تاریخچه‌ی مختصر و مفید نبرد مرورگرهای وب

بعد از پیدایش اینترنت، کاربران برای وب‌گردی نیاز به یک ابزار داشتند. این ابزار مرورگر وب بود که طی چند دهه‌ی گذشته، چندین مرورگر وب با قابلیت‌های مختلف ظاهر شده‌اند. در این مطلب به طور مختصر و مفید به نبرد بین مرورگرهای وب طی این سال‌ها می‌پردازیم.

اولین مرورگرهای وب

تیم برنرز-لی که خالق اینترنت محسوب می‌شود، اولین مرورگر وب هم را هم توسعه داده است. این مرورگر که WordWideWeb نام داشت در سال 1990 عرضه شد ولی اولین مرورگری که توانست محبوبیت زیادی کسب کند، NCSA Mosaic بود که در سال 1993 به دست کاربران رسید. Mosaic اولین مرورگری بود که عکس‌ها را در کنار متن نمایش می‌داد. پیش از این مرورگر، سایر مرورگرها به جای عکس یک آیکن نمایش می‌دادند و کاربران با کلیک بر آیکن موردنظر، می‌توانستند عکس را در یک برنامه‌ی جداگانه مشاهده کنند.

در آن زمان، شرکت‌های زیادی مجوز توسعه‌ی مرورگرهای مبتنی بر Mosaic را خریداری کردند که مارک اندرسن یکی از همین افراد بود. این فرد مرورگر Mosaic Netscape را توسعه داد که در نهایت به عنوان Netscape Navigator تغییر نام پیدا کرد. در سال 1995 با معرفی این مرورگر، نبرد مرورگرهای وب آغاز شد.

1996: دوران اوج Netscape

در سال 1995، محبوبیت اینترنت چندین برابر شد. Netscape Navigator به شدت محبوب بود و مایکروسافت با استفاده از کد‌های Mosaic، اولین نسخه‌ی اینترنت اکسپلورر را منتشر کرد. مایکروسافت مرتبا آپدیت‌های جدیدی برای اینترنت اکسپلورر منتشر می‌کرد و خیلی زود از نظر عملکردی به رقیب قدرتمندی برای Netscape Navigator تبدیل شد. اوایل 1996، Netscape Navigator بیش از 80 درصد از بازار را در اختیار داشت و اینترنت اکسپلورر فقط توسط حدود 10 درصد از کاربران مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما تا پایان 1996، سهم بازار اینترنت اکسپلورر از 20 درصد عبور کرد.

1998: غلبه‌ی اینترنت اکسپلورر

مایکروسافت چندین نسخه از اینترنت اکسپلورر را از سال 1996 تا 1998 منتشر کرد و فرایند ادغام این مرورگر با سیستم‌عامل ویندوز را کلید زد. همین فعالیت‌ها پای مایکروسافت را به دادگاه کشاند زیرا دولت آمریکا این شرکت را متهم به محدود کردن کاربر و جلوگیری از حذف اینترنت اکسپلورر کرده بود.

صرف‌نظر از مشکلات حقوقی پیش آمده، این تاکتیک‌ها به وضوح برای مایکروسافت موفقیت‌آمیز بود. از سوی دیگر نام رقیب اصلی اینترنت اکسپلورر به Netscape Communicator تغییر پیدا کرد و محبوبیت آن با سرعت زیادی رو به کاهش بود. در سه‌ماهه‌ی سوم 1998، این دو مرورگر تنها نام‌های بزرگ این بازار بودند و هرکدام حدود 48 درصد از بازار را در اختیار داشتند. در پایان سال 1998، سهم بازار اینترنت اکسپلورر به 65 درصد رسیده بود ولی رقیب آن فقط 40 درصد از این بازار را در اختیار داشت. بنابراین مایکروسافت در نخستین نبرد مرورگرهای وب، برنده شده بود.

2004: تولد فایرفاکس از خاکستر Netscape

برای سال‌ها در بازار مرورگرها، اینترنت اکسپلورر حرف اول را می‌زد و در سال 2003 سهم این مرورگر به 95 درصد رسیده بود. اما در همین مدت، یک نام جدید و جذاب در حوزه‌ی مرورگرها به نام فایرفاکس ظاهر شد.

یک سازمان غیرانتفاعی به نام بنیاد موزیلا در سال 2003 به منظور ایجاد جانشینی برای Netscape تشکیل شد. در ابتدا این مرورگر تازه‌نفس Phoenix (ققنوس) نام داشت و سپس نام Firebird و در نهایت فایرفاکس برای آن انتخاب شد. در نوامبر 2004 اولین نسخه از این مرورگر رسما منتشر شد. در همین حال، اپل هم تصمیم گرفت وارد بازار مرورگرهای وب شود. در ژانویه 2003، استیو جابز اولین مرورگر اپل را به نام سافاری رسما معرفی کرد.

تا انتهای 2004، اینترنت اکسپلورر با داشتن سهم 90 درصدی همچنان حرف اول را می‌زد ولی فایرفاکس موفق شد حدود 5 درصد از این سهم بازار را از آن خود کند و به جایگاه دوم رسید. در رتبه‌ی سوم هم سافاری با سهم 1 درصدی قرار داشت. در این سال آتش نبرد مرورگرهای وب دوباره داغ شد.

2008: ورود گوگل کروم به رقابت

فایرفاکس به مرور زمان محبوبیت بسیار بیشتری پیدا کرد. از سوی دیگر اپل مرورگر سافاری را برای ویندوز XP و ویندوز 7 بهینه‌سازی کرد و بنابراین برخی کاربران ویندوزی هم به استفاده از مرورگر سافاری روی آوردند. تا انتهای 2008، اینترنت اکسپلورر حدود 65 درصد از این بازار را در اختیار داشت و سهم فایرفاکس و سافاری به ترتیب به 20 و 5 درصد می‌رسید. در این میان یک رقیب جدید وارد نبرد شد.

در سپتامبر 2008، گوگل نسخه‌ی بتا مرورگر کروم را برای ویندوز منتشر کرد و تا دسامبر 2008 که این نسخه به پایداری رسید، موفق شد توجه 1 درصد از کاربران اینترنت را جلب کند. یک سال بعد، گوگل نسخه‌ی بتای همین مرورگر را در اختیار کاربران کامیپوترهای اپل و سیستم‌های لینوکسی قرار دارد و تا انتهای 2009 موفق شد سهم بازار خود را به 5 درصد افزایش دهد. در این میان فایرفاکس برای مدت کوتاهی توانست از اینترنت اکسپلورر پیشی بگیرد اما در نهایت این گوگل کروم بود که تاج و تخت اینترنت اکسپلورر را تصاحب کرد.

2012: افول اینترنت اکسپلورر

بعد از 14 سال سلطنت در بین مرورگرهای وب که البته این سلطنت تا حد زیادی به دلیل پیش‌فرض بودن در ویندوز محقق شده بود، اینترنت اکسپلورر مقام اول را از دست داد. گوگل کروم فقط طی سه سال توانست فایرفاکس را پشت سر بگذارد و یک سال بعد هم موفق به کنار گذاشتن گوگل کروم شد.

اما چگونه این اتفاق رخ داد؟ اول از همه باید بگوییم که فقدان رقابت معنادار در بین مرورگرهای وب، منجر به کاهش شدید توسعه‌ی اینترنت اکسپلورر شده بود. به عنوان مثال بین سال‌های 2001 تا 2006، فقط یک نسخه‌ی جدید از این مرورگر در اختیار کاربران قرار گرفت. به همین خاطر کاربران زیادی از این مرورگر دل خوشی نداشتند و به سرعت به سمت فایرفاکس و گوگل کروم رفتند.

همچنین یکی از مهم‌ترین دلایل محبوبیت گوگل کروم این بود که به سرعت آپدیت می‌شد و قابلیت‌های جدید پیدا می‌کرد. با وجود اینکه گوگل کروم در سال 2008 معرفی شده بود، اما تا پایان 2012 به نسخه 23 رسیده بود. همچنین سرعت و سبک بودن این مرورگر در مقایسه با رقبا، نقش مهمی در محبوبیت زیاد آن ایفا کرد. همین محبوبیت کروم باعث شد فایرفاکس هم سرعت توسعه را افزایش دهد و البته اپل در سال 2012 خبر توقف توسعه‌ی این مرورگر برای ویندوز را اعلام کرد.

2017: ادامه‌ی سلطنت گوگل کروم

تا سال 2017، دیگر مشخص شده بود که گوگل کروم برنده‌ی دومین نبرد مرورگرهای وب است. در این سال سهم اینترنت اکسپلورر و فایرفاکس به کمتر از 5 درصد رسید. حتی Opera که برای سال‌ها بازیگر کوچکی در این بازار بود، موفق شد اینترنت اکسپلورر را پشت سر بگذارد. در این سال کروم توجه بیش از 50 درصد از کاربران را جلب کرده بود و در رتبه‌ی دوم هم سافاری با سهم 15 درصدی دیده می‌شد.

در نهایت مایکروسافت مرگ اینترنت اکسپلورر را پذیرفت. این شرکت در سال 2015 در کنار ویندوز 10 از مرورگر مایکروسافت اج رونمایی کرد که البته تا سال 2017 به سهم فقط 1 درصدی دست یافته بود. در این میان، نسخه‌ی موبایل مرورگرهای وب روز‌به‌روز توجه بیشتری را جلب می‌کردند. در بین گوشی‌های اندرویدی، مرورگر کروم به شدت محبوب بود که البته با توجه به پیش‌فرض بودن این مرورگر، چنین محبوبیتی کاملا قابل انتظار بود و از سوی دیگر، کاربران آیپد و آیفون به طور گسترده از سافاری استفاده می‌کردند.

2023: اندروید و آیفون/کروم و سافاری

بعد از برنده شدن کروم در دومین نبرد مرورگرهای وب، تغییر و تحول خاصی در این حوزه پدید نیامده است. بر اساس آخرین گزارش‌های منتشر شده، کروم حدود 60 درصد سهم بازار در اختیار دارد و سافاری با داشتن سهم 20 درصدی رتبه‌ی دوم را از آن خود کرده است. همچنین مایکروسافت در چند سال اخیر با جذاب‌تر کردن مرورگر مایکروسافت اج، موفق شده برای این مرورگر توجه 5 درصد از کاربران را جلب کند.

اما با توجه به اینکه اکثر کاربران اینترنت برای دسترسی به سایت‌ها از گوشی استفاده می‌کنند، در بازار موبایل هم کروم و سافاری حرف اول را می‌زنند. تقریبا تمام گوشی‌های اندرویدی با مرورگر کروم عرضه می‌شوند و تمام آیفون‌ها و آیپدها هم مجهز به مرورگر سافاری هستند.

خوشبختانه هم گوگل و هم اپل اشتباه مایکروسافت را در مورد اینترنت اکسپلورر تکرار نکرده‌اند و این دو مرورگر-به‌خصوص کروم-مرتبا آپدیت‌های مفیدی دریافت می‌کنند. متاسفانه فایرفاکس دیگر نتوانست موفقیت سال‌های ابتدایی دهه 2000 را تکرار کند و حالا با داشتن سهم 3 درصدی، تقریبا هم‌رده‌ی Opera و مرورگر Samsung Internet قرار دارد.

با توجه به وضعیت فعلی، به نظر می‌رسد به این زودی‌ها قرار نیست با سومین نبرد مرورگرهای وب روبرو شویم. اما تاریخ تکنولوژی بارها نشان داده که شرکت‌های بزرگ هرچقدر هم جایگاه محکمی داشته باشند، ممکن است دیر یا زود در معرض تهدید قرار بگیرند. حدود سه دهه قبل، مرورگرهایی مانند Mosaic و Netscape Navigator غول‌های قدرتمندی بودند که حالا دیگر کمتر کاربری این مرورگرها را می‌شناسد و فقط در مطالب مربوط به تاریخ اینترنت، نام‌ آن‌ها مطرح می‌شود.

منبع: HowToGeek