحل فوق تنها یک نمونه از فرآیند ترخیص کالا هستند و ممکن است در هر کشور و بر اساس قوانین و مقررات محلی تفاوت داشته باشند.
نقش گمرک در حفظ امنیت و کنترل تجارت بین المللی عبارت است از:
- کنترل و حفظ امنیت: گمرک نقش اساسی در کنترل و حفظ امنیت تجارت بین المللی دارد. این شامل تشخیص و جلوگیری از ورود و خروج کالاهای غیرقانونی، محدودیت‌های تجاری و تحریم‌ها، مواد خطرناک، مواد مخدر و ممنوع، و حفظ امنیت ملی می‌شود.
- تأمین مالی و مالیات: گمرک نقش مهمی در تأمین درآمدهای دولتی از طریق مالیات و عوارض ورودی به کالاها و خدمات دارد. این شامل تعیین و تحصیل مالیات و عوارض ورودی و صادراتی، بازرسی و اعلام ارزش کالاها، و کنترل تقلب مالیاتی می‌شود.
- تسهیل تجارت: گمرک نقش اساسی در تسهیل تجارت بین المللی دارد. این شامل ارائه خدمات و تسهیلات گمرکی، کاهش مراودات غیرضروری و زمان‌بر، تسهیل و تسریع روند واردات و صادرات، و سهولت در ترانزیت کالاها می‌شود.
- نظارت و آمار: گمرک نقش کلیدی در نظارت بر جریانات تجاری بین المللی، ثبت و آمارگیری از تراکنش‌های تجاری، و تحلیل داده‌های تجاری و اقتصادی دارد. این اطلاعات به دولت‌ها و سازمان‌های مختلف کمک می‌کند تا سیاست‌های اقتصادی و تجاری خود را شکل دهند.
به طور خلاصه، گمرک نقش اساسی در حفظ امنیت، کنترل تجارت، تأمین مالی، تسهیل تجارت و نظارت بر جریانات تجاری بین المللی دارد. این نقش‌ها باعث ایجاد یک محیط قانونی، امن و پایدار در حمل و نقل بین المللی می‌شود.
قوانین و مقررات گمرکی و روش‌های اجرایی آن برای واردکنندگان و صادرکنندگان
قوانین و مقررات گمرکی و روش‌های اجرایی آن برای واردکنندگان و صادرکنندگان ممکن است در هر کشور متفاوت باشد. اما در اکثر کشورها، شامل موارد زیر می‌شود:
- اسناد تجاری: واردکنندگان و صادرکنندگان باید اسناد تجاری مربوطه را تهیه کنند. این شامل فاکتورهای فروش، بارنامه، بیل مجوز، گواهی نامه‌ها و سایر اسناد مربوط به معاملات تجاری است.
- تعرفه‌ها: برای واردکنندگان، تعرفه‌های وارداتی توسط گمرک تعیین می‌شود. این تعرفه‌ها مبتنی بر نوع کالا و کشور مبدأ است. واردکنندگان باید مالیات و عوارض مربوطه را پرداخت کنند
- مجوزها: برخی از کالاها و خدمات ممکن است نیاز به مجوزهای خاصی داشته باشند. واردکنندگان و صادرکنندگان باید مجوزهای لازم را از گمرک یا سازمان‌های دیگر مربوطه دریافت کنند.
- محدودیت‌ها: برخی از کالاها و خدمات ممکن است تحت محدودیت‌های وارداتی یا صادراتی قرار داشته باشند. واردکنندگان و صادرکنندگان باید این محدودیت‌ها را رعایت کنند و ممکن است نیاز به مجوزهای خاصی برای تردد این کالاها داشته باشند.
- اطلاعات آماری: واردکنندگان و صادرکنندگان ممکن است موظف باشند اطلاعات آماری مربوط به معاملات تجاری خود را به گمرک ارائه دهند. این اطلاعات به عنوان منبع اصلی برای تهیه آمار و تحلیل‌های تجاری استفاده می‌شوند.
- بازرسی: گمرک ممکن است کالاها و خدمات را بازرسی کند تا از مطابقت آنها با قوانین و مقررات مربوطه اطمینان حاصل کند. این شامل بازرسی فیزیکی کالاها، بررسی اسناد و اطلاعات مربوطه و اجرای آزمون‌های لازم است.
جریمه گمرکی چیست؟ هزینه جریمه گمرک چگونه محاسبه می شود؟
جریمه گمرکی مجازاتی است که به افراد یا شرکت‌ها تحمیل می‌شود که در فعالیت‌های گمرکی خود تخلف کرده‌اند. این جریمه‌ها به منظور حفظ قوانین و مقررات گمرکی، تنظیم ترافیک و تسهیل تجارت بین‌المللی اعمال می‌شوند. میزان جریمه گمرکی بسته به نوع تخلف، جدیت آن و قوانین مربوطه متفاوت است.
هزینه‌های جریمه گمرکی معمولاً بر اساس معیارهای زیر محاسبه می‌شود:
ارزش کالا: جریمه ممکن است بر اساس ارزش کالا تعیین شود. این ارزش می‌تواند بر اساس قیمت تمام شده کالا (شامل قیمت خرید و هزینه‌های حمل و نقل) یا قیمت تمام شده توسط مقامات گمرکی محاسبه شود.
درصد ارزش کالا: در برخی موارد، جریمه به صورت درصدی از ارزش کالا تعیین می‌شود. این درصد ممکن است بر اساس نوع تخلف و قوانین مربوطه متغیر باشد.
واحدی بر اساس وزن یا حجم: برخی از جریمه‌ها بر اساس وزن یا حجم کالا تعیین می‌شوند. در این صورت، میزان جریمه متناسب با وزن یا حجم کالا و نوع تخلف است.
استناد به قوانین: میزان جریمه ممکن است بر اساس مقررات و قوانین گمرکی کشور مربوطه تعیین شود. در این صورت، مقامات گمرکی به استناد قوانین معتبر، میزان جریمه را تعیین می‌کنند.
در هر صورت، دقیق محاسبه جریمه گمرکی به عوامل مختلفی از جمله نوع تخلف، قوانین مربوطه و تشریفات گمرکی بستگی دارد. بهتر است در صورت بروز هرگونه تخلف، با متخصصان حقوقی یا مشاوران گمرکی مشورت کنید تا دقیقاً میزان جریمه را در هر مورد خاص مشخص کنند.
مهم‌ترین مجوزهای ترخیص کالا از گمرک چیست؟
برای ترخیص کالا از گمرک، بسته به نوع کالا و شرایط واردات، مجوزهای مختلفی ممکن است لازم باشد. در ایران، برخی از مهم‌ترین مجوزهای ترخیص کالا عبارتند از:
- مجوز واردات: این مجوز توسط سازمان توسعه تجارت ایران صادر می‌شود و برای واردات هر کالایی به کشور لازم است. برای دریافت این مجوز، معمولاً باید اطلاعاتی مانند نوع کالا، کشور مبدأ، مقدار و واحد های کمیتی، ارزش کالا و سایر اطلاعات مرتبط را ارائه کنید.
- مجوز واردات مواد اولیه و محصولات شیمیایی: در صورتی که شما قصد واردات مواد اولیه یا محصولات شیمیایی داشته باشید، باید مجوز مربوطه را از سازمان بهداشت جهانی و سازمان حفاظت محیط زیست دریافت کنید. این مجوزها برای اطمینان از ایمنی و سلامت عمومی و حفاظت از محیط زیست صادر می‌شوند.
- مجوز واردات دارو: برای واردات محصولات دارویی، باید مجوز از سازمان غذا و دارو دریافت کنید. این مجوز برای اطمینان از کیفیت و ایمنی داروها و محافظت از سلامت عمومی صادر می‌شود.
- مجوز واردات انرژی: در صورتی که شما قصد واردات محصولات انرژی مانند نفت، گاز و برق داشته باشید، باید مجوز مربوطه را از وزارت نفت یا سازمان برنامه و بودجه دریافت کنید.
- مجوز واردات محصولات خاص: برخی از محصولات خاص مانند خودروها، تجهیزات پزشکی، تجهیزات ارتباطی و… مجوز واردات خاصی نیاز دارند. این مجوزها معمولاً توسط سازمان‌های مربوطه صادر می‌شوند.
توصیه می‌شود قبل از واردات هر کالایی، با مقامات گمرکی و سازمان‌های مربوطه مشورت کنید تا اطلاعات دقیق و به‌روز را درباره مجوزهای موردنیاز بدست آورید.
نتیجه گیری
به عنوان نتیجه، گمرک نقش بسیار مهمی در تأمین امنیت ملی، کنترل تجارت، تسهیل تجارت، جمع‌آوری درآمد و داده‌های تجاری، و ارتقای اقتصاد و تجارت کشورها دارد. با توجه به تحولات روزافزون حمل و نقل بین المللی، گمرک نیاز به مدرنیزاسیون و استفاده از فناوری‌های نوین برای بهبود عملکرد و افزایش کارایی خود دارد.