نام چغازنبیل به چه معناست؟

زیگورات چغازنبیل نیایشگاهی باستانی در استان خوزستان گنجینه ای از تمدن ایلامی است که رازهای بسیاری را در دل خود جای داده. یکی از این رازها نام این بنای باشکوه است. چغازنبیل دوراونتاش زیگورات… هر کدام از این نام ها چه داستانی را روایت می کنند؟ اگر شما هم به دنبال کشف معنای نام چغازنبیل و ریشه های آن هستید با ما همراه باشید تا در این سفر تاریخی پرده از این معما برداریم.

چغازنبیل چیست؟

چغازنبیل که در گذشته با نام دوراونتاش شناخته می شد نیایشگاهی باستانی است که در دوران تمدن ایلام (عیلام) در حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد ساخته شد. این سازه بخشی از شهر باستانی دوراونتاش بوده و به عنوان مهم ترین اثر باستانی این منطقه در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. چغازنبیل نه تنها یک بنای مذهبی بلکه نمادی از شکوه و عظمت تمدن ایلامی است و به عنوان قدیمی ترین بنای مذهبی شناخته شده در ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این محوطه باستانی شامل زیگورات اصلی معابد کوچک تر کاخ ها آرامگاه های سلطنتی و تصفیه خانه آب است که همگی در داخل سه حصار تودرتو قرار گرفته اند.

زیگورات چغازنبیل کجاست؟

زیگورات چغازنبیل در جنوب غربی ایران در استان خوزستان و در نزدیکی شهر باستانی شوش واقع شده است. این محوطه باستانی در حدود 35 کیلومتری غرب شهر شوشتر و 40 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش قرار دارد. دسترسی به چغازنبیل از طریق جاده شوش به اهواز و همچنین جاده شوشتر به هفت تپه امکان پذیر است. موقعیت جغرافیایی چغازنبیل در دشت وسیع خوزستان باعث شده تا این بنای باشکوه از دوردست ها قابل مشاهده باشد و عظمت و شکوه تمدن ایلامی را به نمایش بگذارد.

تاریخچه چغازنبیل

پیشینه بنا و کاربرد آن

چغازنبیل در حدود 1250 سال قبل از میلاد در دوران حکومت پادشاه ایلامی اونتاش ناپیریشا به عنوان نیایشگاهی برای ستایش اینشوشیناک ایزد نگهبان شوش ساخته شد. این بنا به سبک زیگورات های بین النهرینی به صورت هرمی ступенчатый ساخته شده و به عنوان مکانی مقدس برای انجام مراسم مذهبی و ارتباط با خدایان مورد استفاده قرار می گرفت. زیگورات چغازنبیل علاوه بر اهمیت مذهبی نمادی از قدرت و اقتدار پادشاهان ایلامی نیز بوده و به عنوان یکی از بزرگ ترین و باشکوه ترین بناهای مذهبی دوران باستان شناخته می شود. متاسفانه این بنا در جریان حملات آشوری ها در سال 645 قبل از میلاد تخریب شد.

تاریخچه اکتشافات

در سال 1890 میلادی ژاک دو مورگان زمین شناس فرانسوی گزارش وجود معادن نفت در منطقه چغازنبیل را ارائه داد. پس از گذشت حدود پنجاه سال مهندسان شرکت نفت ایران و انگلیس در حین فعالیت های نفتی آجری را یافتند که روی آن نوشته هایی وجود داشت. این آجر به باستان شناسان در شوش تحویل داده شد و به دنبال آن کاوش های باستان شناسی در چغازنبیل آغاز شد. این کاوش ها منجر به کشف زیگورات چغازنبیل و آثار باستانی ارزشمند دیگری شد. رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی در سال های 1951 تا 1962 میلادی به سرپرستی هیئتی از باستان شناسان به کاوش و مرمت این محوطه باستانی پرداخت.

معماری چغازنبیل

تهرنگ (پلان) کلی

زیگورات چغازنبیل دارای یک پلان مربعی شکل به ابعاد تقریبی 105 در 105 متر است. این بنا در اصل دارای پنج طبقه بوده که امروزه تنها دو طبقه و نیم از آن باقی مانده است. ساختار زیگورات به صورت هرمی ступенчатый بوده و هر طبقه بر روی طبقه زیرین ساخته شده است. در مرکز زیگورات یک حیاط مرکزی وجود داشته که به عنوان محل برگزاری مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است. دور تا دور زیگورات حصاری وجود داشته که از معبد و سایر بناهای موجود در محوطه محافظت می کرده است. این حصار دارای چندین دروازه ورودی بوده که به سمت نقاط مختلف شهر دوراونتاش باز می شده اند.

بخش های مختلف چغازنبیل

محوطه چغازنبیل علاوه بر زیگورات اصلی شامل بخش های مختلف دیگری نیز بوده است. از جمله این بخش ها می توان به معابد کوچک تر کاخ ها آرامگاه های سلطنتی و تصفیه خانه آب اشاره کرد. معابد کوچک تر به خدایان و الهه های مختلف ایلامی اختصاص داشته اند و در آن ها مراسم مذهبی و قربانی کردن انجام می شده است. کاخ ها محل سکونت پادشاهان و اشراف ایلامی بوده اند و با تزئینات و نقاشی های دیواری زیبا شکوه و عظمت تمدن ایلامی را به نمایش می گذاشته اند. آرامگاه های سلطنتی محل دفن پادشاهان و اعضای خانواده سلطنتی بوده اند و با اشیاء قیمتی و جواهرات گرانبها تزئین شده بوده اند. تصفیه خانه آب به منظور تأمین آب آشامیدنی سالم برای ساکنان شهر دوراونتاش ساخته شده بود و از سیستم های پیشرفته تصفیه آب در آن استفاده می شده است.

مصالح به کار رفته در ساخت زیگورات چغازنبیل

در ساخت زیگورات چغازنبیل از مصالح مختلفی استفاده شده است. خشت و گل اصلی ترین مصالح به کار رفته در ساخت این بنا بوده اند. برای استحکام بیشتر بنا از آجرهای پخته شده نیز استفاده شده است. نمای بیرونی زیگورات با آجرهای لعاب دار و کتیبه های میخی تزئین شده است. همچنین در ساخت زیگورات از قیر و ملات گچ نیز استفاده شده است. استفاده از این مصالح متنوع نشان دهنده دانش و مهارت بالای معماران و مهندسان ایلامی در ساخت بناهای عظیم و مستحکم است.

ساختار طبقات

زیگورات چغازنبیل در اصل دارای پنج طبقه بوده که به صورت هرمی ступенчатый بر روی یکدیگر قرار گرفته اند. هر طبقه دارای ارتفاع کمتری نسبت به طبقه زیرین بوده و به سمت بالا از ابعاد آن کاسته می شده است. طبقات زیگورات از طریق پلکان ها و راه پله ها به یکدیگر متصل می شده اند. در بالای زیگورات معبدی کوچک قرار داشته که به خدایان اینشوشیناک و ناپیریشا اختصاص داشته است. این معبد به عنوان مقدس ترین مکان در زیگورات محل انجام مهم ترین مراسم مذهبی بوده است.

تصفیه خانه آب

تصفیه خانه آب چغازنبیل یکی از قدیمی ترین تصفیه خانه های آب در جهان است. این تصفیه خانه در ضلع غربی زیگورات قرار داشته و از طریق کانالی به طول 45 کیلومتر از رودخانه کرخه آب را به شهر دوراونتاش منتقل می کرده است. در تصفیه خانه آب از طریق حوضچه ها و فیلترهای مختلف تصفیه شده و برای مصارف آشامیدنی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گرفته است. وجود این تصفیه خانه پیشرفته نشان دهنده اهمیت بهداشت و سلامت در تمدن ایلامی است.

رصدخانه

برخی از باستان شناسان معتقدند که در محوطه چغازنبیل رصدخانه ای نیز وجود داشته است. این رصدخانه به منظور بررسی ستارگان و سیارات و تعیین زمان برگزاری مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می گرفته است. شواهد موجود نشان می دهد که معماران ایلامی دانش بالایی در زمینه نجوم داشته اند و از این دانش در ساخت بناهای مذهبی و تعیین زمان های مهم استفاده می کرده اند. این رصدخانه باستانی می تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد دانش نجوم در تمدن ایلامی در اختیار ما قرار دهد.

کتیبه های چغازنبیل

روی کتیبه چغازنبیل چه چیزی نوشته شده است؟

بر روی آجرهای زیگورات چغازنبیل کتیبه هایی به خط میخی ایلامی حک شده است. این کتیبه ها حاوی اطلاعاتی در مورد سازنده بنا هدف از ساخت آن و نام خدایانی است که زیگورات به آن ها تقدیم شده است. یکی از مهم ترین کتیبه های یافت شده در چغازنبیل متعلق به اونتاش ناپیریشا پادشاه ایلامی است. در این کتیبه اونتاش ناپیریشا خود را سازنده زیگورات معرفی کرده و بیان می کند که این بنا را برای ستایش خدایان اینشوشیناک و ناپیریشا ساخته است. این کتیبه ها اطلاعات ارزشمندی در مورد تاریخ فرهنگ و مذهب تمدن ایلامی در اختیار ما قرار می دهند.

چغازنبیل متعلق به کدام تمدن است؟

چغازنبیل متعلق به تمدن ایلام (عیلام) است. ایلام تمدنی باستانی بوده که در جنوب غربی ایران در منطقه خوزستان امروزی شکل گرفته است. تمدن ایلام یکی از قدیمی ترین تمدن های جهان بوده و دارای فرهنگ و هنر غنی و پیشرفته ای بوده است. چغازنبیل به عنوان یکی از مهم ترین آثار باستانی تمدن ایلام نمادی از شکوه و عظمت این تمدن باستانی است.

میراث جهانی چغازنبیل

چغازنبیل در سال 1979 میلادی به عنوان نخستین اثر تاریخی از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این ثبت نشان دهنده اهمیت جهانی این محوطه باستانی است. یونسکو چغازنبیل را به عنوان نمونه ای برجسته از معماری زیگورات و نمادی از تمدن ایلامی به رسمیت شناخته است. ثبت چغازنبیل در فهرست میراث جهانی باعث شده تا توجه بیشتری به حفظ و نگهداری این اثر باستانی ارزشمند شود.

جاهای دیدنی اطراف چغازنبیل

در اطراف چغازنبیل جاذبه های گردشگری دیگری نیز وجود دارد که بازدید از آن ها می تواند تجربه سفر شما را تکمیل کند. از جمله این جاذبه ها می توان به شهر باستانی شوش سازه های آبی شوشتر و رودخانه دز اشاره کرد. شهر باستانی شوش پایتخت زمستانی پادشاهان هخامنشی بوده و دارای آثار باستانی ارزشمندی از دوران مختلف تاریخی است. سازه های آبی شوشتر مجموعه ای از سدها کانال ها و آسیاب های آبی است که در دوران ساسانیان ساخته شده اند و به عنوان یکی از شاهکارهای مهندسی باستان شناخته می شوند. رودخانه دز یکی از پرآب ترین رودخانه های ایران است و دارای طبیعتی زیبا و چشم نواز است.

هزینه و زمان پیشنهادی بازدید از زیگورات چغازنبیل

هزینه بازدید از زیگورات چغازنبیل برای گردشگران داخلی حدود 5000 تومان و برای گردشگران خارجی حدود 50000 تومان است. زمان پیشنهادی برای بازدید از این محوطه باستانی حدود 2 تا 3 ساعت است. برای بازدید از چغازنبیل بهتر است در فصل های پاییز و زمستان سفر کنید تا از آب و هوای معتدل منطقه لذت ببرید. همچنین توصیه می شود که از کرم ضد آفتاب کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید زیرا در محوطه چغازنبیل سایه بانی وجود ندارد.

چرا نام این بنا زیگورات چغازنبیل است؟

زیگورات به نوعی معبد ступенчатый گفته می شود و چغازنبیل نامی است که مردم محلی به دلیل شکل تپه مانند بنا قبل از کاوش ها به آن داده بودند. این نام ترکیبی از «چغا» به معنای تپه و «زنبیل» به معنای سبد است.

چغازنبیل در چه سالی ساخته شد؟

این بنا در حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد مسیح در دوران پادشاهی اونتاش ناپیریشا پادشاه ایلامی ساخته شده است.

هدف از ساخت چغازنبیل چه بود؟

هدف اصلی از ساخت چغازنبیل ستایش اینشوشیناک ایزد نگهبان شهر شوش و همچنین نمایش قدرت و اقتدار پادشاهان ایلامی بوده است.

چغازنبیل چند طبقه است و چه ارتفاعی دارد؟

در اصل زیگورات چغازنبیل دارای ۵ طبقه بوده اما امروزه تنها ۲ طبقه و نیم از آن باقی مانده است. ارتفاع اصلی آن حدود ۵۳ متر بوده که اکنون به حدود ۲۵ متر رسیده است.

چگونه می توان به چغازنبیل رفت؟

برای رفتن به چغازنبیل می توانید از طریق جاده شوش به اهواز یا جاده شوشتر به هفت تپه اقدام کنید. این محوطه در استان خوزستان و نزدیک به شهرهای شوش و شوشتر قرار دارد.

بهترین زمان برای بازدید از چغازنبیل چه فصلی است؟

بهترین زمان برای بازدید از چغازنبیل فصل های پاییز و زمستان است زیرا در این فصول آب و هوا معتدل و مناسب است.

ساعت بازدید از چغازنبیل به چه صورت است؟

ساعت بازدید از چغازنبیل در نیمه اول سال از ۸:۳۰ صبح تا ۱۹:۳۰ عصر و در نیمه دوم سال از ۸:۳۰ صبح تا ۱۷ عصر است.

آیا امکان بازدید از داخل زیگورات وجود دارد؟

به دلیل حفظ و نگهداری بنا امکان بازدید از داخل زیگورات وجود ندارد و بازدیدکنندگان می توانند از محوطه بیرونی آن دیدن کنند.

نزدیکترین مکان های اقامتی به چغازنبیل کدامند؟

نزدیک ترین مکان های اقامتی به چغازنبیل اقامتگاه های بوم گردی در نزدیکی محوطه و هتل ها و مهمانسراهای شهر شوش هستند.

مهمترین ویژگی های منحصر به فرد چغازنبیل چیست؟

از ویژگی های منحصر به فرد چغازنبیل می توان به معماری زیگوراتی کتیبه های میخی ایلامی تصفیه خانه آب باستانی و قدمت بالای آن به عنوان اولین اثر ثبت شده ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو اشاره کرد.