alt در آزمایش خون چیست؟

آنزیم ALT (آلانین آمینوترانسفراز) یک پروتئین مهم است که عمدتاً در سلول های کبد یافت می شود و افزایش سطح آن در آزمایش خون می تواند نشانه ای از آسیب کبدی یا اختلال در عملکرد این عضو حیاتی باشد. این آنزیم در فرآیند متابولیسم و تولید انرژی نقش کلیدی دارد و اندازه گیری آن جزء مهمی از آزمایش عملکرد کبد است.

کبد، این اندام بزرگ و پیچیده، مسئولیت های حیاتی متعددی را در بدن بر عهده دارد. از جمله این وظایف می توان به سم زدایی، تولید پروتئین ها و آنزیم های ضروری، ذخیره ویتامین ها و مواد معدنی، تنظیم قند خون و کمک به هضم غذا اشاره کرد. حفظ سلامت کبد برای عملکرد صحیح کل بدن ضروری است و هرگونه اختلال در آن می تواند پیامدهای جدی به دنبال داشته باشد.

آزمایش ALT یکی از رایج ترین تست هایی است که برای ارزیابی سلامت کبد و تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی به کار می رود. این آزمایش به همراه سایر نشانگرهای کبدی، تصویری جامع از وضعیت کبد ارائه می دهد. در ادامه این مقاله، به تفصیل به بررسی آنزیم ALT، زمان انجام آزمایش، نحوه تفسیر نتایج، و نقش کبد در بدن خواهیم پرداخت. همچنین، با سایر آزمایشات عملکرد کبد، بیماری کبد چرب، و علائم اختلالات کبدی آشنا خواهیم شد تا درک کاملی از اهمیت این آزمایش و سلامت کبد به دست آوریم.

آنزیم ALT چیست

آنزیم ALT که مخفف آلانین آمینوترانسفراز (Alanine Aminotransferase) است، یک پروتئین حیاتی است که نقش کلیدی در فرآیندهای متابولیکی بدن ایفا می کند. این آنزیم که پیش تر با نام SGPT (Serum Glutamic Pyruvic Transaminase) نیز شناخته می شد، عمدتاً در سلول های کبد متمرکز است.

نقش اصلی ALT تبدیل آلانین (یک اسید آمینه) به پیروات است که در تولید انرژی برای سلول ها مورد استفاده قرار می گیرد. اگرچه مقادیر کمی از این آنزیم در سایر بافت های بدن مانند کلیه ها، قلب و عضلات نیز یافت می شود، اما غلظت بالای آن در کبد، ALT را به یک نشانگر اختصاصی برای سلامت این اندام تبدیل کرده است.

هنگامی که سلول های کبدی دچار آسیب می شوند، آنزیم ALT به جریان خون نشت می کند و سطح آن در خون افزایش می یابد. بنابراین، اندازه گیری سطح ALT در آزمایش خون، ابزاری مهم برای تشخیص و ارزیابی آسیب کبدی و انواع بیماری کبد است.

زمان انجام آزمایش ALT

آزمایش ALT معمولاً به عنوان بخشی از پنل آزمایش عملکرد کبد (LFT) یا به صورت جداگانه، زمانی که پزشک به وجود اختلالات کبدی مشکوک است، تجویز می شود. این آزمایش برای بررسی سلامت کلی کبد و تشخیص زودهنگام مشکلات احتمالی بسیار حائز اهمیت است.

در صورتی که فرد علائمی مانند خستگی مفرط، ضعف، بی اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد در ناحیه شکم (به ویژه سمت راست و بالای شکم)، زردی پوست یا چشم ها (یرقان)، ادرار تیره یا مدفوع روشن را تجربه کند، پزشک ممکن است این آزمایش را درخواست دهد. همچنین، برای پایش عوارض جانبی برخی داروها که می توانند به کبد آسیب برسانند، یا در افراد با ریسک فاکتورهای خاص نظیر سابقه خانوادگی بیماری کبد، مصرف طولانی مدت الکل، چاقی، دیابت، یا هپاتیت، انجام این آزمایش به صورت دوره ای توصیه می شود.

تفسیر نتایج آزمایش ALT

تفسیر نتایج آزمایش ALT نیازمند بررسی دقیق توسط یک پزشک متخصص است، اما آشنایی با سطح نرمال این آنزیم می تواند به درک اولیه نتایج کمک کند. محدوده طبیعی ALT معمولاً بین 7 تا 55 واحد در لیتر (U/L) متغیر است، اما این محدوده ممکن است بسته به آزمایشگاه و روش های مورد استفاده کمی متفاوت باشد. برای مردان و زنان، این مقادیر ممکن است تفاوت های جزئی داشته باشد.

به طور کلی، افزایش سطح ALT در خون نشان دهنده آسیب یا التهاب سلول های کبدی است. هرچه میزان ALT بالاتر باشد، شدت آسیب کبدی نیز احتمالاً بیشتر است. با این حال، بالا بودن ALT به تنهایی لزوماً به معنای یک بیماری جدی نیست و برای تشخیص دقیق، باید سایر نتایج آزمایش عملکرد کبد و وضعیت بالینی بیمار نیز در نظر گرفته شود. پایین بودن ALT نیز ممکن است در برخی شرایط دیده شود، اما اهمیت بالینی آن کمتر از افزایش آن است.

بالا بودن ALT در آزمایش خون

بالا بودن سطح ALT در آزمایش خون، که به آن هایپرآلانینمی نیز گفته می شود، شایع ترین نشانه ای است که به پزشک در تشخیص احتمالی آسیب کبدی کمک می کند. این افزایش نشان می دهد که سلول های کبد آسیب دیده اند و آنزیم ALT به داخل جریان خون نشت کرده است.

دلایل متعددی برای بالا بودن ALT در آزمایش خون وجود دارد. شایع ترین علل شامل هپاتیت ویروسی (مانند هپاتیت B و C)، کبد چرب (غیرالکلی و الکلی)، و مصرف زیاد الکل است. سایر شرایطی که می توانند منجر به افزایش ALT شوند عبارتند از: سیروز کبدی، هموکروماتوز (تجمع بیش از حد آهن)، بیماری ویلسون (تجمع مس)، کمبود آلفا-1 آنتی تریپسین، مسمومیت دارویی (مانند مصرف بیش از حد استامینوفن یا برخی آنتی بیوتیک ها)، بیماری های خودایمنی کبد، نارسایی قلبی، برخی عفونت های شدید (مانند مونونوکلئوز)، آسیب های عضلانی شدید، و حتی ورزش های سنگین.

در برخی موارد، مصرف برخی داروها مانند استاتین ها (کاهنده کلسترول) و آسپرین نیز می تواند باعث افزایش خفیف ALT شود. میزان افزایش ALT می تواند از خفیف تا بسیار شدید متغیر باشد و شدت آن به علت زمینه ای و میزان آسیب بستگی دارد. پیگیری و بررسی دقیق توسط پزشک برای شناسایی علت اصلی و شروع درمان مناسب ضروری است.

پایین بودن ALT در آزمایش خون

در حالی که بالا بودن ALT معمولاً نشان دهنده مشکلات کبدی است، پایین بودن ALT در آزمایش خون کمتر شایع بوده و معمولاً اهمیت بالینی کمتری دارد. سطح نرمال ALT نشان دهنده سلامت کبد است و پایین تر بودن از این محدوده، به ندرت به معنای یک بیماری جدی کبدی است.

با این حال، در برخی موارد خاص، پایین بودن غیرطبیعی ALT ممکن است مشاهده شود. به عنوان مثال، در افراد مبتلا به بیماری کلیوی مزمن یا کمبود ویتامین B6، سطح ALT می تواند پایین تر از حد طبیعی باشد. همچنین، در مراحل پیشرفته و شدید بیماری کبد، مانند سیروز پیشرفته، ممکن است کبد به حدی آسیب دیده باشد که قادر به تولید کافی آنزیم ها از جمله ALT نباشد و در نتیجه، سطح ALT به صورت کاذب پایین نشان داده شود که این وضعیت معمولاً با نارسایی کبدی همراه است.

در بیشتر موارد، اگر سایر نتایج آزمایش عملکرد کبد طبیعی باشند و فرد هیچ علائم دیگری از بیماری کبد نداشته باشد، پایین بودن ALT نگران کننده نیست. همواره تفسیر جامع نتایج آزمایشات باید توسط پزشک انجام شود تا وضعیت سلامت کلی فرد به درستی ارزیابی گردد.

نقش کبد در بدن

کبد، این اندام شگفت انگیز و بزرگترین غده بدن، در سمت راست بالای شکم، زیر دیافراگم قرار دارد و نقش حیاتی در حفظ سلامت و عملکرد صحیح بدن ایفا می کند. این عضو پرکار، مسئولیت های متابولیکی و سم زدایی بی شماری را بر عهده دارد که بدون آن ها، زندگی غیرممکن خواهد بود.

یکی از مهم ترین وظایف کبد، سم زدایی است. کبد مواد مضر، داروها، الکل و سایر سموم را از خون تصفیه کرده و آن ها را به موادی تبدیل می کند که می توانند از بدن دفع شوند. همچنین، کبد در متابولیسم کربوهیدرات ها، چربی ها و پروتئین ها نقش اساسی دارد؛ به عنوان مثال، گلوکز را به گلیکوژن تبدیل کرده و ذخیره می کند تا در زمان نیاز به انرژی، آن را آزاد کند.

تولید صفرا برای هضم چربی ها، سنتز پروتئین های ضروری بدن مانند آلبومین و فاکتورهای انعقاد خون، ذخیره ویتامین ها (A, D, E, K و B12) و مواد معدنی (آهن و مس)، و همچنین کمک به عملکرد سیستم ایمنی با تولید فاکتورهای دفاعی و حذف باکتری ها از خون، از دیگر وظایف حیاتی کبد هستند. سلامت کبد به طور مستقیم بر سلامت عمومی بدن تأثیر می گذارد و اختلال در هر یک از این عملکردها می تواند منجر به عواقب جدی برای سلامتی شود.

آزمایشات عملکرد کبد

آزمایشات عملکرد کبد (Liver Function Tests – LFTs)، مجموعه ای از آزمایش خون هستند که برای ارزیابی سلامت و عملکرد کبد مورد استفاده قرار می گیرند. این آزمایشات شامل اندازه گیری آنزیم ها، پروتئین ها و سایر موادی است که توسط کبد تولید یا متابولیزه می شوند. هدف اصلی این پنل، تشخیص بیماری کبد، ارزیابی شدت آسیب کبدی، و پایش پاسخ به درمان است.

مهمترین آزمایشات در این پنل شامل اندازه گیری ALT، AST، ALP، GGT، بیلی روبین، آلبومین و PT است. هر یک از این نشانگرها اطلاعات خاصی در مورد جنبه های مختلف عملکرد کبد ارائه می دهند. به عنوان مثال، ALT و AST عمدتاً نشان دهنده آسیب سلول های کبدی هستند، در حالی که ALP و GGT بیشتر به انسداد مجاری صفراوی مربوط می شوند. بیلی روبین بالا می تواند نشان دهنده مشکل در پردازش یا دفع صفرا باشد، و آلبومین و PT نیز به ترتیب، توانایی کبد در ساخت پروتئین ها و فاکتورهای انعقادی را منعکس می کنند.

در ادامه به تفصیل به برخی از این آزمایشات مهم می پردازیم:

آزمایش AST خون در بیماری کبد

آنزیم AST (آسپارتات آمینوترانسفراز – Aspartate Aminotransferase)، مانند ALT، یک آنزیم مهم است که در تشخیص و ارزیابی آسیب کبدی مورد استفاده قرار می گیرد. این آنزیم نیز در سلول های کبد یافت می شود، اما برخلاف ALT که عمدتاً مختص کبد است، AST در سایر اندام ها مانند قلب، عضلات، کلیه ها و مغز نیز به میزان قابل توجهی وجود دارد.

بالا بودن سطح AST در آزمایش خون می تواند نشان دهنده آسیب به هر یک از این اندام ها باشد. با این حال، در کنار ALT، اندازه گیری AST اطلاعات ارزشمندی در مورد سلامت کبد فراهم می کند. در بسیاری از بیماری کبد، هر دو آنزیم ALT و AST افزایش می یابند. نسبت AST به ALT (نسبت ریتیس) نیز می تواند در تشخیص برخی شرایط خاص کبدی، مانند هپاتیت الکلی یا سیروز، به پزشک کمک کند.

اگرچه افزایش AST معمولاً به همراه ALT مشاهده می شود، اما در مواردی که AST بالا و ALT طبیعی یا کمی بالاست، ممکن است مشکل به جای کبد، به سایر اندام ها (مانند آسیب عضلانی یا حمله قلبی) مربوط باشد. بنابراین، تفسیر نتایج AST همیشه باید در کنار سایر آزمایشات و با در نظر گرفتن علائم بالینی بیمار انجام شود.

آزمایش بیلی روبین در بیماری کبد

بیلی روبین، یک رنگدانه زرد-نارنجی است که در نتیجه تجزیه طبیعی گلبول های قرمز پیر در بدن تولید می شود. این ماده از طریق جریان خون به کبد منتقل شده، در آنجا پردازش و به صفرا تبدیل می شود و سپس از طریق مدفوع از بدن خارج می گردد. آزمایش بیلی روبین، سطح این ماده را در خون اندازه گیری می کند و جزء مهمی از آزمایش عملکرد کبد است.

بالا بودن سطح بیلی روبین در خون می تواند نشان دهنده مشکل در عملکرد کبد، انسداد مجاری صفراوی، یا افزایش غیرطبیعی تجزیه گلبول های قرمز (همولیز) باشد. شایع ترین علائم بالا بودن بیلی روبین، زردی پوست و چشم ها (یرقان) است. این وضعیت می تواند ناشی از بیماری کبد مانند هپاتیت، سیروز، کبد چرب، یا انسداد مجاری صفراوی (مثلاً به دلیل سنگ کیسه صفرا یا تومور) باشد.

در برخی افراد، به ویژه آن هایی که سندرم گیلبرت دارند (یک بیماری ژنتیکی خوش خیم)، سطح بیلی روبین می تواند به صورت خفیف و بدون وجود آسیب کبدی بالا باشد. پزشک با بررسی انواع بیلی روبین (مستقیم و غیرمستقیم) و سایر نتایج آزمایشات، علت اصلی بالا بودن آن را تشخیص می دهد.

آزمایش GGT خون در بیماری کبد

آنزیم GGT (گاما گلوتامیل ترانسفراز – Gamma-Glutamyl Transferase) یکی دیگر از آنزیم های مهم در آزمایش عملکرد کبد است که عمدتاً در کبد، مجاری صفراوی و کلیه ها یافت می شود. این آنزیم نقش مهمی در متابولیسم آمینو اسیدها و گلوتاتیون (یک آنتی اکسیدان قوی) دارد.

افزایش سطح GGT در آزمایش خون می تواند نشان دهنده آسیب به کبد یا مجاری صفراوی باشد. GGT به ویژه به عنوان یک نشانگر حساس برای انسداد مجاری صفراوی (مانند سنگ صفرا یا تومور) و آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل شناخته شده است. در بسیاری از موارد بیماری کبد، سطح GGT به همراه ALP (آلکالین فسفاتاز) افزایش می یابد.

اگرچه GGT در سایر شرایط نیز ممکن است بالا رود (مانند نارسایی قلبی، دیابت، یا مصرف برخی داروها)، اما بالا بودن همزمان GGT و ALP به شدت نشان دهنده مشکل در کبد یا مجاری صفراوی است. بنابراین، پزشک از آزمایش GGT برای تشخیص و پایش بیماری های کبدی و صفراوی، به ویژه در موارد مشکوک به مصرف الکل، استفاده می کند.

آزمایش ALP خون در بیماری کبد

آنزیم ALP (آلکالین فسفاتاز – Alkaline Phosphatase) یکی دیگر از آنزیم هایی است که در پنل آزمایش عملکرد کبد اندازه گیری می شود. این آنزیم به طور گسترده در بدن وجود دارد، اما بیشترین غلظت آن در کبد، مجاری صفراوی، استخوان ها، کلیه ها و روده کوچک یافت می شود.

بالا بودن سطح ALP در آزمایش خون می تواند نشان دهنده مشکلات کبدی یا استخوانی باشد. در زمینه بیماری کبد، افزایش ALP عمدتاً به دلیل انسداد مجاری صفراوی (مانند سنگ صفرا، التهاب یا تومور) یا برخی بیماری های کبدی کلستاتیک (مانند سیروز صفراوی اولیه) رخ می دهد. هنگامی که مجاری صفراوی مسدود می شوند، صفرا به درستی جریان نمی یابد و ALP به خون نشت می کند.

اگرچه افزایش ALP می تواند به دلیل رشد استخوان ها (در کودکان و نوجوانان)، شکستگی استخوان، یا برخی بیماری های استخوانی (مانند بیماری پاژه) نیز باشد، اما در کنار بالا بودن GGT، به شدت نشان دهنده منشأ کبدی یا صفراوی است. پزشک با در نظر گرفتن سایر نتایج آزمایشات و علائم بیمار، علت دقیق افزایش ALP را تشخیص می دهد.

آزمایش LD خون در بیماری کبد

آنزیم LD (لاکتات دهیدروژناز – Lactate Dehydrogenase) یک آنزیم مهم است که تقریباً در تمام سلول های بدن یافت می شود و در فرآیند تولید انرژی سلولی نقش دارد. اگرچه LD یک نشانگر اختصاصی برای کبد نیست، اما در پنل آزمایش خون برای ارزیابی کلی آسیب کبدی و سایر اختلالات سلولی مورد استفاده قرار می گیرد.

افزایش سطح LD در خون می تواند نشان دهنده آسیب یا تخریب سلول ها در هر نقطه از بدن باشد. علل شایع بالا بودن LD شامل بیماری کبد (مانند هپاتیت یا سیروز)، حمله قلبی، سکته مغزی، آسیب های عضلانی، کم خونی همولیتیک (تجزیه گلبول های قرمز)، برخی سرطان ها، و عفونت های شدید است.

در زمینه بیماری های کبدی، افزایش LD معمولاً همراه با افزایش ALT و AST مشاهده می شود و می تواند به ارزیابی شدت آسیب کمک کند. با این حال، به دلیل عدم اختصاصی بودن، آزمایش LD به تنهایی برای تشخیص مشکلات کبدی کافی نیست و باید همیشه در کنار سایر نشانگرهای کبدی و بررسی بالینی توسط پزشک تفسیر شود.

آزمایش PT خون در بیماری کبد

آزمایش PT (زمان پروترومبین – Prothrombin Time) یک آزمایش خون است که توانایی کبد در تولید پروتئین های ضروری برای لخته شدن خون را ارزیابی می کند. کبد مسئول ساخت بسیاری از فاکتورهای انعقادی خون است و سلامت آن برای فرآیند طبیعی لخته شدن خون حیاتی است.

زمان پروترومبین، مدت زمانی را که طول می کشد تا پلاسمای خون لخته شود، اندازه گیری می کند. طولانی شدن زمان PT (یعنی زمان بیشتری برای لخته شدن خون لازم است) می تواند نشان دهنده آسیب کبدی شدید یا نارسایی کبد باشد. این وضعیت به این معنی است که کبد قادر به تولید کافی فاکتورهای انعقادی نیست.

بالا بودن PT می تواند در بیماری کبد مزمن (مانند سیروز)، هپاتیت حاد شدید، یا نارسایی کبد ناشی از مسمومیت دارویی مشاهده شود. همچنین، مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین نیز می تواند زمان PT را افزایش دهد. پزشک از این آزمایش برای ارزیابی شدت بیماری کبد، پیش آگهی، و پایش اثربخشی درمان استفاده می کند. PT بالا یک نشانگر جدی برای اختلال در عملکرد کبد است و نیاز به توجه فوری دارد.

آزمایش HCV

آزمایش HCV (ویروس هپاتیت C) یک آزمایش خون است که برای تشخیص عفونت با ویروس هپاتیت C (HCV) انجام می شود. ویروس هپاتیت C عامل اصلی هپاتیت مزمن و یکی از علل شایع بیماری کبد، سیروز و سرطان کبد در سراسر جهان است.

این آزمایش معمولاً به دنبال آنتی بادی های HCV در خون می گردد. وجود آنتی بادی نشان می دهد که فرد در گذشته یا حال حاضر در معرض ویروس قرار گرفته است. اگر نتیجه آزمایش آنتی بادی مثبت باشد، آزمایش های تکمیلی مانند PCR برای بررسی وجود خود ویروس در خون انجام می شود تا عفونت فعال تشخیص داده شود.

«تشخیص زودهنگام عفونت هپاتیت C از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا درمان های جدید و بسیار موثری برای این بیماری وجود دارد که می تواند از پیشرفت آن به سمت آسیب های جدی کبدی جلوگیری کند.»

پزشک ممکن است این آزمایش را برای افرادی که در معرض خطر هستند (مانند کسانی که سابقه تزریق مواد مخدر یا دریافت خون قبل از سال 1992 را دارند)، یا افرادی که علائم بیماری کبد را نشان می دهند، تجویز کند. غربالگری منظم برای HCV در گروه های پرخطر می تواند به پیشگیری از عواقب جدی آسیب کبدی کمک کند.

بیماری کبد چرب

کبد چرب یا استئاتوز کبدی، وضعیتی است که در آن چربی بیش از حد در سلول های کبد تجمع می یابد. در حالت طبیعی، مقدار کمی چربی در کبد وجود دارد، اما زمانی که این میزان از 5 تا 10 درصد وزن کبد فراتر رود، به عنوان کبد چرب تشخیص داده می شود. این بیماری یکی از شایع ترین بیماری کبد در جهان است و طیف وسیعی از شدت را شامل می شود، از یک وضعیت خوش خیم تا التهاب شدید و آسیب کبدی پیشرونده.

علل اصلی کبد چرب شامل چاقی، دیابت نوع 2، مقاومت به انسولین، سندرم متابولیک، کلسترول و تری گلیسیرید بالا، و مصرف زیاد الکل است. در مراحل اولیه، کبد چرب معمولاً بدون علائم خاصی است و اغلب به طور اتفاقی در آزمایشات روتین یا سونوگرافی کشف می شود. با این حال، در صورت پیشرفت، می تواند منجر به التهاب (استئاتوهپاتیت)، فیبروز (اسکار بافتی)، سیروز و حتی نارسایی کبد یا سرطان کبد شود.

مدیریت کبد چرب عمدتاً بر تغییر سبک زندگی، از جمله کاهش وزن، رژیم غذایی سالم و افزایش فعالیت بدنی متمرکز است. پزشک ممکن است برای تشخیص و پایش این بیماری، علاوه بر آزمایش خون، از روش های تصویربرداری مانند سونوگرافی و در برخی موارد، بیوپسی کبد نیز استفاده کند.

انواع کبد چرب

کبد چرب به دو دسته اصلی تقسیم می شود: کبد چرب الکلی (AFLD) و کبد چرب غیرالکلی (NAFLD).

کبد چرب الکلی (AFLD) مستقیماً ناشی از مصرف بیش از حد و طولانی مدت الکل است. الکل متابولیسم چربی ها در کبد را مختل می کند و منجر به تجمع چربی می شود. این نوع کبد چرب می تواند به هپاتیت الکلی (التهاب کبد) و در نهایت سیروز الکلی پیشرفت کند.

کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) شایع ترین شکل کبد چرب است و در افرادی رخ می دهد که الکل مصرف نمی کنند یا مصرف بسیار کمی دارند. این نوع کبد چرب اغلب با سندرم متابولیک، چاقی، دیابت نوع 2، مقاومت به انسولین و سطوح بالای کلسترول و تری گلیسیرید مرتبط است. NAFLD خود به دو زیرگروه تقسیم می شود: استئاتوز ساده (تجمع چربی بدون التهاب) و استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH)، که در آن علاوه بر چربی، التهاب و آسیب کبدی نیز وجود دارد. NASH فرم پیشرفته تر و خطرناک تری است که می تواند به فیبروز، سیروز و نارسایی کبد منجر شود.

تشخیص کبد چرب با آزمایش خون

تشخیص کبد چرب با آزمایش خون به طور مستقیم امکان پذیر نیست، زیرا هیچ آزمایش خونی به تنهایی نمی تواند وجود چربی در کبد را به طور قطعی تأیید کند. با این حال، آزمایشات عملکرد کبد (LFTs) می توانند نشانگرهایی را ارائه دهند که به پزشک در مشکوک شدن به کبد چرب و ارزیابی شدت آسیب کبدی کمک می کنند.

معمولاً در افراد مبتلا به کبد چرب، سطح آنزیم های کبدی مانند ALT و AST در آزمایش خون افزایش می یابد. این افزایش نشان دهنده التهاب یا آسیب به سلول های کبدی است. در برخی موارد، سایر نشانگرها مانند ALP و GGT نیز ممکن است بالا باشند. علاوه بر آنزیم های کبدی، آزمایشاتی مانند گلوکز خون (برای تشخیص دیابت یا مقاومت به انسولین)، پروفایل چربی (کلسترول و تری گلیسیرید) و آلبومین (برای ارزیابی عملکرد کلی کبد) نیز می توانند در ارزیابی و تشخیص کبد چرب مفید باشند.

با این حال، برای تأیید قطعی تشخیص کبد چرب و ارزیابی میزان چربی و فیبروز، روش های تصویربرداری مانند سونوگرافی، فیبرواسکن (الاستوگرافی)، MRI یا CT scan ضروری هستند. در برخی موارد، بیوپسی کبد (نمونه برداری از بافت کبد) ممکن است برای تشخیص دقیق تر و تعیین گرید بیماری لازم باشد.

علائم خطرناک کبد چرب

در بسیاری از موارد، کبد چرب در مراحل اولیه هیچ علائم خاصی ندارد و به همین دلیل به آن بیمار خاموش نیز می گویند. با این حال، اگر بیماری کبد چرب پیشرفت کند و به سمت استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) یا سیروز پیش برود، می تواند علائم خطرناک کبد چرب و عوارض جدی ایجاد کند.

این علائم شامل خستگی شدید و ضعف مداوم، درد یا ناراحتی در ناحیه بالای شکم (سمت راست)، کاهش وزن بی دلیل، بی اشتهایی، تهوع و استفراغ است. در مراحل پیشرفته تر، با پیشرفت به سیروز، علائم جدی تری مانند زردی پوست و چشم ها (یرقان)، ادرار تیره، مدفوع روشن، تورم شکم (آسیت) به دلیل تجمع مایعات، تورم پاها و مچ پا، کبودی آسان و خونریزی غیرطبیعی، خارش پوست، گیجی و مشکلات حافظه (انسفالوپاتی کبدی) ظاهر می شوند. در این مرحله، آسیب کبدی غیرقابل برگشت است و می تواند به نارسایی کبد یا سرطان کبد منجر شود. تشخیص و مدیریت زودهنگام کبد چرب برای جلوگیری از این عوارض حیاتی است.

علائم اختلالات کبدی

کبد یک اندام حیاتی است که وظایف بسیار متنوعی را در بدن انجام می دهد، بنابراین بروز هرگونه اختلال در آن می تواند طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند. علائم اختلالات کبدی معمولاً در مراحل اولیه بیماری خفیف و غیر اختصاصی هستند و ممکن است به راحتی نادیده گرفته شوند. با این حال، با پیشرفت بیماری کبد، علائم شدت یافته و آشکارتر می شوند.

شایع ترین علائم شامل خستگی مزمن، ضعف و کاهش انرژی، بی اشتهایی و کاهش وزن ناخواسته است. علائم اختصاصی تر کبدی شامل زردی پوست و چشم ها (یرقان) که به دلیل تجمع بیلی روبین در بدن ایجاد می شود، ادرار تیره رنگ (مانند چای) و مدفوع روشن (مانند خاک رس) است. درد یا ناراحتی در ناحیه بالای شکم، به ویژه در سمت راست، تهوع، استفراغ، خارش عمومی پوست، و کبودی آسان یا خونریزی غیرطبیعی نیز می توانند از نشانه های اختلال کبدی باشند.

در مراحل پیشرفته تر، علائم جدی تری مانند تورم شکم (آسیت) به دلیل تجمع مایعات، تورم پاها و مچ پا، گیجی، مشکلات حافظه، و اختلال در تمرکز (انسفالوپاتی کبدی) ظاهر می شوند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه فوری به پزشک برای تشخیص و درمان ضروری است، زیرا آسیب کبدی در صورت عدم درمان می تواند پیشرفت کرده و به نارسایی کبد منجر شود.

آمادگی قبل از آزمایش کبد

برای انجام آزمایشات عملکرد کبد، از جمله آزمایش ALT و سایر آنزیم های کبدی، معمولاً آمادگی خاصی نیاز نیست. با این حال، بهتر است همیشه با پزشک یا آزمایشگاه خود مشورت کنید تا از دستورالعمل های دقیق پیروی نمایید.

در بیشتر موارد، نیاز به ناشتا بودن برای این آزمایشات وجود ندارد، اما برخی پزشکان یا آزمایشگاهها ممکن است توصیه کنند که 10 تا 12 ساعت قبل از آزمایش از خوردن و آشامیدن (به جز آب) خودداری کنید، به خصوص اگر همزمان سایر آزمایشات خونی مانند قند خون یا چربی خون نیز تجویز شده باشد. مصرف برخی داروها می تواند بر نتایج آزمایش خون تأثیر بگذارد. بنابراین، بسیار مهم است که لیست کاملی از تمام داروها، مکمل ها و حتی داروهای گیاهی که مصرف می کنید را به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک ممکن است از شما بخواهد مصرف برخی داروها را برای مدت کوتاهی قبل از آزمایش قطع کنید یا دوز آن ها را تغییر دهید.

مصرف الکل نیز می تواند به طور موقت سطح آنزیم های کبدی را افزایش دهد. بنابراین، توصیه می شود که حداقل 24 تا 48 ساعت قبل از آزمایش از مصرف الکل خودداری کنید. همچنین، ورزش شدید قبل از آزمایش ممکن است بر برخی نتایج تأثیر بگذارد. پیروی از این دستورالعمل ها به اطمینان از دقت نتایج آزمایش ALT و سایر آزمایشات کبدی کمک می کند.

سوالات متداول

چه عواملی باعث افزایش ALT در آزمایش خون می شوند؟

افزایش ALT در آزمایش خون معمولاً نشان دهنده آسیب یا التهاب سلول های کبدی است. شایع ترین علل شامل کبد چرب (الکلی و غیرالکلی)، هپاتیت ویروسی، مصرف الکل، و مصرف برخی داروها است. بیماری هایی مانند سیروز، نارسایی قلبی و آسیب های عضلانی نیز می توانند باعث افزایش آن شوند.

چه چیزی باعث کاهش ALT در آزمایش خون می شود؟

کاهش ALT در آزمایش خون کمتر شایع است و معمولاً اهمیت بالینی کمتری دارد. در بیشتر موارد، سطح پایین ALT نشان دهنده سلامت کبد است. با این حال، در موارد نادر، کمبود ویتامین B6 یا بیماری کلیوی مزمن می تواند منجر به کاهش آن شود.

میزان طبیعی ALT در آزمایش خون چقدر است؟

میزان طبیعی ALT در آزمایش خون معمولاً بین 7 تا 55 واحد در لیتر (U/L) برای بزرگسالان است. با این حال، این محدوده ممکن است بسته به آزمایشگاه و جنسیت کمی متفاوت باشد. برای تفسیر دقیق نتایج، همیشه باید به محدوده مرجع آزمایشگاه و نظر پزشک توجه کرد.

آیا بالا بودن ALT همیشه نشان دهنده بیماری کبد است؟

خیر، بالا بودن ALT همیشه به معنای بیماری کبد نیست. اگرچه ALT یک نشانگر اصلی آسیب کبدی است، اما عوامل دیگری مانند آسیب عضلانی، ورزش شدید، یا مصرف برخی داروها نیز می توانند سطح آن را به طور موقت افزایش دهند. برای تشخیص دقیق، پزشک سایر آزمایشات و علائم بالینی را بررسی می کند.

برای کاهش ALT بالا چه باید کرد؟

برای کاهش ALT بالا، ابتدا باید علت زمینه ای آن توسط پزشک تشخیص داده شود. اقدامات کلی شامل تغییر سبک زندگی (مانند کاهش وزن، رژیم غذایی سالم، و افزایش فعالیت بدنی)، پرهیز از مصرف الکل، و مدیریت بیماری های زمینه ای مانند دیابت و کلسترول بالا است. در صورت لزوم، پزشک درمان دارویی مناسب را تجویز خواهد کرد.