کمردرد و گرفتگی عضلانی(اسپاسم) چیست؟
عضلات ضعیف و ساختار نامناسب بدن ، نتیجه کم تحرکی مردم جوامع مدرن است . هنگامی که با فشار فبزیکی و عصبی همراه شوند، عکس العمل آن اسپاسم و گرفتگی عضلات کمر است که باعث کمردرد می شود.در اینجا لازم است دونمونه از بیماران مبتلا به کمردرد را ذکر کنیم:
اول یک زن حامله و دوم مردی چاق با شکم بیرون زده. این مرد برای سومین بار در چندماه گذشته بود که دچار کمردرد می شد و ما تشخیص دادیم که وضعیت این مرد کم و بیش مانند زن حامله ای بود که جدیداً کلینیک را ترک کرده بود. این زن پس از زایمان به شرطی که تمرینات لازم را برای تقویت عضلات کشیده شده انجام میداد، به حالت متعادل در ناحیه شکم می رسید. در حالی که زن با وضع حمل به وزن مناسب خود می رسید. لیکن مرد تنها در صورتی می توانست به وزن مناسب خود برسد که تمرینات سختی را پشت سر می گذاشت. در طی آزمایشات مشخص شد که کمر این مرد سست و عضلات کمری در حالت اسپاسم و گرفتگی بودند. رابطه ای مشخص و معنی دار بین کمردرد و اسپاسم یا گرفتگی کمر وجود دارد.
در حقیقت گرفتگی عضلات و اسپاسم کمر، علت اصلی بسیاری از کمردردهاست(حدود90 درصد). ضمناً عضلاتی که دچار گرفتگی یا اسپاسم شده اند ممکن است ستون فقرات را در وضعیتی غیرطبیعی قرار دهند و امکان کمردرد را در بیماران افزایش دهند. از طرف دیگر بیماران هنگامی که واژه اسپاسم را می شنوند دچار سردرگمی می شوند. اجازه دهید گفته یکی از بیمارانی که به تازگی نزد پزشکی مراجعه کرده است را بیان کنم.
بیمار: گرفتگی عضلانی ( اسپاسم عضلانی ) چیست؟
– پزشک: آیا تاکنون به ویژه در شب دچار گرفتگی در پا شده اید؟
– بیمار: بله، دردناک است و تا چند روز بعد از آن هم حالت کوفتگی دارند.
– پزشک: بسیارخوب. این حالت را گرفتگی عضلانی (اسپاسم عضلانی) گویند. حال سعی کن عضلات پشت خود را تصور کنی که به همین طریق دچار انقباض و گرفتگی شوند. گرفتگی عضله کمر باعث گرفتگی مویرگ های خونی که مسئولیت انتقال مواد زائد و اکسیژن عضلات را دارند، می شود. تجمع مواد زائد در عضلات باعث دردناک شدن عضلات می گردد.حالا دست خود را مشت کرده و تاجایی که می توانید فشار دهید.(پس از چند لحظه)
– بیمار: دستم در حال خسته شدن است.
پزشک: اما این کار را انجام دهید.( بعد از چند دقیقه)
بیمار: خستگی طاقت فرسا شده است.
پزشک: اما همین طور ادامه دهید.
– بیمار: دستم درد گرفته است.
– پزشک: بسیارخوب دست خود را باز کنید. من فقط می خواستم به شما نشان دهم که چگونه هر عضله ای که برای مدتی طولانی دچار گرفتگی عضلانی و انقباض شود، ابندا خسته و سپس دچار آسیب دیدگی می شود.
– بیمار: اما علت اسپاسم عضلانی چیست؟
– پزشک: در واقع گرفتگی عضلانی نوعی حالت تدافعی در مقابل آسیب دیدگی ها است و عضلات می توانند به دلایل مختلف از جمله چاقی فرد و حرکات ناگهانی در فعالیت و یا فشار حاصله از وزن سنگین، کشیدگی عضلانی، حادثه ای که سبب آسیب به رباطها، مفاصل یا استخوان های ستون فقرات شود، منقبض شده و از آسیب دیدگی احتمالی جلوگیری کنند.
عوامل دیگری مانند بی تحرکی مداوم، وضعیت نادرست بدن در هنگام رانندگی یا مطالعه، حاملگی و حتی دلایل روحی مانند فشارهای روانی، افسردگی، عصبانیت و ترس، می توانند باعث گرفتگی عضلانی ( اسپاسم عضلانی ) شوند. با این همه یک چیز حتمی است و آن اینکه همه این عوامل، در صورتی که تمام عضلاتی که به پشت و کمر ربط دارند، به اندازه ای قوی باشند که لگن را در حالت متعادل نگه دارند، بی تأثیر خواهند بود. برای درمان گرفتگی عضلات لازم است که در ابتدا مشخص شود که علت بروز اسپاسم عضلانی چه بوده است و اولین قدم در درمان اسپاسم کمر این است که از بروز مجدد عامل اسپاسم جلوگیری شود.
– بیمار: اما علت اصلی ضعیف شدن عضلات چیست؟
– پزشک: کمردرد می تواند به عنوان بیماری ناشی از کم تحرکی نیز نام برده شود. همان طور که گفته شد کم تحرکی و عدم فعالیت از عوامل مهم کمردرد می باشند. بدیهی است اگر عضلات به اندازه کافی مورد استفاده قرار نگیرند ضعیف شده و تحلیل می روند.
– بیمار: پس به چه دلیل است که بعضی از دوستان من، حتی با وجود شغلهایی که با فعالیت فیزیکی همراه است از کمردرد رنج می برند.
– پزشک: کار فیزیکی سخت تنها در صورتی تمرینات لازم جهت تقویت عضلات پشت را فراهم می کند که دارای حرکات مناسب و مداوم باشد. در بیشتر صنایع و کارخانه ها تنها گاهی اوقات، کارگران خود را به انجام کارهای سنگین وامیدارند. برای مثال راننده کامیون که برای مدت طولانی در حال رانندگی بوده و در پایان روز بار کامیون خود را خالی می کند، اولین نفری است که در معرض صدمه و گرفتگی عضله است و این می تواند به کمردرد منجر شود.( با همه ی این توضیحات، از ظاهر بیمار پیدا بود که هنوز قانع نشده که این مسئله ساده یعنی اسپاسم و گرفتگی عضلانی، ریشه اکثر کمردردها باشد.)
*علت کمردرد و گرفتگی عضلانی
کمردرد و استئوآرتریت ستون مهره ها
استئوآرتریت ستون مهره ها(کاهش خاصیت الاستیکی غضروفها و نازک شدن بافت استخوانی) علی رغم اسم بزرگش چیزی بیش از فرسودگی و انحطاط ستون مهره ها به دلیل بالارفتن سن نیست. وینستون چرچیل سالخوردگی را حرکت دزدانه و مرموز بدن به طرف ضعف و انحطاط تعریف میکند. اما منصفانه تر آن است که بگوییم: سالخوردگی پیشرفت و توسعه آرام و کند بلوغ، عقلانیت و تجربه است که با کاهش خاصیت الاستیکی غضروفها و نازک شدن بافت استخوانی بدن همراه می شود و ستون مهره ها نیز از این مقوله جدا نخواهدبود. بعضی از علت گرفتگی عضلات در ادامه آورده شده است.
-
ویژگی های استحاله ستون مهره ها
الف) کم عرض شدن و نازکی فضای بین مهره ها به علت نازک شدن دیسکهای بین مهره ای
ب)شکل گیری استئوفیت ها(زوائداستخوانی) در حاشیه جسم مهره ها
ج) کوچک شدن فضای عبور عصب.
-
استحاله چیست؟
استحاله در همه ی ما از سن 25-30 سالگی شروع می شود و تا سن 60 سالگی به طور کامل پیشرفت می کند، به طوری که افراد کمی یافت می شوند که عکسهای گرفته شده از ستون مهره های آنها حالت طبیعی را نشان دهد و این همان پیزی است که باید به درستی به خاطر داشته باشیم. اما به طورکلی استئوآرتریت ستون مهره ها مشکلی بسیار حاد نیست، هرچند که در بعضی افراد ممکن است سبب تشدید گرفتگی عضلانی و درد شود.لیکن این مسئله همان طور که گفته شد برخلاف آنچه مردم گمان می کنند در عوامل ایجاد کمردرد از اهمیت کمتری برخوردار است.
کمردرد و دیسک کمر
دیسک ها صفحاتی غضروفی هستند که بین مهره ها قرار می گیرند تا فشارهای وارد به ستون مهره ها را کاهش دهند. دیسک ها تنها در صورت تحمل فشار زیاد یا وارد شدن نیروی ناگهانی به ستون مهره ها گسیخته می شوند. بسیاری از پزشکان ترجیح می دهند تا واژه های معادل مانند پارگی دیسک کمر و فتق دیسک کمر استفاده کنند. در صورتی که عوام تنها واژه دیسک کمر را به کار می برند. این واقعیت که یک دیسک ممکن است متورم شود و در نتیجه بیرون بزند تا سال 1934 تشخیص داده نشده بود تا این که دکتر میکستر جراح اعصاب و دکتر بارر جراح اورتوپد اولین افرادی بودند که تحقیقی راجع به موضوع دیسک کمر ارائه کردند و آن را مفصلاً مورد بحث قرار دادند. بر اساس این تحقیق، مواد داخلی دیسک کمر ممکن است از جای خود بیرون بزنند و به ساختار اطراف آن، مثل ریشه عصب سیاتیک فشار آورده و باعث درد شوند. فتق دیسک کمر معمولاً(نه همیشه) ممکن است به علت حرکتی ناگهانی مانند سقوط، تصادف یا فشار وارده به هنگام بلندکردن اشیاء سنگین و یا در حرکت چرخشی کمر به وجود آید. فتق دیسک کمر در 5 تا7 درصد کمردردها دیده می شود و علائم و نشانه های زیر برای تشخیص آن مورد استفاده است:
در درجه اول بیمار ممکن است از دردی که در پا در امتداد عصب سیاتیک حس می کند و یا ضعف عضلات آن شکایت کند. در یک آزمایش ساده، بیمار ممکن است قادر به بلند کردن پا بدون احساس درد نباشد. علاوه براین ممکن است احساس خواب رفتگی، سوزش یا تغییراتی در عکس العمل زانو و مچ پا داشته باشد. در موارد حادتر از دست دادن اتدازه طبیعی اسفنگتر مثانه و روده رخ می دهد و نواحی اطراف مقعد بی حس می گردد. در این صورت، عارضه ای جدی است و نیاز به درمان فوری دارد اما خوشبختانه این مسئله نادر است. تشخیص قطعی عارضه فتق دیسک کمر با استفاده از ملوگرام و ونوگرام و دیگر آزمایشات مفصل به طور قطعی قادر به تشخیص دیسک کمر نیست. این آزمایشات در صورتی ضروری است که درد دیسک کمر بیمار ادامه یابد یا در عملکرد عصب اختلال ایجاد کند. عارضه فتق دیسک کمر عارضه ای است که گذشت زمان بر وخامت آن می افزاید. اگر بگوییم این عارضه، ابتدای کمردرد نیست بلکه مرحله پایانی کمردردی است که نشانه های آن نادیده گرفته شده است، سخن به گزاف نگفته ایم و در واقع آخرین مرحله، برای سیستمی است که از تعادل خارج شده باشد.
کمردرد در اثر بلندکردن شیئی به روش نادرست
دردناگهانی در کمر یا صدمه ای که در اثر بلندکردن شیئی به روش نادرست، باعث ایجاد کمردرد میشود . انسان مشکلات خود را به چیزی واقعی و ملموس که در آینده امکان چلوگیری از آن وجود داشته باشد، نسبت دهد از عادات بشر است و دلیل اینکه اکثر مبتلایان به کمردرد از طرف پزشکان در مورد بلندکردن اشیا مورد سئوال قرار می گیرند همین مسئله است و در واقع این مسئله که بلندکردن اشیا به روش نادرست باعث بروز کمردرد می شود امری مسلم است اماتأکید ما بر انجام حرکت به شکل نادرست حتی بدون برداشتن شییءسنگین است و این مشکلی است که تازگی ندارد.
در اینجا لازم است که موضوع را با ذکرمثالی روشن کنیم. عامل رایج در صدمات پشت، در میان کارگران یک کارخانه بزرگ به این مسئله نسبت داده می شد که عضلات پشت کارگران به اندازه کافی قوی نبوده است تا از پس کار برآیند. مطالعات انجام شده نشانگر این بود که 62 درصد از عوارض و صدمات پشت در این مقوله قرار می گرفتند، در حالی که 38 درصد بقیه در اثر عواملی دیگر مانند افتادن اشیا یا لیز خوردن به وجود می آمدند. تحقیقات بیشتر مشخص کرد که تنها 26 درصد از کارگران که در کارهای بسیار سخت شرکت داشتند بر این عقیده بودند که ضایعات کمری آنها در اثر بلندکردن اشیاء سنگین است در حالی که سایر کارگران نمی توانستند علت مشخصی را برای کمردرد خود عنوان کنند. در واقع علت بسیاری از کمردردها بلند کردن اشیا به روش نادرست نیست. در بسیاری از موارد کمردرد به علت ضعف عضلات ضعیف است که دربرابر کار و فشار شدید، با گرفتن حالت اسپاسم به خود واکنش نشان می دهند.
کمردرد و ناهنجاری های ساختاری ستون مهره ها
براساس برآوردهای انجام شده حدود نیمی از جمعیت بشر دارای ناهنجاری های مادرزادی خفیف در ستون مهره ها و ساختارهای مربوط به آن می باشند. لیکن بهتر آن است که چنین ناهنجاری ها را تنوع فیزیکی بنامیم که شامل اسکلیوزیس، کایفوزیس، لوردوزیس و فتق نخاع هستند اما به ندرت اتفاق می افتد که چنین ناهنجاریهایی سبب کمردرد یا مشکلات مربوط به آن شوند.انواع ناهنجاری های ساختار ستون مهره ها در ادامه مطالب ذکر شده ؛
1- اسکلیوزیس
این ناهنجاری به صورت انحراف جانبی ستون مهره ها ظاهر می شود. به طوری که اگر از پشت سر به فردی که دچار این عارضه است نگاه کنیم، انحراف تنه او به پهلو کاملاً مشخص است. اسکلیوز ممکن است Sشکل و یاC شکل و حتی ترکیبی از ناهنجاریهای لوردوز و کایفوز باشد.
2- کایفوزیس و لوردوزیس
در اصطلاح عمومی به این عارضه گوژپشتی گفته می شود و در کل عارضه ای است که در آن ستون مهره ها در ناحیه پشتی، دارای انحنای بیش از حد و برآمدگی، می شود. لوردوزیس که به آن پشت گود گفته می شود، انحنای بیش از اندازه ستون مهره ها و فرورفتگی در ناحیه کمر است. در این صورت ستون مهره ها در قسمت کمر دارای گودی بیش از اندازه می باشد.
3-اسپوندیلولیستسیس
اسپوندیلولیستسیس یا سرخوردن مهره به جلو که در موارد نادر رخ می دهدحالتی است که در آن یک مهره از ستون مهره ها، نسبت به مهره پایینی در وضعیت نامتعادل و نامناسب قرار می گیرد و سبب تحریک ریشه های عصبی می گردد.
4- اسپینابیفیدا
این عارضه در موارد نادر رخ می دهد و در آن در قسمت پشتی یک یا چند مهره، ناهنجاری هایی به وجود می اید و باعث می شود نخاع بدون محافظ شده و در معرض خطر قرار بگیرد.
5- آرتریت روماتوئید
شیوع این عارضه که عارضه ای عمومی در بدن است در زنان بیش از مرددان است و بیشتر در افرادی با سنین 20 تا 35 سال دیده می شود. این عارضه در ابتدا مفاصل کوچک بدن مانند انگشتان پا و دست را مبتلا کرده و سپس کلیه مفاصل بدن از جمله ستون مهره ها را در برمی گیرد. علت اصلی این عارضه هنوز به طور قطعی مشخص نشده است.
6- آنکیلوزینگ اسپوندیلیتس
این عارضه که اطلاعات زیادی در مورد آن در دست نیست عارضه ای است که در میان مردان بین 20 تا 30 سال شایع تر از زنان است و با علائمی مانند درد و سفتی تمام ستون مهره ها همراه است. در اثر این عارضه لیگامان های ستون مهره ها به صورت استوانه ای سفت درمی آید. قامت فردی که مبتلا به این عارضه است دچار خمیدگی می شود. در اصطلاح عمومی به آن پشت خم اطلاق می شود.
7- بیماری های متابولیسمی
این بیماری ها نیز مانند استئوپروسیس و نقرس ممکن است به صورت تدریجی، سبب کمردرد شوند.
8- بیماری های موضعی ستون مهره ها .
9- عفونت ستون مهره ها .
10- تومورهای ستون مهره ها
11- عوامل داخلی ستون مهره ها
عوامل داخلی مانند زخم دستگاه گوارش و لوزالمعده، عفونت های کلیه، سنگ کلیه، سنگ کیسه صفرا، تورم کیسه صفرا و تورم گردن رحم نیز ممکن است از عوامل مسبب کمردرد باشند.
12- عوامل عروقی (سیستم گردش خون)
عوامل عروقی از قبیل لخته شدن خون و گرفتگی در آئورت شکمی نیز ممکن است سبب تشدید دردی شوند که شبیه کمردرد است.
13 – عوامل روانی
هرچند بیان این عوامل به عنوان ایجاد کمردرد ممکن است تعجب آور به نظر آید اما در واقع چنین عواملی نیز می توانند سبب بروز کمردرد شوند. ممکن است اطلاع نداشته باشید که تا چه اندازه ذهن و جسم شما به یکدیگر مربوط هستند و در واقع متمایز کردن این دو نوع عارضه از آنچه که فکر می کنید مشکل تر است. در جریان تحقیقی که در امریکا در مرکز کلینیک یک بیمارستان برروی بیمارانی که از افسردگی رنج می برند انجام شد. اکثر این بیماران از دردهای کمر گلایه داشتند، در واقع علت اصلی آن مربوط به افسردگی انها بود. موارد زیر از جمله مواردی هستند که در آنها عوامل روانی سبب ایجاد کمردرد می شوند.
انواع دیگر کمردرد
** کمردرد بدهکاری چیست؟
افرادی که با پرونده پرداخت غرامت تصادفات سروکار دارند گاه به چنین عارضه ای دچار می شوند و کمردرد آنها تا حل و فصل قانونی مسئله مالی پرونده طول می کشد و بعد از آن به طور مضحکانه ای ناپدید می شود.
** کمردردخجالتی چیست؟
هنگامی که یک بیمار به علت کمردرد به پزشک مراجعه می کند، مشکل اصلی او ممکن است در جای دیگری باشد. برای مثال بیمار ممکن است دارای مشکلات جنسی باشد اما از بیان آن خجالت می کشد. در این حالت بیمار وجود مشکل را در خود حدس می زند اما از گفتن آن دچار ترس می شود و در این صورت به پزشک خود می گوید من مریض هستم اما از شما تقاضا دارم که مشکل اصلی را خودتان کشف کنید.
** کمردردبهانه ای چیست؟
در این نوع عارضه، کمردرد به عنوان بهانه ای برای یک ناکامی بروز داده می شود.
** کمردردطفره ای چیست؟
این نوع کمردرد برای در رفتن از شرایط سخت و مشکل کار، سر هم می شود. همانند اینکه بگویید متأسفم شما مجبورید چند جلسه را بدون من برگزار کنید، به نظر می رسد کمردرد دارم. یا اینکه بگویید نمیدانم چقدر دلم می خواهد این کار را امشب انجام دهم اما کمردرد امانم نمی دهد.
** کمردرد ناشی از مشکلات احساسی چیست؟
هرنوع از مشکلات روحی ممکن است سبب دردهای جسمی شود. در واقع امروزه بسیاری از بیماریها در رابطه با روح و جسم با هم تلفیق می شوند. امکان ان می رود که مشکلات روحی طولانی و فشارعصبی سبب تنش جدی در عضله ها شوند. باید توجه شود که همه کمردردها جدای از علل واقعی آنها تا حدی سبب تنشهای روحی شده و این به نوبه خود سبب تشدید کمردرد می شود و در این صورت دور باطل را به وجود می آورد. با این گفته ها به پایان بحث خود در مورد کمردرد و علل آن رسیدیم. این سری از دلایل کمردرد کمتر از 10درصد از کل کمردردها را شامل می شود.درواقع علت اصلی کمردرد در نتیجه ساختار نامناسب بدن و عضلات ضعیف است که به نوبه خود باعث اسپاسم و در نتیجه کمردرد می شود.علاوه بر این باید به خاطر داشته باشیم بیان این گفته ها نباید شما را به سوی خوددرمانی سوق دهد. چرا که همان طور که دیدیم بسیاری از کمردردها به علت ناهنجاری های مکانیکی ستون مهره ها و دیگر بیماری ها رخ می دهد و نیازمند معاینه، درمان دقیق و سریع است در غیر این صورت تشدید شده و مشکلات بیشتری را به بار می آورد.
خواننده گرامی ، پیشنهاد میشود مطلب “درمان کمردرد” در زمینه “کمردرد ” مطالعه نمایید .
منبع : کتاب کمردرد ؛ پیشگیری و درمان
برخی از بیماران علیر‌غم تشخیص دقیق و عمل موفقیت‌آمیز همچنان پس از جراحی دیسک کمر از کمر درد رنج می‌برند. این کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر که مداوم یا با استمرار علائم می باشد و به آن عمل جراحی ناموفق کمر نیز گفته می شود، از عوارض جراحی دیسک کمر بوده و مانعی بر سر راه انجام وظایف و فعالیت‌های روزانه به شمار می‌آید. در بعضی مواقع درد بعد از عمل می تواند به دلیل گرفتگی عضلانی یا چسبندگی باشد. البته جراحی ناموفق دیسک کمر به خود عمل جراحی مربوط نمی‌شود، چرا که اهداف عمل، یعنی پایدارسازی یا از بین بردن فشار، برآورده شده‌اند؛ اما مشکل اینجا است که علائم کاملاً برطرف نشده‌اند و یا درد بعد از جراحی دیسک کمر هنوز وجود داشته باشد.
عامل‌های متعددی بر نتیجه جراحی ستون فقرات اثر می‌گذارند؛ یک احتمال این است که آسیب و ضایعه‌ی عمل شده تنها دلیل درد نبوده باشد و مشکل اصلی به شیوه‌ای مناسب اصلاح نشده باشد. کمر درد بعد از جراحی کمر در موارد انگشت شمار پیامد جراحی انجام شده است.
فهرست مطالب
- 1 انواع کمر درد بعد از جراحی
- 2 دلایل
- 3 علائم
- 4 تشخیص
- 5 اقدامات و مراقبت ها ی پس از جراحی
- 6 درمان کمر درد مزمن پس از جراحی دیسک
انواع کمر درد بعد از جراحی
کمر درد بعد از جراحی کمر معمولا شامل دو نوع می باشد که عبارتند از:
هفته‌های اول
تشکیل بافت همبند پس از جراحی کمر بخشی از فرایند طبیعی التیام محسوب میشود. احتمال دردناک بودن بافت همبند بسیار بعید است چون این بافت دارای هیچ پایانه‌ی عصبی‌ای نیست که موجب کمر درد گردد. با این وجود، فیبروز اپیدورال ـ تشکیل بافت همبند در نزدیکی ریشه عصب ـ به ریشه‌های عصب فشار می‌آورد و بنابراین بیمار متحمل کمر درد بعد از جراحی دیسک کمر میشود. علائم همراه با فیبروز اپیدورال معمولاً 6 تا 12 هفته پس از عمل جراحی دیسک کمر بروز می‌یابند. گاهی اوقات بیماران در روزهای نخست پس از جراحی درد چندانی حس نمی‌کنند، اما درد به موازات تشکیل تدریجی بافت همبند شدت می‌گیرد و پا درد یا کمر درد بیمار آغاز یا تشدید میشود. گاهی نیز آسیب عصب ناشی از علت اصلی کمر درد بیمار، روند بهبود عصب را آهسته می‌سازد. درد سوزشی یا درد مالشی مداومی، که یک نقطه را درگیر میکند و جابه‌جا نمی‌شود، بیانگر زخم شدن اطراف عصب است. انجام نرمش‌های کششی پس از عمل اثرهای ناخوشایند مربوط به زخم پس از عمل جراحی اطراف ریشه عصب را کاهش میدهد.
درد مزمن
بیمارانی که از عوارض عمل دیسک کمر ناشی از جراحی ناموفق کمر رنج می‌برند پس از عمل جراحی دیسک کمر با استمرار درد سابق یا بروز دردی جدید در پا و کمر و پشت بدن مواجه می‌شوند. کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر گاهی اوقات شبیه به درد پیش از عمل است و گاهی دردی جدید با شدت متفاوت یا در نقطه‌ای جدید است.
دلایل
عامل‌های گوناگونی در عمل جراحی ناموفق کمر نقش دارند که بعضی از آنها عبارت‌اند از:
- تشخیص نادرست عارضه(ها)
- درمان نامناسب عارضه(ها)
- فیوژن (الحاق یا خشک کردن) ناموفق ستون فقرات
- انجام عمل جراحی در سطح اشتباهی از ستون فقرات
- ایجاد عارضه‌های جدید ستون فقرات در سطحی دیگر پس از عمل جراحی باز ستون فقرات که یکی از عامل‌های بسیار رایج به شمار می‌رود.
- تشکیل بافت همبند
- قرار دادن میله‌های فلزی و قطعات مشابه طی عمل جراحی
- تکه جدا شده‌ی دیسک یا استخوان همچنان به عصب فشار می‌آورد.
- کاهش نیافتن فشار روی ریشه عصب به شیوه و میزان مناسب.
- آسیب عصب که باعث کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر می شود.
چسبندگی
تشکیل بافت‌های فیبری (فیبروز اپیدورال) برای ترمبیم زخم ناشی از جراحی کمر بسیار شایع است. تشکیل بافت جای زخم به عنوان یکی از علل اصلی کمر درد پس از جراحی دیسک کمر محسوب میشود.
اگر تشکیل این فیبروز اپیدورال با استفاده از چسبندگی فیبری باعث اتصال به ریشه عصب ستون فقرات شود میتواند به ریشه‌های عصب فشار وارد کرده و منجر به کمر درد شود. به طور معمول، علائم مربوط به کمردرد بعد از جراحی و فیبروز اپیدورال ۶ تا ۱۲ هفته پس از جراحی کمر شروع میشود.
گرفتگی عضلانی
گرفتگی عضلانی نیز میتواند یکی از علل مهم دردهای بعد از جراحی باز دیسک کمر باشد.
علائم
بیمارانی که از عمل جراحی ناموفق و عوارض جراحی دیسک کمر رنج می‌برند، احتمالاً با علائم زیر مواجه می‌شوند:
- کمر درد مداوم یا مزمن پس از جراحی دیسک کمر
- عارضه‌های جدید ستون فقرات
- احساس کمر درد در بالا یا پایین سطح درمان شده‌ی ستون فقرات
- محدود شدن توانایی حرکتی
- طولانی شدن دوره نقاهت و باز نیافتن قدرت طبیعی
- درد خفیف یا ملایم گردن، کمر و پشت بدن یا پاها
- درد خنجری پایین تنه
- حرکت نکردن مفصل
- گرفتگی یا اسپاسم
- اضطراب
- افسردگی
- وابستگی به داروهای تجویزی برای کنترل کمر درد
تشخیص
از آنجایی که عمل جراحی ناموفق کمر یک عارضه مشخص ستون فقرات محسوب نمی‌شود، علائم و سابقه پزشکی هر بیمار باید کاملاً بررسی شود تا بهترین دوره درمان طرح‌ریزی شود. بسیاری از پزشکان به عنوان نخستین گام در روند فردی تشخیص، تست نوار عصب و عضله و آخرین تصاویر ام آر آی و سی تی اسکن را بازبینی می‌کنند. تست نوارعصب و عضله (عضله نگاری برقی یا الکترومیوگرافی EMG) یک روش‌های متداول برای بررسی عملکرد عضله‌ها و اعصاب به شمار می‌رود. پزشک از این تست برای تعیین علت کمر درد پس از جراحی دیسک کمر، کرختی/ گزگز کردن و ضعف گردن یا کمر استفاده میکند. تحت فشار قرار گرفتن عصب (رادیکولوپاتی یا آسیب اعصاب)، آسیب‌های عصبی محیطی و بیماری عضلانی از جمله عارضه‌هایی هستند که معمولاً در این مرحله تشخیص داده می‌شوند. روند تشخیص معمولاً از دو بخش تست اعصاب (موسوم به “بررسی هدایت عصبی”) و دیگر آزمایش‌های عضلانی (موسوم به “الکترومیوگرافی یا عضله‌نگاری برقی”) تشکیل میشود. پزشک با بهره‌گیری از نتایج این بررسی‌ها به نحوه‌ی عملکرد عصب و عضله‌ها پی میبرد و دامنه دلایل احتمالی درد کمر بعد از جراحی دیسک کمر و ضعف عضلانی را محدودتر میکند. دقت تست توار عصب و عضله تا حد زیادی بسته به کسی است که تست را انجام میدهد. در کلینیک امید نیز، پزشکان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی این تست را با استفاده از دستگاههای دقیق الکترودیاگنوسیک و سوزن های استاندارد، جهت بررسی کارکرد عصب و عضله مربوطه برای بیماران این مرکز انجام می دهند.
همچنین استفاده از mri و تزریق‌ها در تشخیص محل دقیق چسبندگی‌ها نقش بسیار مهمی دارد.
اقدامات و مراقبت ها ی پس از جراحی
برای بهبود کمر درد و کاهش احتمال بروز درد پس از جراحی ستون فقرات و دیسک کمر باید در دوره بهبودی بعضی از راهکارها را با صلاحدید پزشک بکار گیرد. در ادامه به این راهکارها اشاره شده است.
دارو
فرایند جوش خوردن ستون فقرات کاملاً تحت تأثیر داروهای خاص قرار دارد و این داروها را نباید، مگر به اجبار و به قید ضرورت، بیش از شش ماه پس از عمل جراحی دیسک کمر مصرف کرد. این داروها عبارتند از کورتیزون‌های خوراکی و داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب مانند ایبوپروفن، الیو، آسپرین، مورتین و ادویل. اکثر بیماران تا چند هفته پس از عمل به مسکن‌های مخدر نیاز دارند که باید به موازات کاهش کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر، مصرف‌شان نیز به طور تدریجی قطع شود.
مواظبت از زخم
اکثر زخم‌ها با بست‌هایی فلزی بسته می‌شوند که معمولاً جراح یا دستیارش آنها را 6 تا 14 روز پس از عمل جراحی دیسک کمر به وسیله بازکننده‌ی بست باز می‌کنند. سپس باریکه‌های بسیار کوچکی از نوار پانسمان در کنار لبه‌های زخم چسبانده میشود تا این لبه‌ها را طی دوران التیام و استراحت بیمار نزدیک یکدیگر نگه دارد، این نوارها خودبه‌خود و به مرور زمان کنده می‌شوند. اگر زخم هنگام استحمام مرطوب شود، باید آن را با یک حوله تمیز خشک کرد و با نوار و گاز خشک پوشاند. اگر زخم خونریزی دارد یا خونابه از آن خارج میشود، پانسمان را باید به محض کثیف شدن عوض کرد. در صورت ادامه یافتن هر گونه ترشح بیش از یک یا دو روز پس از عمل جراحی دیسک کمر یا مواجهه با نشانه‌های عفونت باید بی‌درنگ به جراح مراجعه نمود، سهل انگاری در مورد این علائم می تواند منجر به کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر شود.
حرکت
بیمار پس از عمل جراحی باید کاملاً با احتیاط حرکت کند تا آسیبی به محل جراحت وارد نشود و به خاطر داشته باشد که التیام عضله‌ها، دیگر بافت‌های نرم و بخیه‌های عمیق، دست‌کم شش هفته زمان میبرد. بعید است تجهیزات فلزی قرار داده شده در کمر پس از سپری شدن این مدت با حرکت کردن جابه‌جا شوند، البته تثبیت آنها به عامل‌های بی‌شماری بستگی دارد که تنها یکی از آنها سرعت اتصال قطعه‌های استخوان (جوش خوردن به یکدیگر) در ستون فقرات است. اگرچه نشستن، ایستادن، راه رفتن و دراز کشیدن فعالیت‌ها و موقعیت‌های قابل قبولی محسوب می‌شوند، بیمار نباید هیچ گونه حرکت مکرر یا ناگهانی انجام دهد. اصل مطلب آن که بالا رفتن از نردبان، خم کردن کمر، چرخیدن، سر پا نشستن یا دولا شدن اکیداً ممنوع است. یک به یک طی کردن پله‌ها معمولاً ایرادی ندارد، البته در صورتی که بیمار حداقل یک‌بار این حرکت را تحت نظارت پزشک انجام داده باشد. این محدودیت‌ها معمولاً از 6 هفته تا 3 ماه پس از جراحی برای کاهش احتمال کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر باید رعایت شوند. با این حال خم شدن روی کاسه روشویی برای مسواک زدن یا شست‌وشو پس از گذشت تنها چند روز از جراحی خالی از اشکال است. اشیاء روی کف زمین را باید با استفاده از “قلاب” برداشت که می‌توان این وسیله را طی مدت بستری شدن در بیمارستان تهیه کرد.
ورزش و حرکات اصلاحی
راه رفتن روی سطح هموار زمین تنها ورزش مجاز طی 6 هفته‌ی نخست پس از عمل جراحی دیسک کمر است. پس از سپری شدن این مدت، بیمار میتواند به استخر برود و حتی در صورت تمایل شنا کند. پرش، شیرجه و نیم‌چرخش یا خیز برداشتن ممنوع است. استفاده از دوچرخه ثابت، دوچرخه معمولی، دستگاه کوهنوردی، وزنه، دستگاه کراس ترینر یا درازنشست تا زمان موافقت جراح یا دکتر فیزیوتراپی مجاز نیست زیرا استفاده از این دستگاه ها می تواند باعث کمر درد پس از جراحی دیسک کمر شود.
استحمام
به دلیل وارد شدن فشارهای بیش از اندازه به مهره‌های کمری هنگام وارد شدن به وان و خارج شدن از آن توصیه میشود که بیمار ظرف سه ماه نخست پس از جراحی دیسک کمر تنها به دوش گرفتن اکتفا کند. نشستن روی صندلی حمام به دلیل کاهش احتمال سر خوردن یا افتادن مفید است.
تغذیه
اگرچه توانایی بیمار در پیوند خوردن مناسب ستون فقرات مبتنی بر عامل‌های گوناگونی است، تعداد انگشت‌شماری از آنها به اندازه تغذیه سالم اهمیت دارند. استخوان برای رشد کردن در قالب یک اتصال یکپارچه بیش از هر چیز به پروتئین نیاز دارد که از دو منبع غذا و نوشیدنی یا از تجزیه عضله‌ها به بلوک‌های تشکیل دهنده پروتئین تأمین میشود. بنابراین اگر پروتئین کافی از راه غذا و نوشیدنی به پیوند استخوانی نرسد، پروتئین لازم از عضله‌ها گرفته خواهد شد و میزان خستگی بیمار افزایش خواهد یافت. بنابراین بیمار باید طی چند ماه نخست بعد از جراحی دیسک کمر پروتئین بیشتری مصرف کند. مواد غذایی سرشار از پروتئین از جمله لبنیات، ماهی، تخم مرغ، مرغ، بوقلمون و گوشت قرمز باید در رژیم غذایی گنجانده شود. البته جوش خوردن استخوان‌های در حال بهبود در مجموع به کالری بیشتر نیاز دارد، بنابراین بیمار همچنان باید از یک رژیم غذایی متعادل برخوردار باشد. از آن رو که اشتهای بیمار معمولاً تا مدتی پس از جراحی کاهش می‌یابد، جذب ویتامین از راه غذا خوردن نیز طبعاً کاهش می‌یابد؛ پس مصرف ویتامین‌های مکمل به تأمین عامل‌های ضروری برای التیام اتصال‌های استخوانی کمک میکند. مولتی ویتامین حاوی آهن این خصوصیت را دارد و به ذخیره مجدد آهن مورد نیاز برای جبران کم خونی ناشی از خونریزی طبیعی طی عمل کمک میکند. عامل تغذیه می تواند به کاهش کمر درد پس از جراحی دیسک کمر کمک کند.
بریس و کمربند طبی
بسیاری از بیماران به یمن ظهور پیشرفت‌های فنی و تخصصی در زمینه تجهیزات پزشکی، مجبور نیستند بریس‌های کمری را برای ثابت نگه داشتن خارجی مهره‌های کمری تحمل کنند. بااین وجود، بیمار در صورت تجویز پزشک معمولاً باید 3 ماه بریس ببندد و احتمالاً اجازه خواهد داشت هنگام استحمام و خوابیدن بریس را باز کند. بریس کمک می کند که کمر درد بعد از جراحی کمر کاهش پیدا کند.
رانندگی
بیمار معمولاً اجازه دارد 2 تا 3 هفته پس از جراحی دیسک کمر رانندگی کند؛ البته رانندگی به دلیل ناتوانی بیمار در فشردن ناگهانی پدال ترمز، درد ناشی از نشستن طولانی مدت یا سوار ماشین شدن و پیاده شدن از آن محدود میشود. در صورت کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر بهتر است از رانندگی اجتناب کنید.
کاهش و افزایش وزن
کاهش یا افزایش وزن بیمار در چند ماه نخست پس از عمل جراحی دیسک کمر طبیعی و در حقیقت توازنی است که بین از دست دادن وزن به دلیل مصرف کمتر کالری ناشی از بی‌اشتهایی و افزایش وزن ناشی از کاهش فعالیت برقرار میشود. وزن به مرور زمان از یک سو با بهبود اشتها افزایش و از سوی دیگر با افزایش فعالیت، به ویژه با شروع فیزیوتراپی، کاهش می‌یابد.
فیزیوتراپی (طب فیزیکی)
فیزیوتراپی معمولاً 3 تا 4 ماه پس از عمل جراحی دیسک کمر شروع میشود و 6 تا 12 هفته طول می‌کشد. در فرآیند فیزیوتراپی بعد از عمل دیسک کمر، ابتدا به منظور دستیابی به بیشترین میزان انعطاف‌پذیری، نرمش‌های کششی انجام میشود و سپس نرمش‌های ایروبیک (هوازی) برای بهبود شرایط بدن آموزش داده میشود. در ادامه تمرین مقاومتی، معمولاً با استفاده از وزنه، جهت افزایش مقاومت و پایداری بدن، به ویژه ستون فقرات، انجام میشود. انجام فیزیوتراپی بعد از جراحی دیسک کمر در کسب و حفظ بهترین نتیجه و کاهش احتمال کمر درد پس از عمل جراحی نقش حیاتی دارند.
درمان کمر درد مزمن پس از جراحی دیسک
کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر که بصورت مزمن باشد میتواند ناشی از عمل جراحی ناموفق کمر باشد که در این صورت بنا بر تشخیص پزشک روش‌های درمانی گوناگونی ممکن است تجویز شود. در ادامه بعضی از این روش‌ها به اختصار توضیح داده می‌شوند. پزشک پیش از تعیین برنامه‌ی درمانی بهینه برای عمل جراحی کمر ناموفق، عامل‌های متعددی را در نظر می‌گیرد. علت اولیه و اصلی انجام عمل، درد قبل از عمل کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر و ماهیت درد کنونی بیمار از جمله این عامل‌ها به شمار می‌آیند.
کلینیک امید در مواجه با بیماریها، رویکرد پلکانی دارد و استفاده از درمانهای ساده‌تر را در اولویت خود قرار میدهد متخصصین طب فیزیکی این کلینیک ابتدا درمانهای ساده و کم تهاجمی را به بیماران پیشنهاد می‌دهند. در صورتی که بیمار به درمانهای ساده پاسخ نداد، استفاده از درمانهای تهاجمی‌تر و پرهزینه‌تر توصیه میشود. در نهایت اگر شرایط بیمار به گونه‌ای است که هیچ کدام از این درمان‌ها برای او مفید واقع نشد، متخصص طب فیزیکی بیمار را به جراح متبحر ارجاع میدهد. اما بیماران در اکثر موارد با استفاده از خدماتی که در این کلیینک ارائه میشود، از درمان جراحی بی‌نیاز می‌شوند. از جمله از جراحی‌های بسته‌ای که در کلینیک امید انجام میشود عبارتند از:
- لیزر نوکلوئوتومی
- آندوسکوپی به روش هیدروسیژن
- تزریق های ترنسفورمینال
- تزریق در فاست
- رادیوفرکوئنسی
تزریق اوزون
اوزون درمانی یک روش تزریقی است که باعث تحریک و بازگشت جریان خون به بافت ها میشود و با مهیا کردن مواد لازم برای بافت های آسیب دیده باعث بازسازی و بهبودی آنها می شود. با استفاده از این روش عمل بسته و بلوک عصبی ستون فقرات، بیمار به اتاق عمل برده میشود و با قرار دادن بالشت زیر شکم دمر می‌خوابد. ناحیه مورد نظر آماده، ضدعفونی و با پارچه مخصوص پوشانده میشود. این عمل معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام میشود. این عمل به کمک تصاویر فلوروسکوپی انجام میشود و دستگاه به گونه‌ای متمرکز میشود که تصویری واضح را برای مشاهده ناحیه آسیب دیده به دست دهد. سوزن به کمک تصاویر فلوروسکوپ وارد دیسک معیوب میشود و سپس 3 تا 10 سی سی مخلوط اکسیژن ـ اوزون درون دیسک تزریق میشود. عوارض تزریق اوزون بسیار نادر است و گرفتگی عضلانی پس از عمل و درد سوزشی موقت است و بیمار معمولاً ظرف یک روز پس از عمل مرخص می شود. تزریق اوزون میزان موفقیتی در حدود 80 درصد دارد.
فیزیوتراپی
تمام کمر دردهای پس از عمل شبیه به هم نیستند، بنابراین درمان باید متناسب با علائم و شرایط خاص هر بیمار طراحی شود. دکتر فیزیوتراپی پس از معاینه کامل بیمار، نتایج را بررسی میکند، عامل‌های تأثیرگذار بر مشکل کمر درد بعد از عمل جراحی کمر را تشخیص میدهد و برنامه درمانی منحصر به فردی را برای عارضه هر بیمار به صورت جداگانه طرح ریزی میکند. درمان‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- درمان با دست (منوال تراپی)، برای مثال دستکاری ستون فقرات، به منظور افزایش توانایی حرکتی مفصل‌ها وبافت‌های نرم
- نرمش‌های انعطاف‌پذیری و تقویتی خاص
- آموزش در زمینه مراقبت بهتر از کمر بعد از جراحی دیسک کمر
- آموزش روش صحیح بلند کردن اشیاء، خم شدن و نشستن برای انجام وظایف در محل کار و خانه و همچنین فراگیری حالت‌های مناسب خوابیدن
- مشاوره در زمینه تدوین برنامه فعالیت فیزیکی کارا و ایمن جهت افزایش سلامت کلی
- بهره‌گیری از درمانهای سرد یا گرم یا تحریک الکتریکی برای تسکین کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر
حرکات ورزشی
ورزش کردن پس از عمل جراحی دیسک کمر، پشت بدن و کمر را تقویت میکند و نتایج عمل را بهبود می‌بخشد. البته همواره باید پیش از شروع برنامه تمرینی با پزشک مشورت نمود. بهتر است پس از عمل جراحی دیسک کمر در ابتدا ورزش شنا یا پیاده‌روی را انجام داد. پیاده‌روی به اتصال و جوش خوردن استخوان‌های ستون فقرات و رشد سریع‌تر آنها در کنار یکدیگر کمک میکند. شنا نیز یکی از ورزش‌های کم برخورد است که علاوه بر تقویت کمر در سوزاندن کالری نیز مؤثر است. نرمش‌های کششی را به طور منظم انجام دهید تا دامنه حرکتی و انعطاف‌پذیری ستون فقرات را حفظ کنید. دراز کشیدن به پشت و بالا بردن یک پا به سمت بالاتنه و حفظ این حالت به مدت 30 ثانیه و سپس انجام این حرکت با پای دیگر نمونه‌ای از این نرمش‌های کششی مفید به شمار می‌آید. نرمش توضیح داده شده را باید طی دو نوبت انجام نرمش‌های کششی در روز و در هر نوبت سه بار تکرار کرد.
روش های عمل بسته و بلوک عصبی کمر
تزریق ترانسفورمینال یا بلوک عصبی
اگر علت کمر درد بعد از جراحی به دلیل چسبندگی باشد، متخصص طب فیزیکی میتواند با استفاده از تزریق‌های ترانسفورمینال آن را درمان کند که به خوبی میتواند چسبندگی‌ها را باز کند. استفاده از روش دارو درمانی کمردرد و تزریق داروی کورتیکواستروئید داخل فضای اپیدورال ستون فقرات را بلوک عصب اپیدورال می‌گویند. این فضا بین غشاء پیرامون ریشه‌های عصب و سطح داخلی مجرای نخاع شکل گرفته توسط مهره‌ها واقع است. سوزن پس از بی‌حسی موضعی پوست برای از بین بردن درد در محل تزریق، وارد فضای اپیدورال میشود. پزشک به منظور حصول اطمینان از ایمنی و دقت، تزریق را به کمک دستگاه رادیولوژی فلوروسکوپ و با استفاده از عاملی با رنگ متضاد برای تأیید محل قرارگیری سوزن انجام میدهد. داروی بی‌حسی موضعی و کورتیکواستروئید ضدالتهاب داخل فضای اپیدورال تزریق میشود تا ورم اطراف ریشه‌های عصب را کاهش دهد و فشار و درد کمر پس از جراحی دیسک کمر را کم کند.
در بعضی مواقع نیز درد بعد از جراحی دیسک به علت خود عمل و یا عوارض ناشی از آن نمی باشد. بلکه سابقه آرتروز ستون فقرات میتواند منجر به این دردها شود. در این صورت استفاده از تزریق در فاست‌ها و بوک رادیوفرکوئنسی میتواند راهکار موثری برای تسکین درد باشد.
تزریق در مفاصل فاست
تزریق در مفصل فاست ابزار تشخیصی دقیقی است که نتایج درمانی فوق‌العاده‌ای را نیز به ارمغان می‌آورد. پزشک با استفاده از دستگاه رادیولوژی فلوروسکوپ میتواند به خوبی مفصل(های) آسیب دیده را ببیند و سوزن را دقیقا در محل مفصل قرار داده و دارو را در آن تزریق کند. ماده تزریقی در مفصل فاست ترکیبی از داروی بی‌حسی موضعی و داروی ضدالتهاب کورتیکواستروئید است. این مخلوط هم درد و هم التهاب برخاسته از مفصل درگیر را کاهش میدهد. نتیجه موفقیت‌آمیز مؤید این تشخیص است که مفصل فاست در حقیقت “مولد درد” و علت کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر محسوب میشود. چون تزریق در مفصل فاست تحت بی‌حسی موضعی انجام میشود، دارای این مزیت است که بازخورد آنی و سریعی را در ارتباط با تأیید یا عدم تأیید منشأ درد به دست میدهد.
فرایند اصلی تزریق حدوداً 10 تا 20 دقیقه طول می‌کشد. تأثیرگذاری داروی استروئیدی 2 تا 7 روز پس از تزریق شروع میشود و دست کم تا چند ماه دوام دارد. خوشبختانه عوارض و اثرات جانبی جدی این تزریق نادراند.
رادیوفرکوئنسی (RF)
اگر درد بعد از جراحی باز دیسک کمر ناشی از ارتروز ستون فقرات باشد استفاده از عمل بسته رادیوفرکوئنسی میتواند برای کاهش درد بسیار موثر باشد. در روش رادیوفرکوئنسی یک بریدگی در عصب ستون فقرات با حرارت ایجاد شده توسط امواج RF ایجاد میشود تا انتقال سیگنال‌های درد به مغز توسط این عصب‌ها بلوک شود و بدین ترتیب درد بیمار آرام میشود.
جراحی مجدد
درمانهای گوناگونی برای جراحی ناموفق دیسک کمر با توجه به دلیل عدم موفقیت جراحی وجود دارد. درمان جراحی احتمالاً تکرار عمل کاهش فشار یا خشک کردن و فیوژن ستون فقرات را در برمی‌گیرد. علت های مختلفی برای بروز کمر درد پس از جراحی دیسک کمر وجود دارد از جمله عمل جراحی ناموفق کمر. حائز اهمیت است که شما تمامی دستورات پزشک مربوط به مراقبت های بعد از عمل جراحی دیسک کمر را به درستی انجام دهید. در صورت بروز هر گونه کمر درد پس از عمل جراحی دیسک کمر به پزشک مراجعه کنید.
بسیاری از ما خواب رفتن دست و پا یا بهتر بگوئیم سوزش دست و پا و یا گزگز دست و پا و یا بی حسی دست و پا را حس کرده ایم. این احساس اغلب ناشی از بودن در یک وضعیت برای مدت طولانی یا خوابیدن به شکلی که خون جریان یافته به ناحیه مورد نظر را کاهش دهد، می باشد که با اصلاح وضعیت پس از چندین دقیقه، فرد بدون وجود آمدن هیچ مشکلی به وضعیت طبیعی برمی گررد. اما اگر احساس سوزش پا، گزگز پا، مور مور شدن دست و پا و ضعف پا می کنید، که از بین نمی رود یا مرتب دچار آن می شوید، زمان آن رسیده است که به پزشک مراجعه کنید. بعضی از بیماری ها باعث گزگز و بی حسی پا و ساق پا می شوند و در حالی که بعضی از آنها چیزی بیشتر از یک مشکل ساده نیستند، موارد دیگر ممکن است علامت بیماری های شدیدتری باشند. در صورتی که گزگز پا و سوزش کف پا درمان نشود، پا و ساق پای شما در معرض بیماری یا آسیب دیدگی شدیدتری قرار می گیرد. در ادامه به بحث علائم، علت و درمان سوزش کف پا می پردازیم.
کلینیک امید در مواجه با بیماریها، رویکرد پلکانی دارد و استفاده از درمانهای ساده‌تر را در اولویت خود قرار میدهد متخصصین طب فیزیکی این کلینیک ابتدا درمانهای ساده و کم تهاجمی را به بیماران پیشنهاد می‌دهند. در صورتی که بیمار به درمانهای ساده پاسخ نداد، استفاده از درمانهای تهاجمی‌تر و پرهزینه‌تر توصیه میشود. در نهایت اگر شرایط بیمار به گونه‌ای است که هیچ کدام از این درمان‌ها برای او مفید واقع نشد، متخصص طب فیزیکی بیمار را به جراح متبحر ارجاع میدهد. اما بیماران در اکثر موارد با استفاده از خدماتی که در این کلینیک ارائه میشود، از درمان جراحی بی‌نیاز می‌شوند. از جمله از جراحی‌های بسته‌ای که در کلینیک امید انجام میشود عبارتند از:
- لیزر نوکلوئوتومی
- آندوسکوپی به روش هیدروسیژن
- تزریق های ترنسفورمینال
- تزریق در فاست
- رادیوفرکوئنسی
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفن 09025804413 تماس حاصل فرمایید.
فهرست مطالب
- 1 علائم خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
- 2 علت خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
- 3 تشخیص خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
- 4 درمان خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
- 5 پیشگیری از گزگز پا
علائم خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
گزگز پا علاوه بر حس سوزن سوزن شدن پا، همراه با علائم دیگری است که بسته به بیماری یا اختلال بوجود آورنده آن فرق می کند. عواملی که مرتبا پا را تحت تاثیر قرار می دهند(مانند سیاتیک) همچنین شامل سیستم های دیگر بدن می شوند. که در زیر به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
- پا درد
- خارش
- کرختی یا بی‌حسی و ضعف رفتن پا
- گرفتگی عضلانی
- سرگیجه
- تغییر دید
- ضعف پا
- دشواری در راه رفتن
- گیجی یا بیهوشی
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- حساسیت پوستی و سوزن سوزن شدن کف پا
اگر در کنار گزگز پا با علائم نامبرده فوق مواجه شدید، با توجه به ریشه داشتن دلیل داغ شدن کف پا در علل گوناگون، باید این علائم را جدی بگیرید و به پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه کنید.
علت خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
پا روی پا انداختن هنگام نشستن، نشستن روی پا، سر پا نشستن یا نشستن طولانی مدت یا گذاشتن کیف پول در جیب پشت میتواند علت وارد شدن فشار به سرخرگ‌ها یا اعصاب پا باشد ، علت خواب رفتن دست و پا و علت بی حسی پا و منجر به خواب رفتن و گزگز پا شود.
- گزگز و بی حسی پا یا ناتوانی در حرکت دادن پا و خواب رفتگی دست و پا که پس از چند ثانیه یا چند دقیقه به دنبال برطرف شدن فشار و کشش روی پا از بین می‌رود.
- پا روی پا انداختن طولانی مدت یا دیگر حرکت‌های وارد کننده فشار در شرایط حاد، آسیب دیرپا یا حتی دائمی عصب پرونئال (عصب قسمت خارجی پا) را به دنبال دارد.
در این حالت علائم خواب رفتن دست و پا و سوزن سوزن پا با برداشتن فشار رفع می شود و نیاز به درمان خاصی ندارد. در ادامه دلایل جدی بروز این مشکل و ضعف پا را بررسی خواهیم کرد.
سیاتیک: این کلمه نام رایج درد پا و کمر ناشی از اختلال‌های درگیر کننده عصب سیاتیک ست. علائم متداول عبارتند از:
- درد کمر و یا باسن
- درد، بی‌حسی یا کرختی، گزگز پا یا ضعف پا معمولاً در یک سمت از یدن.
درد رگ سیاتیک به علل زیر بروز می یابد:
فتق دیسک کمر: گاهی فتق دیسک کمر علت خواب رفتن پای چپ و یا راست خواهد بود. پارگی یا بیرون زدگی دیسک مهره‌های کمری، به ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری، یا مهره‌ی پنجم کمری و مهره اول خاجی یا ساکروم (دیسک بین مهره ای S1-L5)، به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار می‌آورد. فتق دیسک گاهی به تدریج و گاهی ناگهانی، غالباً پس از بلند کردن جسمی سنگین از روی زمین، بروز می‌یابد. علائم فتق دیسک عبارت‌اند از:
- درد، گزگز پا یا کرختی کمر، باسن، ران، ساق یا پایین پا معمولاً در یک سمت بدن.
- سندرم کودا اکوینا (سندرم انتهای نخاع یا سندرم دم اسب) معمولاً از فتق بزرگ دیسک کمری ایجاد میشود که روی اعصاب کمر فشار می‌آورد. علائم کمر درد، ضعف عضله‌های دوطرفه پایین تنه، بی‌حسی اطراف مقعد و عضله‌های داخلی ران (بی‌حسی زین اسبی)، بی‌اختیاری روده و مثانه در این حالت غالباً در هر دو سمت بدن بروز می‌یابند و نیاز به عمل جراحی فوری دارند.
- تشدید علائم گزگز، بی حسی و خواب رفتن پا در طول نشستن، ایستادن، شوزن سوزن شدن پا در خواب و هنگام انجام حرکت‌های مشخص، خم شدن یا بلند کردن اشیاء از روی زمین؛ و تسکین علائم زمان پیاده‌روی یا شنا.
تنگی کانال نخاع کمر: این بیماری گاهی در عوامل ژنتیکی ریشه دارد و مادرزادی و ارثی است، اما معمولاً از رشد بیش از اندازه استخوان مهره (خار یا زائده) در اثر بالا رفتن سن ناشی میشود. از جمله علائم این عارضه می توان به خواب رفتن پا، درد پا و مورمور شدن و گزگز پا اشاره کرد.
اسپوندیلولیستزیس یا سرخوردگی مهره: اسپوندیلولیستزیس (سرخوردگی مهره) عارضه‌ای است که در آن، مهره نسبت به مهره دیگر، معمولاً رو به جلو سر می‌خورد. اختلال سرخوردگی مهره یا مادرزادی یا پی‌آمد فرسایش ناشی از بالا رفتن سن، تروما یا ضربه یا صدمه دیدن حین عمل جراحی است. خواب رفتن پا، درد و ضعف پا از جمله علائم این بیماری می باشد. بر انجام ورزش ها و نرمش‌های کششی تأکید میشود، در ابتدا نرمش‌های کششی عضله‌های همسترینگ انجام میشود و به مرور نرمش‌های پیشرفته‌تر به بیمار آموزش داده میشود. به علاوه از بیمار خواسته میشود تا نرمش‌های کششی همسترینگ را هر روز دو بار جهت کاهش فشار روی کمر تکرار کند. برنامه ورزشی باید تحت نظارت متخصص تدوین شود و به تدریج و به مرور زمان نرمش‌های پیشرفته‌تر در برنامه درمان سرخوردگی مهره کمر گنجانده شود.
سندرم پیریفورمیس: عضله پیریفورمیس واقع در بخش تحتانی ستون مهره‌ها در صورت گرفتگی و فشار آوردن به عصب سیاتیک منجر به کمر درد میشود.
عفونت و تومور ستون فقرات: تومورهای نخاع یا ستون فقرات و التهاب در عفونت‌ها، مانند سل ستون فقرات، به عصب سیاتیک فشار می‌آورد و موجب پا درد، بی حسی و گزگز پا میشود.
بارداری: در طول دوران بارداری، به ویژه هنگام دراز کشیدن یا راه رفتن، رحم روی عصب سیاتیک فشار وارد میکند و به کمر درد و خواب رفتن پا در یکطرف و یا هر دو طرف بدون دامن می‌زند. فتق یا برجستگی دیسک نیز یکی از دیگر علل متداول است. علائم سیاتیک کمر و علائم خواب رفتن و گزگز پا معمولاً پس از زایمان برطرف می‌شوند.
کرختی یا بی‌حسی پا پس از جراحی:بیمار گاهی اوقات پس از عمل جراحی فیوژن (الحاق یا خشک کردن) مهره‌های کمری با درد و بی‌حسی پا مواجه میشود.
سندرم تونل تارسال: تحت فشار قرار گرفتن عصب درشت نی خلفی در محل امتداد آن در مچ داخلی موجب بروز سندرم تونل تارسال میشود. راه رفتن طولانی مدت یا به پا داشتن کفش نو، صدمه دیدن، تورم تاندون‌ها در بیماری آرتریت روماتوئید و… از علل بروز این سندرم به شمار می‌روند و علائم آن عبارت‌اند از:
- کرختی یا بی‌حسی، گزگز و درد کف پا و پا و همچنین سوزش اطراف ناحیه داخلی مچ پا یا کف پا که در نتیجه ایستادن یا راه رفتن، تشدید و در اثر استراحت تاحدی برطرف میشود.
- ضعف رفتن پا و یا سنگین شدن پا
سندرم پای بیقرار(RLS): اختلالی عصب‌شناختی با علتی نامشخص است که در پی ابتلا به آن، بیمار نیازی مبرم به تکان دادن پا حس میکند. بعضی از علائم این سندرم عبارت‌اند از:
- خارش و روی زمین کشیدن پا، احساس سنگین شدن پا یا احساس کشش در پاها که هنگام استراحت کردن و بی‌حرکت بودن تشدید میشود اما با تکان دادن پاها کاملاً برطرف می‌گردد.
- تشدید علائم در بعدازظهر و در شب و مختل ساختن خواب
میلیت عرضی: التهاب سراسر عرض یک بخش از نخاع را میلیت عرضی می‌نامند. علت دقیق این عارضه مشخص نیست و اگرچه تمام گروه‌های سنی حتی کودکان را هدف قرار میدهد در بین افراد بیست تا چهل ساله رواج بیشتری دارد و میتواند علت گزگز دست و پا باشد . علائم این بیماری عبارت‌اند از:
- درد موضعی کمر
- سوزش، بی‌حسی، گزگز بین انگشتان پا و خواب رفتن پا یا فلج موضعی هر دو پا
- اختلال عملکرد مثانه و روده
- سر درد، تب و کاهش اشتها
- مشکلات تنفسی
- ضعف بازوها
ورم عصب : گاهی گزگز پا ناشی از ورم عصب پا می باشد که دردناک است با این حال اغلب خوش خیم است و در اصل زنانی را تحت تاثیر قرار می دهد که کفش های پاشنه بلند و تنگ می پوشند. ورم عصب شبیه عصب باریکش در پا است، اما در واقع رشد غیرطبیعی بافت دور عصب معمولا بین انگشتان سوم و چهارم پا است. بیماران گزگز دست و پا اغلب احساس خود را شبیه قدم گذاشتن بر روی یک سنگ یا سنگریزه کوچک توصیف می کنند. از اصلی ترین علت سوزش کف پا ورم عصب می باشد که منجر به درد یا بی حسی و مور مور شدن بین انگشتان پا می شود و بیشتر در حین راه رفتن مشخص می شود. درد پا معمولا هنگام نشستن و وقتی دیگر راه نروید، کفش های خود را درآورید و ناحیه مورد نظر را مالش دادید، از بین می رود. درد، مورمور و سوزن سوزن شدن بین انگشتان پا (نوروماي مورتون) یک عارضه دردناک است که پنجه پا، به‌طورمعمول ناحيه بين انگشتان سوم و چهارم را تحت تأثير قرار میدهد. احساس نوروماي مورتون چیزی شبیه به وجود شن یا سنگریزه در کفش و یا تا خوردن جوراب است.
علت ساختار پیچیده مفصل و مشارکت فعال زانو در فعالیت‌های مختلف در طول عمر، نشانه‌ها و علائم سوزش زانو در یک زانو یا در هر دو زانو ممکن است بسیار متفاوت باشد. برای درمان گر گرفتن زانو باید بدانید که ، گرگرفتن زانو از قسمت جلو یا پشت، بروز درد در هنگام زانو زدن، صاف کردن زانو، ایستادن، راه رفتن یکی از شایعترین علائمی است که تقریباً در تمام مشکلاتی که در بالا ذکر شد وجود دارد. تورم و ناراحتی و خشکی و کاهش انعطاف‌پذیری مفصل در برخی موارد مشاهده میشود. بعضی از بیماران ممکن است تب خفیفی نیز داشته باشند.
زمان مراجعه به پزشک
به هیچ عنوان نباید گزگز پا را بی اهمیت پنداشت، چون ممکن است نشانه مشکلی جدی‌تر باشد. تشخیص عارضه‌هایی مانند نوروپاتی محیطی و جریان خون نامناسب در مراحل اولیه بیماری سرنوشت‌ساز است و تأخیر در مراجعه به پزشک میتواند یک یا در نهایت چند بار رفتن به مطب را به یک برنامه درمان خواب رفتن دست و پا گسترده تبدیل کند. در صورت مواجهه با گیجی، سرگیجه، ضعف رفتن پا یا فلج در کنار خواب رفتن پا بطور مداوم سعی نکنید رانندگی کنید، اگر تنها هستید و نمی‌توانید از کسی بخواهید تا شما را هنگام بروز چنین علائمی به بیمارستان برساند با مرکز فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
تشخیص خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
برای تشخیص علت خواب رفتن پا و گز گز دکتر به بررسی درد می پردازد. درد که در کمر آغاز می شود و تا پا گسترش پیدا می کند اغلب ناشی از فشار بر روی ریشه های عصب سیاتیک است که در اختلالات ستون فقرات بوجود می آید. آزمایشات سرپایی مخصوص از قبیل بررسی حساسیت پا نشان می دهد که کدام عصب ها درگیر هستند. آزمایش ام آر ای از ستون فقرات اغلب اختلالات ستون فقرات را نشان دهند. عکسبرداری با اشعه ایکس شکستگی استخوان در پا را نشان می دهد.
درمان خواب رفتن،گزگز،سوزش و بی حسی پا
درمان گزگز دست و پا و خواب رفتن آن بر علت اصلی و نهفته آن مبتنی است؛ برای مثال در صورت پایین بودن میزان ویتامین‌ها، مکمل ویتامین تجویز خواهد شد یا در صورت نقش داشتن دارویی خاص، مقدار مصرفی دارو یا نوع آن باید تغییر کند. چنانچه علت گزگز پا دیابت باشد، باید میزان قند خون را کنترل کند. اگر بی حسی و سوزن سوزن پا فقط هنگام نشستن در حالتی دلخواه رخ میدهد، باید شیوه راحت دیگری را برای نشستن انتخاب کرد. تشخیص صحیح ارتوپد از گزگز کردن مجدد پیشگیری میکند.
خواب رفتن دست و پا به دلایل مختلفی رخ می دهد، به منظور تجویز بهترین درمان گزگز پا پزشک باید تشخیص درستی از علت آن داشته باشد. اگر خواب رفتن پا بطور مداوم پیش می آید و با همراه با علائمی چون بی حسی پا، درد و ضعف پا، سنگین شدن پا در شب، در صبح باشد. باید به پزشک مراجعه کنید. گزگز پا در حاملگی بعد از زایمان برطرف می شود.
درمان های خانگی
برای درمان بی حسی پا چند روش درمانی خانگی وجود دارد:
- کشش و ماساژ:کشش و ماساژ دادن در هنگام خواب رفتن پا به منظور افزایش جریان خون به ناحیه و رفع فشار از عصب در صورت امکان صورت می گیرد.این کار وقتی بیشترین کارایی را دارد که به محض شروع بی حسی و گزگز دست و پا آن را انجام دهید بطور مثال در صورتی که نشسته اید و تایپ می کنید، بلند شوید و قدم بزنید.
- کمپرس گرم: کمپرس گرم به افزایش تامین خون در ناحیه بی حس شده کمک می کند. در صورتی که سوزن سوزن شدن پا شدت پیدا کرد، کمپرس گرم را بردارید و برای کاهش التهاب از کمپرس یخ استفاده کنید.
- تامین ویتامین های مورد نیاز: ویتامین های B و E قابل حل در آب به جلوگیری از بی حسی پا ناشی از کمبود ویتامین کمک می کنند. اگر دچار خواب رفتن پا یا سوزن سوزن شدن پا می شوید ماهی، سبزیجات سبز برگ دار و آجیل های زیادی را در رژیم غذایی خود قرار دهید.همچنین می توانید مکمل های ویتامین بازاری را مورد استفاده قرار دهید.
تمرینات ورزشی
کشش کف پا: روی زمین بنشینید و پای خود را صاف جلوی خود قرار دهید. به سمت جلو خم شوید و انگشتان پای خود را بگیرید و آنها را به سمت بدن خود بکشید. در صورتی که نمی توانید به راحتی به انگشتان پای خود دسترسی داشته باشید، یک حوله تا شده را روی گردی پای خود قرار دارد و هر کدام از لبه های حوله را در حین کشیدن در یک دست قرار دهید. این حرکت به کاهش علائمی نظیر بی حسی پا، خواب رفتن پا و گزگز پا می شود.
کشش انگشت های پا: با نشستن بر روی یک صندلی و قرار دادن یک پا بر روی یک دیگر به صورت زانو ضربدری انگشتان پای خود را بکشید. انگشتان دست خود را از انگشتان پای خود عبور دهید و به آرامی به بالا و خارج هل دهید و هر انگشت پا را بکشید. سعی کنید بدون استفاده از انگشتان دست انگشتان پای خود را بکشید تا عضلات آنها قوی تر شوند با اینکار به کاهش سوزن سوزن شدن پا کمک می شود.
کشش عصب سیاتیک: در صورتی که گزگز پا، ساق پا یا ران را نیز در بر می گیرد، سعی کنید عضلات گلابی شکل که در کنار عصب سیاتیک قرار دارند، بکشید. به پهلو دراز بکشید و پای پایینی خود را صاف بگیرید. زانوی بالایی خود را خم کنید و آن را روی زمین در مقابل خود قرار دهید و بوسیله ران خود بکشید. همچنین، می توانید به پشت بخوابدی و هر دو زانوی خود را به سمت سینه خود بکشید. زانوهای خود را ضربدری شکل کنید و سپس زانوی پایینی را به عقب هل دهید تا ران مخالف کشیده شود.
خواب رفتن پا یا همان احساس سوزن سوزن شدن پا معمولا برای تمامی افراد پیش آمده است که با اصلاح وضعیت بهبود می یابد. اما چنان خواب رفتن همراه با علائمی نظیر بی حسی پا، سوزش پا و ضعف رفتن پا باشد که بطور مداوم اتفاق می افتد، باشد باید به پزشک مراجعه کنید تا با تشخیص علت آن بهترین درمان را برایتان تجویز نماید. گاهی این علائم نظیر گزگز پا و ضعف پا ممکن است بطور ناگهانی و یا حتی در صبح نیز بروز کند و یا حتی در خواب دچار این علائم شوید و با درد و احساس سوزش پا و سوزن سوزن شدن پا از خواب بیدار شوید. معمولا علائم با درمات علت بیماری بهبود می یابد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفن 09025804413 تماس حاصل فرمایید.
پیشگیری از گزگز پا
شما میتوانید با ایجاد تغییر در سبک زندگی خود و کاهش فاکتورهای ریسک از ابتلا به سندروم تونل کارپال و گزگز پا پیشگیری نمایید. درمان بیماری‌هایی همچون دیابت، فشار خون بالا، و آرتروز میتواند خطر ابتلای شما به سندروم تونل کارپال را کاهش دهد. به فشارهای وارد شده به دست دقت کافی داشته باشید و از فعالیت‌هایی که باعث کشیده شدن بیش از حد مچ دست میشود اجتناب کنید. این فعالیت‌ها می‌توانند استراتژی‌های مهم برای کاهش علائم بیماری از جمله بی حسی دست و خواب رفتن دست باشند.
بی حسی، گزگز، سوزش و خواب رفتن پا اگرچه درمان های ساده ای دارد اما نباید کم اهمیت گرفته شود. هر زمان که علائم یاد شده در مقاله را داشتید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت خواب رفتن، ضعف رفتن و گزگز پا را تشخیص داده و بهترین درمان را برایتان تجویز نماید.