پایان نامه چیست؟
پژوهش به معني جستجو کردن برای يافتن حقايق و دانش است که با جمع آوري، بررسي و تفسير منظم داده ها راهكاري برای پاسخ به يك سؤال يا حل يك مشكل خاص را فراهم مي سازد. در دانشگاه، پژوهش در بعد دانشجويي اصلي ترين نمود خود را در واحد پايان نامه نمايان می‌سازد. بنابراین پايان نامه نخستين گام نظام مند در بعد پژوهش است كه دانشجويان با آن آشنا می شوند.
دانشجویان تحصیلات تکمیلی در مقاطع ارشد و دکتری و حتی گاهی در مقطع کارشناسی ملزم هستند واحدی به نام پایان نامه انتخاب کنند و در انتهای ترم دستاورد خود را به صورت چاپی و صحافی شده به دانشگاه ارائه دهند. اما هدف از ارائه رساله و پایان نامه چیست؟ چرا دانشجویان باید چندین ترم خود صرف انجام پایان نامه کنند؟ قبل از اشاره به اهداف پایان نامه بهتر هست تعریفی از رساله و نحوه سفارش انجام پایان نامه داشته باشیم تا بیشتر با این کلمه آشنا شویم.
تعريف رساله یا پایان نامه
پايان نامه گزارشي است مكتوب به زبان فارسي يا انگليسي كه در آن دانشجو نتايج بررسي و تحقيق خويش را در يكي از حيطه هاي رشته تحصيلي مربوطه زير نظر استاد( ان ) راهنما انجام داده و ارايه مي نمايد.
اهداف واحد پايان نامه
- ايجاد انگيزش تفكر جهت انتخاب موضوع و بدنبال آن پژوهش و تحقيق و ارايه راهكارهاي مناسب
- تقويت نگرش تحقيقي
- كسب توانايي در طراحي و مديريت تحقيق
- بكارگيري روشهاي مختلف جستجوي هدفمند در ادبيات علمي مربوطه ( چاپي و الكترونيك )
- كسب مهارت در استفاده از روشهاي مناسب جمع آوري داده ها
- كسب مهارت در استفاده از روشهاي مناسب پردازش داده ها
- آشنايي با شيوه صحيح نگارش
- كسب توانايي در ارايه مناسب مطالب
- افزايش قدرت استدلال و تفكر منطقي
انواع پايان نامه
پايان نامه ها مي توانند پژوهش بنيادي، كاربردي، بنيادي – كاربردي ( و ترجيحاً در جهت حل اولويتهاي منطقه اي و كشوري ) باشند. پايان نامه هاي مروري، گرد آوري و گزارش موارد نادر قابل تصويب نمي باشند.
مراحل مختلف اجراي پايان نامه
- انتخاب عنوان و نگارش طرح مقدماتي تحقيق ( Proposal )
- تصويب طرح مقدماتي تحقيق ( Proposal ) در مراجع مربوطه
- اجراي پايان نامه
- نگارش و دفاع
بعد از اتمام نگارش پایان نامه و دفاع از رساله، اساتید راهنما و داوران حاضر در جلسه دفاعیه، نمراتی برای دانشجو در نظر میگرید که از درجه “عالی” تا “غیر قابل قبول” میتواند متغییر باشد. چنانچه دانشجویی رتبه غیرقابل قبول کسب نماید باید ایرادات پایان نامه خود را رفع نماید و دوباره در جلسه دفاعیه حاضر شود.
راهنماي نگارش و تنظيم پايان نامه
با توجه به اینکه هر دانشگاهی آیین نامه نحوه نگارش پایان نامه مخصوص به خود دارد که دانشجویان موظف هستند به همان شیوه پایان نامه خود را نگارش کنند و به دانشگاه تحویل دهند. اما اصول زیر برای تمام پایان نامه های ارشد و دکتری یکسان می باشد.
رنگ جلد پایان نامه از سمت دانشگاه بر اساس رشته تحصیلی تعیین می شود. برای مثال رنگ جلد پایان نامه های دندانپزشكي به رنگ قهوه اي و پایان نامه های داروسازی به رنگ سرمه ای می باشند.
مشخصات روي جلد بصورت وسط چين و به ترتيب زير بايستي تنظيم گردد:
– آرم دانشگاه
– اسم دانشگاه
– پاياننامه جهت دريافت درجه (مقطع و رشته تحصيلي )
– عنوان
– نام و نام خانوادگي دانشجو
– استاد يا استادان راهنما ( نام و نام خانوادگي استاد يا استادان راهنما، بدون ذكر القاب و عناوين اضافي به غير از « دكتر »)
– ماه به حروف و سال فارغ التحصيلي هجري شمسي
تصویر
مشخصات پشت جلد عين روي جلد ولي به زبان انگليسي خواهد بود.
در شيرازه عنوان يا خلاصه عنوان ذكر مي گردد.
بخش ابتدايي پايان نامه شامل قسمتهاي زير خواهد بود:
– صفحه سفيد بعد از جلد
– صفحه « به نام خدا »
– صفحه مشخصات (مشابه روي جلد ) + نام استاد(ان) مشاور(زير نام استاد راهنما ) + * محل اجرا ( زير نام استاد مشاور ) + شماره پايان نامه ( در پايين ترين سطر )
– صفحه گواهي اصالت ( نمونه در قسمت ضميمه )
– تأييد استادان راهنما و مشاور در پايان نامه هاي Ph.D
– صفحه تقديم در يك صفحه ( در صورت تمايل )
– صفحه تشكر در يك صفحه
– فهرست مقالات منتشر شده از پايان نامه
– فهرست اختصارات
– فهرست مندرجات و ضمايم
– فهرست جداول، اشكال و نمودارها ( مربوط به نتايج پژوهش )
بخش اصلي ( متن ) شامل موارد ذيل مي باشد:
– خلاصه فارسی
– مقدمه ( فصل اول )
– چهارچوب پژوهش و مروري بر متون ( فصل دوم )
– روش كار و مواد ( فصل سوم )
– يافته ها ( فصل چهارم )
– بحث ( فصل پنجم )
– منابع
بخش انتهايي شامل موارد ذيل خواهد بود:
– ضمايم ( در صورت نياز)
– كپي رضايتنامه ( در صورت وجود)
– تصوير مقاله چاپ شده يا ارايه شده در سمينارها و كنگره ها از پايان نامه يا گواهي پذيرش آن ( در صورت وجود)
– اصل صورتجلسه نهايي ارزيابي
– خلاصه انگليسی
– صفحه مشخصات به زبان انگليسي ( مشابه پشت جلد + نام استاد[ان] مشاور در زير نام استاد راهنما
– صفحه سفيد قبل از جلد
تعداد نسخه هاي چاپ پايان نامه
تعداد دقيق نسخ چاپي پايان نامه با توجه به سياستهاي هر دانشكده و مقطع تحصيلي مشخص مي شود. حداقل نسخه هاي چاپي لازم به شرح ذيل مي باشد:
- يك نسخه براي معاونت پژوهشي دانشكده مربوطه به همراه CD متن پايان نامه
- يك نسخه براي كتابخانه دانشكده مربوطه
- يك نسخه براي هر استاد راهنما و مشاور
- يك نسخه براي دانشجو
تفاوت پایان نامه با رساله
پایان نامه و رساله هر دو از ساختار نگارشی مشابهی پیروی می‌کنند، اما تفاوت‌هایی میان آنها وجود دارد که دانش بر آنها میتواند به ما در تهیه محتوای مناسب آنها کمک نماید. پایان نامه مجموعه‌ای گردآوری شده از تحقیقات شما پیرامون اطلاعاتی است که در طول دوره تحصیلی خود کسب نموده‌اید، اما رساله در مقطع دکتری( PH.d ) و بمنظور ارائه دانش، نظریه یا تجارب جدیدی است که شما در نتیجه تحقیقات خود در این مقطع تحصیلی بدست آورده و می‌خواهید با سایر افرادیکه در رشته تخصصی شما فعالیت می‌کنند به اشتراک بگذارید.
پس در رساله شما نیازمند یافتن موضوعی جدید، توسعه اطلاعات خود پیرامون آن و در نهایت اثبات ارزشمند بودن آنها خواهید بود. همانگونه که در بالا نیز بدان اشاره نمودیم در زمان تهیه پایان نامه شما پیرامون یک موضوع مشخص اقدام به تحقیق نموده، سپس اطلاعات جمع‌آوری شده را تحلیل کرده و در نهایت درباره نتیجه گیری خود از آن و ارتباطش با موضوع تحقیق نظر خود را بیان می‌کنید.
همه اینها بدین دلیل انجام می‌شود که شما بتوانید بحث درباره ژرفای موضوعات و همچنین توانایی تفکر انتقادی خود را به نمایش گذاشته و اطلاعات خود را پیرامون موضوعی که علاقمند به تحقیق پیرامون آن در دوره فوق تخصص هستید نیز افزایش دهید. پایان‌نامه‌ها با توجه به اینکه شامل نتایج تحقیقات فراوان جمع‌آوری شده می‌باشند، حجم بالایی از صفحات را شامل خواهند شد که بطور عموم یکصد صفحه یا بیشتر خواهد شد.
در زمان تهیه رساله شما بایستی تلاش کنید تا از نتایج تحقیقات دیگران بعنوان راهنمایی برای خلق یا اثبات فرضیه، نظریه یا موضوعی انتزاعی بهره بگیرید تا سبب آن شود که عموم اطلاعات ارائه شده در آنها بیان شده از دیدگاه شما باشند. همین موضوع سبب می‌شود تا بخش اعظم رساله‌ها متشکل از نتایج تحقیقات و زمینه سازی‌های شما پیرامون موضوع رساله بوده و در نهایت جزئیات مراحل رسیدن به پروپوزال مورد بحث در رساله با شرح چگونگی رسیدن به این نتیجه خواهد بود.
نیاز به تشریح و بررسی موضوع رساله حجم مقالات آنرا تا دو یا سه برابر پایان نامه افزایش می‌دهد، اما نکته قابل تامل در زمان تهیه رساله این است که تعدادی از اعضای هیئت علمی دانشگاه به شما در دسترسی به منابع علمی مناسب، برنامه‌ریزی برای شکل دهی پروپوزال و همچنین ارائه راهکار‌های صحیح برای نجات از تنگنا‌های علمی کمک خواهند کرد.