ارز دیجیتالبرترین های کسب و کار

آموزش کار با دستگاه های ماینینگ

آموزش گام به گام استخراج بیت کوین

احتمالاً تاکنون بارها عبارت استخراج بیت کوین به گوشتان خورده و یا ممکن است اطرافیانتان شما را به انجام این کار ترغیب کرده باشند. برخلاف آنچه در نگاه اول به نظر می‌رسد، استخراج توکن‌های ارز دیجیتال هیچ شباهتی به فرآیند استخراج از معادن واقعی ندارد. عملیات ماینینگ رمز ارز (و در بحث ما، بیت کوین) توسط کامپیوترهای قدرتمند که مسائل پیچیده ریاضی را حل می‌کنند صورت می‌گیرد. این معادلات به قدری پیچیده‌اند که امکان حل آن‌ها به صورت دستی وجود ندارد و حتی کامپیوترهای فوق العاده قدرتمند نیز در حین انجام این محاسبات انرژی زیادی را (به صورت انرژی برق) مصرف می‌کنند. در این مطلب می‌خواهیم در مورد نحوه استخراج بیت کوین و آموزش کار با ماینرها به شما اطلاعاتی را ارائه دهیم.

AMD | آمازون

استخراج بیت کوین به چه معناست؟

استخراج یا ماینینگ بیت کوین به فرآیندی گفته می‌شود که در طی آن توکن‌های جدید بیت کوین وارد گردش می‌شوند. این فرآیند همچنین یک مؤلفه مهم در نگهداری و توسعه دفتر کل بلاکچین نیز محسوب می‌گردد. استخراج بیت کوین توسط کامپیوترهای به شدت پیشرفته که مسائل ریاضی بسیار پیچیده را حل می‌کنند انجام می‌گیرد.

استخراج ارزهای دیجیتال هزینه بسیار بالایی در بر داشته و اغلب اوقات نیز سود قابل توجهی نخواهد داشت. با این حال، بسیاری از سرمایه گذاران علاقه مند به بازار رمز ارزها اکنون با اشتیاق زیادی به استخراج توکن‌ها روی آورده‌اند. علت این موضوع آن است که ماینرها (افرادی که توکن‌های ارز دیجیتال را استخراج می‌کنند) برای این کار خود پاداش دریافت می‌کنند.

در واقع، استخراج بیت کوین دو نتیجه را به دنبال خواهد داشت. نخست، به دنبال حل این مسائل ریاضی پیچیده توسط کامپیوترها، بیت کوین‌های جدید تولید می‌شود. به علاوه، حل این محاسبات پیچیده ریاضی توسط ماینرها موجب ارتقای امنیت شبکه پرداخت بیت کوین از طریق تأیید اطلاعات تراکنش‌ها می‌گردد.

اصول استخراج بیت کوین

هرگاه فردی توکن‌های بیت کوین را به جای دیگری ارسال می‌کند، به این فرآیند تراکنش گفته می‌شود. تراکنش‌های ذخیره شده یا آنلاین توسط بانک‌ها، سیستم‌های پایانه فروش و رسیدهای کاغذی ثبت می‌گردند.

ماینرهای بیت کوین نیز از طریق جمع کردن تراکنش‌ها در یک بلوک و اضافه کردن این بلوک‌ها به یک شبکه اسناد عمومی به نام بلاکچین، عملی مشابه را انجام می‌دهند. سپس گره‌های شبکه سوابق مربوط به این بلوک‌ها را تا زمان تأیید آن‌ها در آینده نگهداری می‌کنند.

هنگامی که ماینرهای بیت کوین یک بلوک جدید از تراکنش‌ها را به بلاکچین می‌افزایند، بخشی از وظیفه آن‌ها این است که از صحت این تراکنش‌ها اطمینان حاصل کنند.

به طور خاص در مورد ماینرهای رمز ارز بیت کوین، ماینرها باید مطمئن شوند که بیت کوین دو برابر نشده است. این حالت نتیجه تناقضی بخصوص در ارزهای دیجیتال است که به آن «دوبار خرج کردن (Double Spending)» گفته می‌شود.

ارزهای چاپی عادی همواره در خطر جعل قرار دارند. اما معمولاً هنگامی که شما به عنوان مثال به فردی ۲۰ دلار می‌پردازید، این اسکناس به طور فیزیکی وجود دارد و بنابراین نمی‌توانید مجدداً از آن در جای دیگری استفاده کنید. اما در مورد ارزهای دیجیتال، ماجرا از قرار دیگری است.

اطلاعات دیجیتال به راحتی می‌توانند جعل گردند. بنابراین در مورد بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال خطر این وجود دارد که فرد یک کپی از توکن بیت کوین خود ساخته و آن کپی را به فرد دیگر ارسال کند؛ در حالیکه همچنان توکن اصلی را در اختیار دارد. این یکی از نکاتی است که ماینرها باید حتماً مدنظر قرار دهند تا در دام این فریبکاری‌ها گرفتار نشوند.

چگونه بیت کوین استخراج کنیم؟

فرآیند استخراج بیت کوین در طول سال‌ها بسیار دشوارتر گردیده است. پیش‌تر و زمانی که ارزهای دیجیتال تازه وارد بازار شده بودند، عملاً هر فردی با داشتن یک لپ تاپ می‌توانست از طریق انجام محاسبات ریاضی پیشرفته، سکه‌های جدید بیت کوین را استخراج نموده و به ازای تأیید هر بلوک جدید از تراکنش‌ها پاداشی برابر با ۵۰ BTC دریافت کند.

امروزه استخراج بیت کوین به همین سادگی‌ها امکان پذیر نیست. پاداش‌ بلوک‌های بیت کوین هر چند سال یک بار نصف گردیده و به ازای هر بلوک، تعداد بیت کوین‌هایی که وارد گردش می‌شوند تنها ۲۵/۶ BTC خواهد بود.

با این حال، تراکنش‌های بیت کوین همچنان نیاز به اعتبارسنجی دارند و این بدان معناست که منبع اصلی درآمدزایی ماینرها از محل کارمزد تراکنش‌ها تأمین می‌گردد.

همان طور که می‌دانید، تمامی سوابق مرتبط با تراکنش‌های بیت کوین از زمان استخراج نخستین بلوک در سال ۲۰۰۹، بر روی شبکه بلاکچین موجود است. در طی این سال‌ها، زنجیره‌ای از بلوک‌ها شکل گرفته و بنابراین تراکنش‌های قبلی به راحتی قابل ویرایش نخواهند بود.

به همین خاطر به منظور اصلاح داده‌های تراکنش‌ها، هر یک بلوکی که بعد از بلوک مورد نظر آمده است، باید مجدداً مورد محاسبه قرار گیرد. این کار نیاز به حجم قابل توجهی داده محاسباتی خواهد داشت.

یکی از برترین مزایای دفاتر کل عمومی این است که این دفاتر از دوبار خرج کردن توکن‌های بیت کوین جلوگیری به عمل می‌آورند.

فرآیند استخراج بیت کوین

معمولاً هر ۱۰ دقیقه یک بار یک بلوک جدید شکل می‌گیرد. این بدان معناست که در یک ساعت شش بلوک جدید خواهیم داشت. بنابراین ماینرهای بیت کوین برای دریافت پاداش بلوک‌ها به شدت با هم به رقابت می‌پردازند.

استخراج بیت کوین احتیاج به قدرت پردازشی بسیار بالایی دارد و برای اعتبارسنجی یک بلوک، فرد باید بتواند یک مسئله ریاضی را زودتر از مابقی شبکه انجام دهد که این امر نیاز به شانس قابل توجهی نیز خواهد داشت.

در حل معمای استخراج بیت کوین، بلوک جدیدی با اندازه ۱ مگابایت خواهیم داشت. سپس تراکنش‌های بیت کوینی که منتظر تأیید شدن هستند از یک مم پول (mempool) جمع آوری می‌شوند. ماینر بیت کوین معمولاً افرادی که مایل به پرداخت کارمزد بالاتر در بلوک تراکنش‌های خود هستند را در اولویت قرار می‌دهد.

هش ریت (Hash Rate) چیست؟

هش ریت یک معیار مهم برای اندازه گیری سلامت بلاکچین بیت کوین در لحظه است. به طور خلاصه، با هش ریت می‌توان نگاهی کلی به میزان قدرت پردازش کنونی در شبکه بیت کوین داشت.

به عبارتی، هش ریت به ما می‌گوید که ماینرهای بیت کوین تا چه اندازه مایل‌اند از توان پردازشی خود برای بلوک‌های تراکنش‌ها استفاده کنند. هرچه میزان قدرت عملیات هش بالاتر باشد، امنیت بلاکچن نیز بیشتر خواهد بود.

برای اینکه از تداوم عملیات استخراج رمز ارز اطمینان حاصل شود، با ایجاد هر بلوک جدید در فاصله ده دقیقه یا بیشتر، میزان دشواری عملیات ماینینگ بر روی بلاکچین به طور مرتب (تقریباً‌ هر دو هفته یک بار) تنظیم می‌گردد.

اگر هش ریت بالا باشد، اما مسائل ریاضی مورد نیاز برای دریافت پاداش بلوک بسیار ساده باشند، بیت کوین جدید می‌تواند به سرعت وارد گردش شود (محاسبات بیش از حد نیز اثر مشابهی خواهند داشت).

آموزش نحوه استخراج بیت کوین به صورت گام به گام

در ادامه این راهنما کیت ابزار مورد نیاز برای استخراج موفق بیت کوین را به شما معرفی می‌کنیم.

واحدهای پردازش پیشرفته با هدف ارائه بالاترین هش ریت ممکن تولید می‌شوند. این امر به ماینرها شانس بالاتری برای رقابت با سایرین در حل مسائل ریاضی خواهد داد.

شرکت‌های متعددی سخت افزارهای استخراج بیت کوین را تولید می‌کنند. ضمن اینکه شما می‌توانید سخت افزار خودتان را نیز از نو بسازید. هزینه برق یک ملاحظه مهم محسوب می‌شود؛ چراکه ممکن است هزینه‌ای که صرف مصرف انرژی می‌کنید، بیشتر از پاداشی باشد که از استخراج رمز ارز دریافت می‌دارید. برای اینکه به استخراج بیت کوین بپردازید احتیاج به طی کردن مراحل زیر خواهید داشت:

۱. یک ریگ استخراج (Minning Rig) بیت کوین تهیه کنید

اولین مرحله برای شروع استخراج رمز ارز، تهیه یک ریگ استخراج است. اگرچه در آغاز روی کار آمدن بیت کوین، ماینرها عمدتاً از کامپیوترهای معمولی و بعدتر از کارت‌های گرافیک برای این کار استفاده می‌کردند، اما اکنون دیگر با کمک این تجهیزات در دراز مدت نمی‌توانید بیت کوین چندانی به دست آورید.

در عوض در حال حاضر این کار توسط سخت افزار مخصوص استخراج بیت کوین به نام ASIC انجام می‌شود. این سخت افزار انرژی کمتری مصرف نموده و با سرعت بالاتری توکن‌های بیت کوین را استخراج می‌کند.

سریع‌ترین سخت افزارهای ماینینگ قادرند بالغ بر ۱۴ تِرا-هش را در ثانیه پردازش کنند. این به معنای ۱۰۱۲ تلاش برای حل یک بلوک در یک ثانیه است. رشد و توسعه بیشتر این دستگاه‌ها همچنان تداوم دارد.

اجزای اصلی ریگ استخراج بیت کوین عبارتند از: مادربورد، کارت گرافیک قوی (شرکت Nvidia و AMD دو تولیدکننده اصلی به شمار می‌روند)، یک منبع انرژی پایدار، روشی برای جلوگیری از داغ کردن بیش از حد زیرساختارها و یک پردازشگر قابل اتکا و یک بدنه محکم که تجهیزات ریگ استخراج را کنار هم گردآورده و از آن در برابر گرد و غبار محافظت می‌کند.

چگونه ریگ استخراج مناسب را انتخاب کنیم؟

به جز ASIC انواع مختلف دیگری از ریگ‌های استخراج نیز وجود دارد که بسته به نقاط قوت و ضعف آن‌ها می‌توانید مناسب‌ترین تجهیزات را برای ماینینگ خود انتخاب کنید. در ادامه به توضیح در مورد برخی از مهم‌ترین سخت افزارهای ریگ استخراج بیت کوین می‌پردازیم:

  • ریگ استخراج ASIC :ASIC (ایسیک) مخفف عبارت مدارهای مجتمع با کاربرد خاص است. این ابزارها با هدف انحصاری استخراج بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال ساخته شده‌ و به اشکال گوناگونی یافت می‌شوند. برخی از این کیت‌ها هزینه بیشتری داشته و از توان پردازشی بالاتری نیز برخوردارند. با استفاده از ریگ‌های استخراج ایسیک می‌توان به سطح بالایی از توان پردازشی در عین به حداقل رساندن هزینه برق دست یافت.
  • اسکریپت استخراج: این رویکرد به طور ویژه در خصوص بلاکچین لایت کوین به کار می‌رود. هدف آن ارتقای الگوریتم هشینگ SHA-254 است. بدین طریق ماینرها می‌توانند با سرعت هرچه تمام‌تر اعداد تصادفی تولید نموده و آن‌ها را در حافظه RAM ذخیره کنند. این رویکرد خصوصاً برای ماینرهایی که با GPUها کار می‌کنند مناسب بوده و می‌تواند امتیازهای تبعیض آمیزی که کاربران ASIC از آن برخوردارند را از میان بردارد و رقابتی عادلانه را برای ماینرها ایجاد کند.
  • استخراج با استفاده از GPU: این رویکرد احتمالاً محبوب‌ترین رویکرد موجود در میان مزارع استخراج رمز ارز به شمار می‌رود. در این روش از کارت‌های گرافیک به منظور استخراج داده از بلاکچین استفاده می‌شود. کارت‌های گرافیک، اگرچه کارایی بالایی دارند، بسیار گران قیمت بوده و ممکن است به مرور زمان و با تغییر استانداردها منسوخ گردند. همچنین GPU نیاز به نگهداری زیادی داشته و این بدان معناست که خنک سازی سیستم و دسترسی مطمئن به برق در مورد آن بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
  • استخراج با استفاده از CPU: به زبان ساده، استخراج با CPU به این معناست که از روی کامپیوتر خود عملیات ماینینگ رمز ارزها را انجام دهید. متأسفانه این رویکرد، علی رغم سهولت و هزینه پایین خود، در استخراج بیت کوین چندان عملی نبوده و بیشتر برای آلت کوین کاربرد دارد. در برخی از موارد ممکن است نرم افزار استخراج در پس زمینه مشغول به کار گردیده و توان محاسباتی اضافی کامپیوتر را به منظور ضرب رمز ارزها به کار بگیرد.

۲. یک کیف پول بیت کوین برای خود پیدا کنید

مرحله مهم بعدی در استخراج بیت کوین، راه اندازی یک کیف پول بیت کوین است. شما می‌توانید در این کیف پول توکن‌های خود را دریافت نموده و با این توکن‌ها کارهای مختلف انجام دهید. اصولاً خود توکن‌های بیت کوین در بلاکچین ذخیره می‌شوند و شما می‌توانید با استفاده از کیف پول آدرس‌های آن‌ها را مدیریت کنید.

هر آدرس بیت کوین دارای یک کلید عمومی و نیز یک کلید خصوصی متناظر با آن است. کلید عمومی از ترکیب منحصر به فردی از ارقام و حروف ساخته شده و اساساً مانند شماره حساب شما عمل می‌کند. بنابراین اگر می‌خواهید از فردی بیت کوین بگیرید، باید کلید عمومی خود را به وی بدهید.

آدرس‌های بیت کوین همگی عمومی بوده و شما می‌توانید تمامی تراکنش‌های صورت گرفته در آن آدرس‌ها را به طور شفاف ردگیری کنید.

در عوض، کلید خصوصی مختص به خود شماست و می‌توانید از آن در ارسال تراکنش‌های خود استفاده کنید. در واقع با از دست دادن کلید خصوصی خود، بیت کوین‌های موجود در آدرس مورد نظر را برای همیشه از دست خواهید داد.

به طور کلی، انواع گوناگونی کیف پول بیت کوین وجود دارد. از کیف پول‌های آنلاین و نرم افزاری گرفته تا کیف پول‌های سخت افزاری با امنیت بیشتر و کیف پول‌های کاغذی.

هر یک از این کیف پول‌ها نیز مزایا و معایب خاص خود را دارند. همچنین در برخی از آن‌ها می‌توانید به طور همزمان چند ارز مختلف را ذخیره کنید.

۳. به یک استخر استخراج بپیوندیدآموزش استخراج بیت کوین

حتی اگر بهترین تجهیزات ASIC را هم داشته باشید، اغلب اوقات یک دستگاه به تنهایی نمی‌تواند با مزارع وسیع استخراج بیت کوین در سراسر جهان رقابت کند. بنابراین ممکن است استخراج بیت کوین به صورت یکه و تنها، سود چندانی برایتان نداشته باشد. در چنین حالتی مفاهیم استخرهای استخراج یا استخراج ابری به میان می‌آیند.

استخرهای ماینینگ یا استخراج ابری به عنوان جایگزین‌هایی برای تجهیزات تکنولوژیک استخراج بیت کوین به شمار می‌روند.

همان طور که از نام آن‌ها بر می‌آید، استخرهای استخراج به منظور تلفیق توان محاسباتی هر فرد با دیگر ماینرها کاربرد دارند.

به این ترتیب شانس تأیید بلوک‌های جدید بالاتر خواهد رفت. در صورت استخراج موفق با این روش، پاداش آن بین تمامی افرادی که در گروه حضور دارند تقسیم می‌گردد.

گزینه دیگر، استخراج ابری است. در واقع در این روش به جای آنکه تمامی سخت افزار استخراج بیت کوین خود را به تنهایی تهیه کنید، توان پردازشی مورد نیاز خود را از مزارع استخراج دوردست خریداری می‌کنید.

اگرچه معاملات قانونی برای خرید توان استخراج به این روش وجود دارد، اما بایستی در این کار احتیاط به خرج دهید و به دقت مواظب کلاه برداران باشید.

همچنین اگرچه از این طریق دردسرهای نگهداری به شما تحمیل نخواهد شد، اما باید به خاطر داشته باشید که ممکن است نیاز باشد قراردادهایی طولانی مدت با پرداخت‌های سنگین ماهانه را امضا کنید. بنابراین سنجش هزینه اثربخشی در این امر بسیار مهم خواهد بود.

۴. یک نرم افزار استخراج بیت کوین بر روی کامپیوتر خود نصب کنید

اکنون که سخت افزار مورد نیاز، کیف پول بیت کوین و استخر استخراج مورد نظر خود را انتخاب کردید، نوبت به نصب یک نرم افزار استخراج بر روی کامپیوترتان می‌رسد.

به کمک این نرم افزار می‌توانید به بلاکچین و شبکه بیت کوین اتصال یابید. نرم افزارهای ماینینگ کار را به ماینرها تحویل داده و نتایج تکمیل شده آن را دریافت می‌کنند.

سپس این نرم افزارها تمامی اطلاعات را به بلاکچین می‌افزایند. علاوه بر آن، این نرم افزار‌ها فعالیت‌های ماینرها را پایش نموده و آمارهای اساسی مانند دما، وضعیت خنک سازی، هش ریت و سرعت متوسط استخراج را به کاربران نمایش می‌دهند.

نرم افزارهای رایگان متعددی برای استخراج بیت کوین‌ها وجود داشته و این نرم افزارها تقریباً بر روی تمامی سیستم‌های عامل قابل اجرا خواهند بود.

هر یک از آن‌ها نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند و برخی از استخرهای استخراج بیت کوین نیز با نرم افزار مخصوص به خود ارائه می‌شوند.

۵. بیت کوین‌های خود را استخراج کنیدآموزش استخراج بیت کوین

پس از طی کردن این مراحل می‌توانید به راحتی شروع به استخراج بیت کوین نمایید. سخت افزار ماینر خود را به برق بزنید و آن را به کامپیوتر خود متصل کنید. سپس نرم افزار استخراج رمز ارز را نصب نموده و با وارد کردن اطلاعات کیف پول و استخر استخراج خود در نرم افزار و انتخاب دستگاه مورد نظر استخراج بیت کوین را آغاز کنید.

در طی فرآیند استخراج، ماینرها در ازای نقش خود به عنوان ممیزی رمز ارز حقوق دریافت می‌کنند. در حقیقت با استخراج رمز ارز شما مشروعیت تراکنش‌های بیت کوین را تأیید می‌کنید.

بنیانگذار بیت کوین، ساتوشی ناکاموتو با این کار تصمیم بر حفظ صداقت کاربران بیت کوین داشته است. به این ترتیب ماینرها با تأیید تراکنش‌ها، از مشکل دوبار خرج کردن جلوگیری می‌نمایند.

همان طور که به طور خلاصه گفتیم، دو بار خرج کردن حالتی است که در آن یک دارنده بیت کوین،‌ به طور غیر قانونی از توکن خود دو مرتبه استفاده می‌کند.

این در حالی است که چنین مشکلی در خصوص ارزهای معمول و کاغذی وجود ندارد. کاری که ماینر بیت کوین انجام می‌دهد این است که تراکنش‌ها را مورد بازبینی قرار داده تا مطمئن شود که کاربران به طور غیر قاونی سعی در خرج کردن چند باره بیت کوین نداشته باشند.

هر زمان که ماینرها بتوانند ارزشی معادل ۱ مگابایت از تراکنش‌های بیت کوین را مورد تأیید قرار دهند‌ (یعنی معادل یک بلوک)، به آن‌ها پاداشی به واحد بیت کوین تعلق می‌گیرد.

این حد ۱ مگابایت توسط خود ساتوشی ناکاموتو تصویب گردیده و جای بحث و اختلاف نظر زیادی را باز گذاشته است.

برای مثال برخی از ماینرها بر این باورند که اندازه بلوک‌ها بایستی به منظور جا دادن داده‌های بیشتر در آن‌ها افزایش یابد. این عملاً به این معناست که شبکه بیت کوین می‌تواند پردازش و تأیید تراکنش‌ها را با سرعت بیشتری انجام دهد.

دقت داشته باشید که تنها با تأیید حد نصاب ۱ مگابایت از تراکنش‌ها قادر به دریافت بیت کوین خواهید بود. بنابراین هر کسی که تراکنش‌ها را تأیید می‌کند، پاداش نخواهد گرفت. این یک مگابایت به صورت تئوری می‌تواند از یک تا چندین هزار تراکنش را در بر گیرد. این موضوع بستگی به میزان داده‌های مربوط به تراکنش‌ها خواهد داشت.

راه دیگری که برای دریافت توکن بیت کوین از طریق استخراج رمز ارز خواهید داشت، این است که به عنوان نخستین ماینری که به جواب درست یا نزدیک‌ترین پاسخ برای یک مسئله ریاضی دست می‌یابد معرفی گردید. این فرآیند تحت عنوان گواهی اثبات کار (Proof of Work) شناخته می‌شود.

آیا استخراج بیت کوین کار هوشمندانه‌ای است؟

متأسفانه فرآیند استخراج بیت کوین همواره به همین سادگی و سرراستی که گفتیم نیست. همان طور که می‌دانید عملیات ماینینگ برق بسیار زیادی مصرف می‌کند.

با این حال در نقاطی که هزینه برق نسبتاً پایین است، استخراج بیت کوین می‌تواند سود قابل توجهی را برای افراد به همراه داشته باشد.

میزان این سوددهی همچنین تابعی از قیمت فعلی بیت کوین خواهد بود. برای مثال اگر قیمت BTCها ناچیز باشد، ممکن است عملیات ماینینگ هزینه اثربخشی بالایی نداشته باشد.

در نهایت، اگر بتوانید با دشواری اندک عملیات استخراج را سامان دهید، شانس بالاتری در دریافت توکن‌های اضافی رمز ارز خواهید داشت.

سخن آخر

در این مقاله در مورد نحوه استخراج بیت کوین و تجهیزات لازم برای آن صحبت کردیم. این نکته را گوشه ذهن خود داشته باشید که جهان رمز ارزها جهان اطلاعات است. بنابراین اگر می‌خواهید از استخراج توکن‌های بیت کوین سود قابل توجهی را عاید خود کنید، باید تا می‌توانید در این مورد دانش کسب نموده و به طور فعال به دنبال کردن اخبار ارزهای دیجیتال و ماینینگ بیت کوین بپردازید.

سرعت رشد و پیشرفت این عرصه به حدی است که نمی‌توان حتی یک روز از آن غافل ماند و تنها با مطالعه فراوان و از طریق به کارگیری جدیدترین و قدرتمندترین تجهیزات می‌توانید به یکی از ماینرهای حرفه‌ای بیت کوین مبدل گردید.

AMD | آمازون

آموزش استخراج بیت کوین + معرفی بهترین دستگاه‌های ماینینگ

تب استخراج بیت کوین این روزها بسیار داغ است. نوپا بودن صنعت ماینینگ و شکل جدید درآمدزایی آن باعث شده است تا هر کسی مشتاق باشد که درباره چگونگی انجام این فعالیت بداند. در ادامه با آموزش کامل استخراج بیت کوین همراه باشید.

اولین سوالی که برای افراد تازه‌کار مطرح می‌شود این است که دقیقا با استخراج بیت کوین چه عملی صورت می‌گیرد که سودآوری دارد. برای رسیدن به پاسخ این سوال بهتر است ابتدا بیت کوین را خوب بشناسید و با نحوه کار آن آشنا شوید.

اما اگر بخواهیم به زبان توضیح دهیم، بیت کوین یک ارز غیرمتمرکز است و وابسته به هیچ کشور یا شرکت خاصی نیست. غیرمتمرکز بودن یعنی این‌که هیچ کس مالک شبکه بیت کوین نیست و هیچ کس به تنهایی نمی‌تواند آن را کنترل کند. هر کسی در هر جای دنیا می‌تواند با وصل شدن به شبکه بیت کوین جزئی از آن شود.

به عبارت دیگر کنترل بیت کوین به دست کاربران آن است، نه یک یا چند فرد خاص.

علت این که امیدواری به آینده بیت کوین زیاد است همین مسئله غیرمتمرکز بودن است. شبکه بیت کوین برای فعالیت فقط به مردم و کاربرانش وابسته است، نه هیچ کس دیگری.

کوین یک ارز غیرمتمرکز است، پس چه کسی تراکنش‌های آن را تایید می‌کند یا امنیت آن را حفظ می‌کند؟ درست حدس زدید: افرادی داوطلب به نام استخراج‌کننده یا ماینر.

البته ستخراج‌کنندگان این کار را محض رضای خدا انجام نمی‌دهند. شبکه بیت کوین به ازای تایید تراکنش‌ها و حفظ امنیت شبکه به آن‌ها پاداش می‌دهد.

افراد ماینر با دستگاه‌های استخراج خود کمک می‌کنند تا شبکه بیت کوین امن بماند و تراکنش‌های بیت کوین انجام شود. در این عملیات کامپیوترهای ماینر باید طی فرایند ریاضی پیچیده، معادلات ریاضی را حل کنند و به محض اینکه یک نفر به جواب برسد، بیت کوین تولید شده و به عنوان پاداش به او تعلق می‌گیرد.

آموزش استخراج بیت کوین + معرفی بهترین دستگاه‌های ماینینگ

بنابراین ماینرها علاوه بر تایید تراکنش‌ها باعث می‌شوند که واحدهای بیت کوین به صورت توزیع شده تولید شوند؛ بر خلاف پول‌های دیگر که بانک‌ها آن‌ها را صادر می‌کنند، در بیت کوین همه می‌توانند در صدور پول (واحدهای بیت کوین) مشارکت کنند.

استخراج بیت کوین نیازمند داشتن دستگاه‌های قدرتمند و برق است.

به منظور حفظ شبکه و این‌که همه واحدهای بیت کوین سریع استخراج نشوند، استخراج بیت کوین به مرور زمان سخت‌تر و سخت‌تر می‌شود و پاداش استخراج کم‌تر می‌شود.

تعداد بیت کوین‌هایی هم که استخراج می‌شوند محدود به ۲۱ میلیون واحد است، بنابراین بیت کوین به مروز زمان کمیاب‌تر می‌شود.

در حال حاضر هر ده دقیقه ۱۲.۵ بیت کوین تولید می‌شود. تاکنون بیش از ۱۷ میلیون واحد بیت کوین استخراج شده است. پیش‌بینی می‌شود که استخراج تمام واحدهای بیت کوین تا سال ۲۱۴۰ طول بکشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید به مقاله «فرایند استخراج بیت کوین چگونه است؟» مراجعه کنید.

تجهیزات مورد نیاز برای استخراج

برای استخراج بیت کوین نیاز به تهیه یک سری تجهیزات و ملزومات است. تجهیزات ماینینگ نسبت به بزرگی یا کوچکی فعالیت می‌توانند متفاوت باشند. مثلا تجهیزاتی که یک فارم (مزرعه) بزرگ با چند صد دستگاه نیاز دارد با تجهیزات مورد نیاز برای یک ماینر کوچک با چند دستگاه قطعا متفاوت است. اما طبق یک قاعده کلی برای انجام استخراج بیت کوین قطعا به موارد زیر نیاز است:

    دستگاه استخراج مخصوص (ASIC)

    کیف پول بیت کوین

    اینترنت (ADSL یا TD-LTE کفایت می‌کند)

    برق و کابل‌ و تجهیزات برقی مناسب

    خنک‌کننده (کولر یا فن)

دستگاه استخراج مخصوص

در ماه‌های اولیه معرفی بیت کوین، استخراج آن عمدتا با CPU یا همان پردازنده‌‌ها انجام می‌گرفت و کامپیوترهای خانگی معمولی هم می‌توانستند به استخراج سودآور بیت کوین بپردازند. اما با گسترش شبکه بیت کوین و ماینرهای آن، امروزه استخراج به‌صرفه بیت کوین فقط با تراشه‌های مخصوصی به نام‌ ای‌سیک (ASIC) امکان پذیر است. استخراج بیت کوین با کامپیوترهای معمولی یا موبایل سودآوری ندارد.

کیف پول بیت کوین

به عنوان ماینر به یک کیف پول بیت کوین نیاز دارید که درآمدتان را دریافت و ذخیره کنید. نرم افزارهای کیف پول کاملا رایگان هستند و به راحتی می‌توان آن‌ها را در کامپیوتر تا تلفن همراه نصب کرد.

اینترنت

برای ماینینگ بیت کوین نیاز به اینترنت هم دارید. سرعت و حجم اینترنت خیلی مهم نیست بلکه پایداری و قطع و وصل نشدن آن از اهمیت برخوردار است. اینترنت‌های ADSL و TD-LTE برای این کار مناسب هستند.

برق و تجهیزات برقی مناسب

مهمترین موضوع در ماینینگ بیت کوین، برق است. دستگاه‌های استخراج برق زیادی مصرف می‌کنند و حتما باید برق و تجهیزات برقی مناسب داشته باشید تا بتوانید هم از نظر قانونی و هم از نظر ایمنی فعالیت خود را ادامه دهید. طبق قوانین ایران، استفاده از برق خانگی و یارانه‌ای برای استخراج ممنوع است. در ادامه بیشتر در مورد قوانین ماینینگ توضیح داده‌ایم.

خنک‌کننده

دستگاه‌های ماینینگ علاوه بر سر و صدای زیاد، به شدت داغ می‌کنند و باید چاره‌ای برای این موضوع در نظر گرفته شود. برای افزایش طول عمر و کارایی دستگاه، داشتن تجهیزات خنک‌کننده بسیار مهم است.

تهیه دستگاه‌ استخراج بیت کوین

آموزش استخراج بیت کوین + معرفی بهترین دستگاه‌های ماینینگ : با گسترش شبکه بیت کوین، استخراج آن با کامپیوتر های معمولی اصلا به صرفه نیست. برای استخراج به صرفه بیت کوین به دستگاه تخصصی که با عنوان ای‌سیک (ASIC) شناخته می‌شوند، نیاز خواهید داشت.

دستگاه‌های استخراج بیت کوین مثل گوشی‌های موبایل در طرح‌ها و مدل‌های مختلف عرضه می‌شوند. هر مدل از جنبه‌های زیر ممکن است با مدل دیگر متفاوت باشد:

    برند و مدل: شرکت سازنده دستگاه و مدل آن. مثال: Bitmain Antminer S9

    قدرت پردازش: قدرت پردازش دستگاه استخراج که بر حسب تراهش بر ثانیه (TH/S) نمایش می‌دهند. مثال: ۱۴TH/S – یعنی این دستگاه ۱۴ تراهش قدرت دارد

    مصرف برق: میزان برق مصرفی دستگاه برحسب وات. مثل ۱۴۰۰W

دستگاه‌های استخراج معمولا ابتدا توسط تولیدکننده با قیمت پایین‌تر پیش‌فروش می‌شوند و بعد در بازار پخش می‌گردند. به جز سایت‌های رسمی تولیدکنندگان، دستگاه‌های استخراج بیت کوین در سایت‌های مختلفی از جمله آمازون و ای بی هم به فروش می‌رسند. البته به دلیل تحریم های ایران، خرید مستقیم دستگاه های استخراج از این سایت‌ها دشوار است و به ناچار باید از واسطه‌ها کمک بگیرید.

نکاتی برای خرید دستگاه استخراج مناسب

به طور کلی مهمترین عواملی که برای خرید دستگاه های استخراج بیت کوین باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

قدرت دستگاه: دستگاه استخراج بیت کوین مورد نظر شما چند هش در ثانیه تولید می‌کند؟ هش بیشتر برابر است با قدرت بیشتر.

مصرف برق: مصرف برق یک دستگاه از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا به طور مستقیم بر سوددهی تاثیرگذار است.

قیمت: این عامل هم نسبت به سرمایه شما باید مورد توجه قرار گرفته شود. زمان بازگشت سرمایه به طور مستقیم با قیمت دستگاه گره خورده است.

دستگاه‌های استخراج به تعداد محدود و در فواصل زمانی مختلف تولید می‌گردند لذا در زمان خرید به جزئیات مدل دستگاه دقت کنید تا در محاسبه سود دچار مشکل نشوید. به عنوان مثال دستگاه استخراج انت ماینر S9 بیت کوین مدل‌های مختلفی دارد و مدل‌های سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ آن در بازار موجود است. بدیهی ست که مدل‌های ۲۰۱۸ آن قدرتمندتر هستند.

این روزها مشاهده می‌شود که افراد سودجو دستگاه‌های از رده خارج شده را با قیمت‌های بالا به افراد ناآگاه می‌فروشند. به همین دلیل حتما در این خصوص تحقیقات لازم را انجام دهید.

دستگاه استخراج را فقط بر اساس قیمت یا فقط قدرت تهیه نکنید. بهترین دستگاه ASIC، کارآمدترین آن است. پربازده‌ترین دستگاه‌ استخراج دستگاهی است که قدرت هش بیشتر و مصرف برق کمتری دارد و به طور کلی زمان بازگشت سرمایه آن سریع‌تر است.

آموزش استخراج بیت کوین + معرفی بهترین دستگاه‌های ماینینگ : همچنین برخی از دستگاه‌های ماینینگ سودآوری بالایی را نمایش می‌دهند اما بسیار بی‌کیفیت هستند و طول عمر پایینی دارند. همیشه سعی کنید دستگاه‌هایی را در تهیه کنید که به صورت انبوه استفاده می‌شوند و امتحان خود را پس داده‌اند.

حتما پیش از خرید یک دستگاه‌ استخراج، تحقیقات کاملی انجام دهید و از افراد آگاه مشورت بخواهید. بخش پرسش و پاسخ سایت ارزدیجیتال، محل خوبی برای پرسیدن سوالات مربوط به ماینینگ است.

بهترین دستگاه‌های استخراج بیت کوین

همانطور که گفتیم دستگاه‌های استخراج بیت کوین در انواع و اقسام مدل‌ها در بازار موجود هستند. شما می‌توانید از بخش ماینرها در سایت ارزدیجیتال، لیست و جزئیات این دستگاه‌ها را مشاهده فرمایید.

در اینجا ۴ مورد از پراستفاده‌ترین دستگاه‌های استخراج بیت کوین در سال ۲۰۱۹ را معرفی کنیم. توجه داشته باشید که معیار اصلی برای معرفی این دستگاه‌ها، کاربرد به صورت انبوه است، نه صرفا قدرت.

دستگاه انت ماینر اس ۹ جی (Bitmain Antminer S9j)

قدرت: ۱۴TH/S

مصرف برق: ۱۳۵۰W

این ماینر با وجود این‌که مدت‌های زیادی از عرضه‌اش می‌گذرد، هنوز یکی از پراستفاده‌ترین دستگاه‌های استخراج بیت کوین در جهان است. Antminer S9 که توسط شرکت بیت مین تولید شده، قدرت حدود ۱۴ تراهش و مصرف انرژی ۱۳۵۰ وات دارد. از سال ۲۰۱۶ تاکنون شرکت بیت مین مدل‌های گوناگونی را از آن به بازار عرضه کرده است. مدل J این دستگاه یعنی Antminer S9j این روزها به شدت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دستگاه واتس‌ماینر ام ۱۰ (Whatsminer M10)

قدرت: ۳۳TH/S

مصرف برق: ۲۱۰۰W

دستگاه‌های واتس‌ماینر با قدرت بالا و قیمت پایین خود هر ماینری را وسوسه می‌کنند. دستگاه M3X تا چندی پیش یکی از پرکاربردترین دستگاه‌های ماینینگ (مخصوصا در بین ایرانی‌ها) بود اما در حال حاضر با توجه به مصرف برق و سختی شبکه بسیار بالا، تا حد زیادی سوآوری خود را از دست داده است. مدل M10 با ۳۳ تراهش بر ثانیه قدرت، مشکل M3X در بحث مصرف انرژی بالا را ندارد زیرا برای چنین قدرتی مصرف برق ۲۱۰۰W عیب نیست. مدل S این دستگاه یعنی M10S هم با ۵۵ تراهش عرضه شده است. ماینر Whatsminer M10 با قیمت بین ۱,۱۰۰ تا ۱,۷۰۰ دلار در بازارهای جهانی قابل خریداری است.

دستگاه انت ماینر اس ۱۷ (Antminer S17)

قدرت: ۵۳TH/S

مصرف برق: ۲۸۰۰W

انت ماینرهای اس ۱۷ و تی ۱۷ در حال حاضر پرچمدارهای شرکت بیت مین هستند که با قدرت هش فوق‌العاده بالا و مصرف برق مناسب نسبت به قدرت، بازگشت سرمایه خیلی سریعی دارند. ماینرها بیشتر توجهشان به مدل اس ۱۷ جلب شده است. مدل‌های مختلفی برای دستگاه‌های S17 عرضه شده که قدرتشان بین ۵۳ تا ۷۳ تراهش متغیر است. به عنوان نمونه مدل S17 حدود ۵۳ تراهش توان پردازشی دارد، در حالی که قدرت مدل S17 پلاس به ۷۳ تراهش می‌رسد. مدل دیگر از این دستگاه‌ها، مدل e است که ۶۳ تراهش توان دارد.

دستگاه Ebang Ebit E11++

قدرت: ۴۴TH/S

مصرف برق: ۲۰۰۰W

دستگاه Ebit E11+ از شرکت ای‌بنگ در اکتبر ۲۰۱۸ عرضه شد و با قدرت هش فوق‌العاده بالای ۳۷ تراهش توجهات زیادی را به خود جلب کرد. مدل جدید این دستگاه یعنی Ebit E11++ با قدرت هش ۴۴ تراهش و مصرف برق حدود ۲۰۰۰W بدون اغراق یکی از قدرتمندترین دستگاه‌های استخراج حال حاضر برای بیت کوین است. قیمت ای‌بیت ای‌ ۱۱ پلاس پلاس در سایت رسمی شرکت ای‌بنگ حدود ۲,۰۰۰ دلار است.

آیا می‌توانم با دستگاه استخراج بیت کوین ارزهای دیجیتال دیگر را هم استخراج کنم؟

آموزش استخراج بیت کوین + معرفی بهترین دستگاه‌های ماینینگ : اغلب دستگاه‌های استخراج ای‌سیک از یک الگوریتم رمزنگاری خاص پشتیبانی می‌کنند. الگوریتم استخراج بیت کوین SHA-256 است. بنابراین شما می‌توانید با دستگاه‌های استخراجی که الگوریتم SHA-256 را استخراج می‌کنند، بیت کوین و چند ارز دیجیتال دیگر که روی این الگوریتم فعالیت می‌کنند را ماین کنید.

توجه داشته باشید که استخراج فقط یک ارز دیجیتال ممکن است. به طور مثال شما نمی‌توانید با یک دستگاه استخراج Antminer S9 همزمان بیت کوین و ارز دیجیتال دیگری را استخراج نمایید و فقط باید یکی را انتخاب کنید.

محاسبه درآمد دستگاه ها

بررسی سودآوری ماینینگ

شما می‌توانید از بخش ماشین حساب استخراج سایت ارزدیجیتال، نسبت به قدرت دستگاه خود، میزان برق مصرفی دستگاه و تعرفه برق سود خود را محاسبه کنید. حتما مطمئن شوید که هزینه‌های برق را به درستی حساب می‌کنید چون سود و ضرر واقعی در این کار به مصرف برق خیلی بستگی دارد.

به طور مثال، قیمت برق صنعتی کیلوواتی حدود ۱۰۰ تومان است و قیمت برق خانگی حدود ۳۰۰ تومان. به عنوان نمونه دستگاه S9 حدود ۱۴ تراهش قدرت دارد و مصرف برق آن هم حدود ۱۳۵۰ وات است. بر همین اساس به راحتی می‌توان در ماشین حساب ماینینگ سودآوری این دستگاه را حساب کرد. حالا طبق گیف زیر سودآوری یک دستگاه S9 را محاسبه کنیم:

موارد بسیار زیادی در سودآوری ماینینگ دخیل هستند که مهمترینشان عبارتند از:

سختی استخراج

سختی استخراج پارامتری است که در شبکه بیت کوین تعبیه شده تا بلاک‌های بیت کوین هر ده دقیقه یکبار ساخته شوند نه زودتر. به عبارت دیگر برای این‌که ماینرها نتوانند به یکباره با قدرت زیاد سخت افزارهای خود نتوانند باعث تولید سریع بیت کوین‌ها و بلاک‌های جدید شوند، هر چقدر که قدرت ماینرها بیشتر شود، سختی آن بیشتر می‌شود. بنابراین اگر قیمت بیت کوین پایین باشد، سختی شبکه می‌تواند سودآوری را به شدت کاهش دهد.

قیمت و هزینه‌های برق

تعرفه برق به شدت در سودآوری ماینینگ تاثیرگذار است. به همین دلیل باید به خوبی هزینه‌های برق مصرفی را محاسبه کنید تا بتوانید بازگشت سرمایه خود را بسنجید. قیمت برق بالا اگر با سختی استخراج و قیمت پایین بیت کوین همراه شود، ضرر جبران ناپذیری به ماینرها می‌رساند.

قیمت بیت کوین

قیمت لحظه‌ای بیت کوین هم یکی دیگر از عوامل بسیار مهم در سودآوری ماینینگ است. به عنوان نمونه در سال ۲۰۱۸ که قیمت بیت کوین به ۳,۲۰۰ دلار رسیده بود، بسیاری از ماینرها دستگاه‌های خود را خاموش کردند چون استخراج حتی هزینه برقشان را هم تامین نمی‌کرد.

پس از تهیه دستگاه و انتخاب کیف پول بیت کوین، به مهمترین قسمت آموزش یعنی پیوستن به استخر استخراج و شروع کار می‌رسیم. برای استخراج بیت کوین یا هر ارز دیگری باید به یک استخر استخراج بپیوندید.

استخر استخراج محل مجازی است که استخراج‌کنندگان در آن قدرت پردازش خود را با هم جمع می‌کنند و همه برای استخراج یک بلاک تلاش می کنند. در این روش هر ماینر یا استخراج کننده بر اساس توان پردازشی خود سود می‌برد.

بدون پیوستن به استخر استخراج شانس شما برای ماین یک بلاک بسیار کم خواهد بود و فقط فارم های استخراج بزرگ به صورت مستقل کار می‌کنند. مشهورترین استخرهای استخراج بیت کوین را در تصویر زیر مشاهده می‌‌کنید:

استخراج بیت کوین بدون خرید دستگاه؟

از نظر تئوری امکان استخراج بیت کوین با کامپیوتر معمولی یا لپ تاپ وجود دارد اما اگر قصد کسب درآمد دارید آن را فراموش کنید.

راه‌ دیگر برای استخراج بیت کوین بدون تهیه دستگاه، استخراج ابری است.

استخراج ابری چیست؟

آموزش استخراج بیت کوین + معرفی بهترین دستگاه‌های ماینینگ : کلود ماینینگ (Cloud mining) یا همان استخراج ابری به آن دسته از خدمات و شرکت‌هایی اطلاق می‌شود که قدرت پردازش سخت‌افزارشان را به شما می‌فروشند و کارهای مربوط به استخراج و نگه‌داری تجهیزات را انجام می‌دهند.

در واقع کلود ماینینگ بدان معناست که شما بدون خریداری تجهیزات سخت‌افزاری گران‌قیمت، از راه دور و به‌صورت ابری اقدام به استخراج ارزهای دیجیتال می‌کنید. با این کار تنها چیزی که نیاز دارید فقط یک رایانه یا گوشی موبایل خواهد بود تا به حساب کاربری خود دسترسی پیدا کرده و سودتان را مشاهده کنید.

مزایای استخراج ابری:

    بدون نیاز به مکان برای استخراج

    بدون هزینه برق اضافی

    بدون نیاز به تجهیزات

    مشکلات خنک کردن تجهیزات وجود ندارد.

    به تامین و تنظیم کنندگان تجهیزات نیاز نخواهید داشت.

معایب استخراج ابری:

    ریسک کلاهبرداری

    استخراج غیرشفاف

    سود پایین‌تر – اپراتورها باید هزینه های خود را تامین کنند.نوسانات قیمت که ممکن است باعث کم شدن سود یا توقف فعالیت شود.

    عدم کنترل و انعطاف پذیری

برخی از شرکت‌های فعال در زمینه کلود ماینینگ، و نه همه آنها، یا بر اساس مدل‌های کاری ناسالمی کار می‌کنند و یا تنها به دنبال خالی کردن جیب شما هستند. منظور از مدل‌های ناسالم این است که در پایان یا پولتان را از دست می‌دهید یا سود شما کمتر از هنگامی خواهد بود که به‌صورت مستقیم در بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کنید.

در استخراج ابری به دلیل عدم شفافیت بالا، خطر کلاهبرداری زیادی است، به این معنی که با پول شما هیچ‌گونه استخراجی انجام نمی‌شود بلکه فقط آرام آرام مقدار کمی بیت کوین به شما می‌دهند.

وضعیت قانونی استخراج بیت کوین در ایران

استخراج بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری در ایران قانونی است اما باید برای انجام آن از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت شود. استخراج ارزهای دیجیتال در ایران بدون مجوز غیر مجاز اعلام شده است.

استخراج به‌‌صرفه‌ی بیت کوین از طریق دستگاه‌های استخراج به‌نام ای‌سیک (ASIC) انجام می‌شود. این دستگاه‌ها وارداتی هستند. تا پیش از تیر ماه ۹۸، اداره گمرک ایران، واردات دستگاه‌های استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاه‌ها عمدتا به صورت قاچاق وارد کشور می‌شدند. همین باعث شده که قانون، حق ضبط و توقیف این دستگاه‌ها را داشته باشد.

در ۲۲ تیر ۹۸، گمرک ایران اطلاعیه‌ به ستادهای نظارت و گمرکات اجرایی ابلاغ کرد که بر اساس آن دستگاه استخراج ارز دیجیتال با عنوان ماینر در ردیف گمرکی ۸۴۷۱۹۰۹۰ قرار می‌گیرند. در این ردیف گمرکی عمدتاً دستگاه‌های کارت‌خوان، پین‌پد یا رمزخوان‌ها و برخی دیگر از ابزارهای بانکی قرار می‌گیرند.

با این حال در ۳۱ تیر ۹۸، معاون گمرک ایران گفت که گمرک فقط ردیف تعرفه دستگاه‌های استخراج ارزهای دیجیتال را تعیین کرده است و این به معنای آغاز ترخیص این دستگاه‌ها نیست. طبق گفته معاون گمرک، برای ترخیص دستگاه‌های استخراج هم اخذ مجوز از وزارت صنعت ضروری است.

بنابراین استخراج در ایران یک صنعت بوده و قانونی است اما باید مجوزهای لازم را از وزارت صنعت دریافت کرد، در غیر این صورت سازمان برق می‌تواند جلوی استفاده از برق برای این فعالیت را بگیرد و همچنین نیروی انتظامی حق ضبط دستگاه‌ها و حتی انجام اقدامات قضایی را دارد.

مرجع مقاله:

https://www.arzido.com/mining/

www.arzido.com

نمایش بیشتر

مجله خانواده هیلی بیلی

مجله علمی، سرگرمی هیلی بیلی علاقمند در زمینه های مختلف روز و علایق کاربران هر روز مطالب مورد علاقه خود را در این سایت به انتشار برای شما قرار میدهد.

دیدگاهتان را بنویسید

دکمه بازگشت به بالا