بوشهر این شهر بندری با تاریخ غنی و فرهنگ بی نظیر همواره به عنوان یکی از مراکز مهم تمدن در حاشیه خلیج فارس شناخته شده است. اما بوشهر تنها یک بندر تجاری نیست بلکه گنجینه ای از آیین ها و رسوم مذهبی است که ریشه در باورها و اعتقادات مردم این سرزمین دارد. از جشن های باشکوه میلاد پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع) تا مراسم عزاداری محرم با نوحه ها و سینه زنی های خاص هر یک از این آیین ها بخشی از هویت فرهنگی مردم بوشهر را تشکیل می دهند. این مقاله به بررسی مهم ترین جشن های مذهبی و آیین های سنتی در بوشهر می پردازد و شما را با گوشه ای از فرهنگ غنی این دیار آشنا می کند.

مهم ترین جشن های مذهبی در بوشهر کدامند؟

فرهنگ مردم بوشهر؛ بندری با تاریخ کهن و فرهنگی بی نظیر

بوشهر نگین درخشان کرانه خلیج فارس شهری باستانی با قدمتی دیرینه است. تاریخ این بندر به دوران هخامنشیان و ساسانیان بازمی گردد و در طول زمان با نام های گوناگونی چون «رام اردشیر» «ریشهر» «لیان» و «ابوشهر» شناخته شده است. فرهنگ مردم بوشهر آمیزه ای از سنت های دریایی معماری منحصربه فرد و تاریخی پر فراز و نشیب است. این فرهنگ غنی آداب و رسومی را در خود جای داده که ریشه در زندگی مردم بوشهر دارد و بازتاب دهنده شیوه زیست باورها و ارزش های اجتماعی آنان است.

بیشتر بخوانید: ویژگی آژانس های گردشگری معتبر

آیین های مذهبی در فرهنگ مردم بوشهر

آیین های مذهبی در بوشهر جایگاه ویژه ای در بین مردم دارند و بسیاری از این رسوم نه تنها در سطح استان بلکه در تاریخ و فرهنگ ایران نیز شناخته شده و منحصربه فرد هستند. این آیین ها در کنار جشن ها و مناسبت های محلی هویت فرهنگی مردم بوشهر را شکل داده اند. جشن های مذهبی در بوشهر شامل مناسبت های مهمی است که به مناسبت میلاد پیامبر اکرم (ص) امامان معصوم (ع) و دیگر رویدادهای دینی برگزار می شود. از جمله این مناسبت ها می توان به جشن میلاد حضرت محمد (ص) میلاد حضرت فاطمه (س) که به عنوان روز مادر گرامی داشته می شود و میلاد حضرت علی (ع) که روز پدر نامیده می شود اشاره کرد. همچنین جشن بزرگ نیمه شعبان که به مناسبت میلاد حضرت مهدی (عج) برگزار می گردد از مهم ترین جشن های مذهبی در این منطقه است.عید غدیر خم نیز یکی از دیگر مناسبت های مذهبی مهم مردم بوشهر است که با شکوه خاصی برگزار می شود و مردم این روز را به عنوان روز جانشینی حضرت علی (ع) گرامی می دارند. جشن بعثت پیامبر (ص) و مناسبت های میلاد دیگر امامان معصوم (ع) نیز از دیگر جشن هایی است که در این استان اهمیت ویژه ای دارند.

مراسم عزاداری در بوشهر

عزاداری های مذهبی استان بوشهر یکی از شناخته شده ترین آیین های مذهبی در کشور است که به دلیل سبک ویژه و منحصربه فرد خود در فهرست آثار معنوی ایران به ثبت رسیده است. از 43 اثر معنوی ثبت شده استان بوشهر در فهرست آثار ملی نیمی از آن ها مربوط به مراسم سوگواری و عزاداری مردم این منطقه می باشد.عزاداری های ماه محرم در بوشهر به طور ویژه ای برگزار می شود و شامل آیین های متنوعی مانند نوحه خوانی سینه زنی سنج و دمام زنی مقتلک خوانی هیا مظلوم پامنبری و یزله است. این مراسم جدا از جنبه های مذهبی به عنوان بخشی از هویت فرهنگی مردم بوشهر شناخته می شود.

بیشتر بخوانید: مقاصد گردشگری

سینه زنی بوشهری

سینه زنی بوشهری یکی از معروف ترین آیین های عزاداری در این منطقه است. در این مراسم نوحه خوان در وسط جایگاه قرار می گیرد و شرکت کنندگان به صورت دایره ای دور او حلقه می زنند. تعداد افراد هر حلقه می تواند بین 5 تا 20 نفر باشد. شرکت کنندگان هم زمان با نوای نوحه خوان به شکل هماهنگ دست ها را بر سینه می زنند و با حرکت پا دایره ای را حول نوحه خوان تشکیل می دهند. این شکل از سینه زنی به دلیل هماهنگی بین حرکات و نوای نوحه فضایی پر از اندوه و معنویت ایجاد می کند.

سنج و دمام زنی

سنج و دمام زنی یکی دیگر از آیین های برجسته عزاداری بوشهر است که پیش از شروع مراسم سینه زنی در مساجد و تکایا برگزار می شود. صدای سنج و دمام در سراسر شهر طنین انداز می شود و فضایی حزن انگیز به وجود می آورد. این طنین غم آلود مردم را برای شرکت در مراسم عزاداری آماده می کند و به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از آیین های ماه محرم در بوشهر شناخته می شود.

بیشتر بخوانید: جاذبه های گردشگری اروپا

مقتلک علی اصغر

یکی از روضه های معروف در مراسم عزاداری بوشهر مقتلک علی اصغر است. در این مراسم داستان شهادت حضرت علی اصغر (ع) فرزند خردسال امام حسین (ع) به صورت روایی و با تأکید بر جنبه های احساسی مطرح می شود. این روایت معمولاً توسط روحانیون یا افراد شاخص مذهبی انجام می گیرد و تأثیر عمیقی بر عزاداران می گذارد.

هیا مظلوم

آیین هیا مظلوم یکی دیگر از رسوم عزاداری مردم بوشهر است که به صورت نمادین برگزار می شود. در این مراسم گروهی از عزاداران به صورت ردیف های پشت سرهم قرار می گیرند و دست ها را به صورت کشیده به پشت کمر یکدیگر می گیرند. سپس با شعارهای حزن انگیز و هماهنگ مسافتی را طی می کنند. این آیین نمادی از اتحاد و همبستگی عزاداران در سوگواری برای امام حسین (ع) و یارانش است.

پامنبری

پامنبری نیز از رسوم رایج در مراسم عزاداری بوشهر است. در این آیین شخصی که در پایین منبر نشسته است با خواندن مرثیه و همراهی با فرد روضه خوان فضای مراسم را پرشورتر می کند. این همراهی باعث ایجاد ارتباط عاطفی عمیق تری میان عزاداران و مراسم می شود.

خیام خوانی در فرهنگ مردم بوشهر

خیام خوانی یکی از آیین های شعرخوانی در فرهنگ مردم بوشهر است که جایگاه ویژه ای در مراسم شادی به ویژه عروسی ها دارد. در این مراسم خواندن رباعیات خیام یا اشعاری که حال وهوایی مشابه با رباعیات او دارند توسط یکی از افراد حاضر انجام می شود. این اشعار اغلب توسط شخصی که به فرهنگ و فضای خراباتی آشناست خوانده می شود و با همراهی ساز نی (یا نی فلوت) به مجلس عروسی شور و گرمای بیشتری می بخشد. هرچند خیام خوانی بیشتر در عروسی ها رایج است اما حضور آن در دیگر جشن های شادمانی مانند ختنه سوران نیز معمول است. این سنت با استفاده از اشعار خیام که اغلب نگاهی فلسفی طنزآمیز و گاه تلخ به زندگی دارند باعث ایجاد فضایی متفاوت و شورانگیز در جمع می شود.

مراسم باران خواهی

مراسم باران خواهی یکی از آیین های کهن و ریشه دار در فرهنگ مردم بوشهر است که در زمان خشکسالی یا کمبود باران برگزار می شود. این مراسم که با باورهای مذهبی و آیینی مردم گره خورده است برای طلب باران و رفع خشکسالی انجام می شود و نشان دهنده پیوند عمیق انسان با طبیعت و نیاز او به نیروهای فراتر از خود است. در این آیین مردم با نیت خالص و قلبی آکنده از امید دعا و نیایش های جمعی را به درگاه خداوند می برند. این مراسم معمولاً در فضایی خاص مانند کنار درختان مقدس یا مکان های مذهبی برگزار می شود. تقدس برخی از درختان در فرهنگ مردم بوشهر نیز به این مراسم پیوند خورده و گاهی مردم به پای درختان مقدس برای دعا و طلب باران گرد هم می آیند. باران خواهی در میان مردم بوشهر علاوه بر جنبه مذهبی جنبه های اجتماعی و همبستگی نیز دارد. افراد جامعه با همکاری و اتحاد این آیین را به صورت گروهی انجام می دهند که نه تنها باعث تقویت ایمان جمعی می شود بلکه به عنوان نمادی از همدلی و ارتباط عمیق میان انسان ها و طبیعت عمل می کند.

یزله گری در فرهنگ مردم بوشهر

یزله گری یکی از آیین های نمایشی و موسیقایی در فرهنگ مردم بوشهر است که با شور و انرژی خاصی اجرا می شود. یزله نوعی رقص و پایکوبی گروهی است که همراه با همخوانی جمعی و کف زدن های آهنگین انجام می گیرد. این مراسم که ریشه در سنت های کهن مردم بوشهر دارد بخشی از هویت فرهنگی و اجتماعی این منطقه به شمار می آید و در مناسبت های گوناگون به ویژه جشن ها و گردهمایی ها برگزار می شود. در یزله نقش اصلی بر عهده فردی به نام «یزله گر» است که اشعار یا عباراتی را می خواند و جمعیت حاضر با کف زدن های هماهنگ و تکرار بند اول او را همراهی می کنند. یزله گر معمولاً اجرای خود را با عباراتی همچون «هَلَ الیوس هلِ یوسا…» آغاز می کند و دیگران همان عبارت را در پاسخ تکرار می کنند. پس از این مقدمه یزله گر وارد موضوعات متنوعی می شود و با خواندن اشعاری آهنگین جمعیت را به همخوانی وادار می کند.

مراسم گلی گوشو

مراسم گلی گوشو که در فرهنگ مردم بوشهر به معنای «گره گشا» یا «باز کردن گره» است یکی از آیین های سنتی زیبا و کودکانه است که در شب پانزدهم ماه رمضان برگزار می شود. این مراسم که ریشه در باورهای مردم این منطقه دارد نمادی از رفع موانع گشودن مشکلات و برکت خواهی است. کودکان نقش اصلی این آیین را برعهده دارند و فضای محله ها را با شور و نشاط خود پر می کنند. گروه گلی گوشو معمولاً از پسران و دختران خردسال تشکیل می شود. این کودکان پس از صرف افطار در حالی که کیسه های کوچکی به گردن دارند در کوچه های محله به راه می افتند و به در خانه ها سر می زنند. از همان ابتدا با خواندن اشعاری آهنگین اهالی محله را از حضور خود آگاه می کنند. صاحبان خانه ها که از قبل برای این مراسم آماده شده اند به کودکان گندم بو داده می دهند. هرگاه کودکان از در خانه ای با دست پر بازمی گردند با شعف و خوشحالی شعر می خوانند و اگر خانه ای چیزی به آنان ندهد کودکان با لحنی طنزآمیز و کودکانه شعر سر می دهند. مراسم گلی گوشو علاوه بر جنبه های مذهبی و معنوی نمادی از روحیه همبستگی و مشارکت در میان مردم بوشهر است. کودکان با شرکت در این آیین یاد می گیرند که جمع آوری برکت و نعمت با همکاری و شادی گروهی ممکن است.

جشن نوروز

جشن نوروز به عنوان مهم ترین جشن ایرانیان در بوشهر نیز با شور و شکوهی خاص برگزار می شود. مردم این شهر همچون دیگر نقاط ایران از روزهای پیش از آغاز سال نو خود را برای استقبال از بهار آماده می کنند. خانه تکانی یکی از مهم ترین بخش های این آماده سازی است که همراه با خرید لباس نو و کاشت سبزه برای سفره هفت سین انجام می شود. در کنار این ها زیارت اهل قبور نیز جایگاه ویژه ای در سنت های نوروزی مردم بوشهر دارد. در ایام نوروز مردم بوشهر برای پذیرایی از مهمانان شیرینی های محلی مانند «شیرین بیب گلی» و «شیرینی قراپیچ» تهیه می کنند. عیدی دادن دید و بازدید و برگزاری سیزده بدر از دیگر بخش های جدانشدنی نوروز در بوشهر است. این مراسم ها علاوه بر جنبه های آیینی و فرهنگی فرصتی برای تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی میان مردم به شمار می روند. نوروز در بوشهر نه فقط جشن آغاز سال نو بلکه نمادی از شادمانی همبستگی و احترام به سنت های دیرینه است که همچنان با زیبایی حفظ شده است.

چهارشنبه سوری

چهارشنبه سوری یکی از آیین های دیرینه مردم بوشهر است که با باورها و رسوم خاصی همراه است. مردم بوشهر معتقدند که در روزهای پایانی سال هزاران بلا و مصیبت ممکن است نازل شود که بخش زیادی از آن ها به شب چهارشنبه سوری مربوط می شود. به همین دلیل این شب را زمانی مناسب برای دفع بلاها و پاکسازی روح و جسم از هرگونه انرژی منفی می دانند. یکی از مهم ترین رسوم این شب شکستن کوزه است. بوشهری ها با انجام این کار قضا و بلا را از خود و خانواده دور کرده و به استقبال سال نو می روند. از دیگر آیین های ویژه چهارشنبه سوری در بوشهر مراسم «لیوا» یا «زار» است که ریشه در فرهنگ آفریقایی دارد و از طریق ارتباط تاریخی بوشهر با سواحل حبشه وارد این منطقه شده است. این مراسم معمولاً برای افرادی که بیمار هستند برگزار می شود و با آدابی خاص همراه است.

اقلیت های دینی بوشهر در فرهنگ مردم بوشهر

استان بوشهر به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی خود همواره میزبان اقلیت های دینی مختلف بوده است. از گذشته تاکنون پیروان ادیانی مانند یهودیت مسیحیت و دیگر مذاهب به این منطقه مهاجرت کرده و در آن سکونت گزیده اند. این تنوع مذهبی بخشی از تاریخ غنی و تعاملات فرهنگی بوشهر را شکل داده است. امروزه نیز اقلیت های مذهبی در برخی نقاط استان زندگی می کنند و در کنار دیگر مردم فعالیت های مذهبی و اجتماعی خود را به راحتی انجام می دهند. آن ها آزادانه مراسم و جشن های مذهبی خود را برگزار کرده و همواره مورد احترام و پذیرش جامعه محلی قرار دارند. این همزیستی مسالمت آمیز میان اقلیت های دینی و مردم بوشهر نشان دهنده روحیه پذیرش و تعامل فرهنگی در این استان است که در طول تاریخ حفظ شده و به عنوان بخشی از هویت اجتماعی آن شناخته می شود.

غذاهای محلی بوشهر

غذاهای محلی بوشهر یکی از مهم ترین جلوه های فرهنگی این منطقه است که ریشه در شرایط جغرافیایی اقلیم و سبک زندگی مردم دارد. به دلیل ساحلی بودن استان بوشهر و محدودیت در کشاورزی و دامداری ماهی و میگو نقش اصلی را در خوراک مردم این منطقه ایفا می کنند. یکی از رایج ترین غذاهای محلی در بوشهر انواع «قلیه» است. در مناطق ساحلی بوشهر قلیه بیشتر به خورش هایی با ماهی و میگو اطلاق می شود. قلیه ماهی و قلیه میگو از محبوب ترین و پرطرفدارترین غذاهای محلی این منطقه هستند. این خورش ها با استفاده از ماهی یا میگو سبزی های معطر تمرهندی و ادویه های خاص محلی تهیه می شوند و طعمی ترش و دلپذیر دارند. تنوع قلیه ها در بوشهر بسیار چشمگیر است و انواع مختلفی از آن ها در آشپزی این منطقه وجود دارد. علاوه بر قلیه غذاهایی مانند کباب ماهی آبگوشت ماهی شینسیل میگو دم پخت ماهی ماهی تنوری ماهی شکم گرفته ماهی شورپلو و حواری ماهی نیز از دیگر غذاهای محبوبی هستند که با ماهی و میگو تهیه می شوند.

لباس محلی در بوشهر

لباس های محلی مردم بوشهر بخشی از هویت فرهنگی این منطقه محسوب می شوند و به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط آب وهوایی خاص طراحی آن ها با سبک زندگی ساحلی و اقلیم شرجی سازگار شده است. استفاده از پارچه های نخی سبک و خنک ویژگی اصلی این پوشش ها است که هم راحتی و هم تناسب با هوای گرم و مرطوب بندر را فراهم می کند. پوشش بانوان بوشهری به طور خاص نه تنها بازتاب دهنده فرهنگ محلی بلکه نشان دهنده زیبایی و ظرافت در طراحی است. یکی از اجزای اصلی لباس زنان بوشهری پیراهن بلندی است که دورچین های آن جلوه ای خاص به لباس می بخشد. این پیراهن ها اغلب با عبای سیاه تکمیل می شوند که علاوه بر زیبایی جنبه ای کاربردی برای محافظت در برابر آفتاب دارد. همراه با این لباس بانوان از مقنعه ای نازک و سیاه رنگ استفاده می کنند که به خوبی با سایر اجزا هماهنگ است. یکی دیگر از اجزای مهم پوشش بانوان روبنده نازکی است که به عنوان بخشی از حجاب سنتی نقش دارد و اغلب از پارچه های سبک تهیه می شود. شلوارهای چیت نیز از جمله لباس های رایج در میان زنان بوشهری هستند که با طرح های ساده و جنس خنک خود برای شرایط آب وهوایی منطقه بسیار مناسب اند. این شلوارها همراه با کفش های سنتی به نام «کوش» که نوعی صندل محلی است پوشیده می شوند.

مراسم عید فطر در بوشهر چگونه برگزار می شود؟

در بوشهر عید فطر با نام «عید تلخک» یا «عید مرده ها» شناخته می شود. مردم به یاد درگذشتگان خود فاتحه خوانی می کنند و به زیارت اهل قبور می روند.

عزاداری های ماه محرم در بوشهر چه ویژگی هایی دارد؟

عزاداری های محرم در بوشهر شامل آیین هایی مانند سینه زنی سنج و دمام زنی مقتلک خوانی هیا مظلوم و پامنبری است که در فهرست آثار معنوی ایران ثبت شده است.

مراسم گلی گوشو چیست و چگونه برگزار می شود؟

گلی گوشو مراسمی است که در شب پانزدهم ماه رمضان برگزار می شود. کودکان با کیسه های کوچک به در خانه ها می روند و با خواندن اشعاری آهنگین گندم بو داده دریافت می کنند.