بسیاری از بناهای باستانی در طول زمان از بین رفته اند اما برخی سازه ها مانند معبد یازلیکایا در ترکیه با معماری منحصربه فرد خود تصویری زنده از تمدن های گذشته ارائه می دهند. درک ویژگی های معماری این معبد صخره ای هیتی به خصوص نقش برجسته های شگفت انگیز آن می تواند چالش برانگیز باشد. این محتوا به شما کمک می کند تا با جزئیات ساختار مصالح تکنیک ها و اهمیت مذهبی این شاهکار معماری هیتی آشنا شوید و درکی عمیق از یکی از مهم ترین مکان های مذهبی عصر برنز متأخر به دست آورید.

معبد یازلیکایا که نامش به معنی «صخره نوشته» است یکی از مهم ترین و چشمگیرترین مکان های مذهبی بازمانده از امپراتوری هیتی محسوب می شود. این مجموعه در نزدیکی شهر باستانی خاتوشا پایتخت امپراتوری هیتی واقع شده است. موقعیت یازلیکایا در حدود ۲ کیلومتری شمال شرق خاتوشا در نزدیکی شهر مدرن بوغازکاله در استان چوروم ترکیه قرار دارد. این مکان نه تنها یک معبد بلکه یک پناهگاه صخره ای طبیعی بود که در دل کوهستان ساخته و تزئین شد.

یازلیکایا در درجه اول در دوره امپراتوری هیتی به ویژه در قرن سیزدهم پیش از میلاد شکل گرفت و گسترش یافت. اوج توسعه آن به دوران پادشاهانی مانند تودخالیای چهارم (Tudhaliya IV) نسبت داده می شود. این مکان به عنوان یک زیارتگاه دولتی و محلی برای برگزاری مراسم مذهبی مهم به ویژه جشن های سال نو و بزرگداشت خدایان رسمی امپراتوری مورد استفاده قرار می گرفت. ساخت آن در این دوره نشان دهنده اهمیت فزاینده دین و ارتباط پادشاه با جهان الوهیت در اواخر دوره هیتی است.

معماری در یازلیکایا نمونه ای برجسته از سبک معماری هیتی است که با ادغام سازه های ساخته دست بشر با عوارض طبیعی مشخص می شود. برخلاف معابد معمول که بناهایی مستقل هستند یازلیکایا از صخره های طبیعی به عنوان بخشی اصلی از ساختار و دیوارهای خود استفاده می کند. ویژگی های کلی شامل استفاده از سنگ های عظیم تأکید بر فضاهای باز و نیمه باز و حضور پررنگ نقوش حجاری شده مذهبی است که مستقیماً بر روی سطوح صخره ای اجرا شده اند. این سبک نشان دهنده رویکردی منحصر به فرد به معماری مقدس است.

مصالح اصلی به کار رفته در یازلیکایا همان صخره های طبیعی موجود در سایت هستند که با دقت انتخاب و برای حجاری آماده شده اند. علاوه بر این برای ساخت بناهای ورودی دیوارها و اتاقک های کوچک تر از بلوک های سنگی تراشیده شده استفاده شده است. روش های ساخت شامل تراشیدن و شکل دادن به سطوح صخره ای طبیعی برای ایجاد فضاهای معبد و همچنین ساخت و ساز با سنگ های بزرگ به روش بنایی بزرگ (Cyclopean) و بنایی منظم (Ashlar) برای بخش های معماری مستقل تر است. این ترکیب از طبیعت و ساخت و ساز سنگی دوام و عظمت خاصی به مجموعه بخشیده است.

نقشه کلی معبد یازلیکایا شامل دو محوطه اصلی است که در اطراف مجموعه ای از صخره های طبیعی شکل گرفته اند: محوطه روباز اصلی (تالار A) و تالار کوچک تر و سرپوشیده تر (تالار B). این دو بخش توسط سازه های ورودی و دیوارهایی که عمدتاً از سنگ ساخته شده اند به هم متصل می شوند. طرح کلی مجموعه حول محور صخره ها و فضاهای ایجاد شده بین آن ها شکل گرفته و مسیرهای عبور و مرور برای انجام مراسم مذهبی را مشخص می کند. این ساختار نشان دهنده برنامه ریزی دقیق برای استفاده آیینی از فضا است.

محوطه روباز اصلی که اغلب به عنوان تالار A شناخته می شود بزرگترین بخش مجموعه یازلیکایا است. این محوطه فضایی گسترده و مستطیلی شکل است که دیوارهایش عمدتاً از صخره های طبیعی تشکیل شده اند. شهرت اصلی این بخش به دلیل وجود یک صف طولانی از نقش برجسته های حجاری شده بر روی این دیواره های صخره ای است. این صفوف شامل تصاویری از خدایان و الهه های اصلی پانتئون هیتی است که در یک رژه آیینی به تصویر کشیده شده اند. این فضای باز احتمالاً برای برگزاری مراسم عمومی و تجمعات بزرگ مورد استفاده قرار می گرفته است.

تالار اصلی (تالار A) به طور خاص به فضای داخلی تر و حجاری شده محوطه روباز اشاره دارد. در این بخش دو صف از خدایان یکی شامل خدایان مرد و دیگری شامل الهه های زن به سمت یکدیگر حرکت می کنند و در نهایت در یک صحنه مرکزی به هم می رسند. در این صحنه مرکزی تصاویر خدایان اصلی مانند تشوب (خدای طوفان) و خپات (الهه خورشید) و همچنین پادشاه تودخالیای چهارم در هیبت خداوندی یا در حال تع تعظیم در برابر خدایان دیده می شود. این تالار قلب مذهبی مجموعه و محل نمایش سلسله مراتب الوهیت و ارتباط آن با قدرت پادشاهی بود.

تالار کوچک (تالار B) که از طریق یک راهروی باریک و مجزا از تالار A قابل دسترسی است فضایی صمیمی تر و احتمالاً مقدس تر محسوب می شود. این تالار نیز دارای نقش برجسته های مهمی است از جمله تصویر پادشاه تودخالیای چهارم در آغوش خدای شروما (Sharruma) و همچنین تصویر مشهور خدای شمشیر (Nergal). فضای محدود و دسترسی دشوارتر به این تالار نشان می دهد که احتمالاً برای مراسم خصوصی تر یادبود پادشاهان یا آیین های مربوط به جهان زیرین یا اجداد مورد استفاده قرار می گرفته است.

معماری حجاری شده برجسته ترین ویژگی هنری و مذهبی یازلیکایا است. نقش برجسته ها نه تنها جنبه تزئینی دارند بلکه بخش جدایی ناپذیری از ساختار معماری و معنای آیینی مجموعه هستند. این حجاری ها مستقیماً بر روی سطوح صاف شده صخره های طبیعی اجرا شده اند و داستانی تصویری از پانتئون هیتی و ارتباط آن با پادشاه روایت می کنند. کیفیت و جزئیات این نقش برجسته ها شاهدی بر مهارت بالای هنرمندان هیتی در کار با سنگ است.

نقش برجسته های یازلیکایا شامل انواع مختلفی از تصاویر است از جمله صفوف طولانی خدایان و الهه ها در تالار A صحنه های ملاقات و اتحاد خدایان اصلی و تصاویر فردی یا گروهی در تالار B مانند پادشاه خدایان خاص و موجودات اساطیری. سبک حجاری هیتی در اینجا با نمایش پیکره ها در نمای نیم رخ لباس های متمایز و استفاده از سلسله مراتب اندازه ها برای نمایش اهمیت مذهبی یا اجتماعی مشخص می شود. هر نقش برجسته با دقت و جزئیات قابل توجهی اجرا شده است.

حجاری های یازلیکایا اهمیت مذهبی و نمادین عمیقی دارند. آن ها پانتئون دولتی هیتی را به تصویر می کشند که ترکیبی از خدایان هیتی و خدایان اقتباس شده از فرهنگ های دیگر به ویژه هوری ها است. این نقوش هویت مذهبی امپراتوری را تثبیت کرده و ارتباط بین خدایان و پادشاه را به نمایش می گذارند. حضور پادشاه در کنار خدایان مشروعیت الهی حکومت او را تأکید می کند. تالار B با نقوش خاص خود ممکن است نمادی از جهان زیرین یا ارتباط پادشاه با قلمرو مردگان یا اجداد باشد.

امروزه معبد یازلیکایا به عنوان بخشی از سایت باستان شناسی خاتوشا در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. این وضعیت به حفاظت و نگهداری از این مکان تاریخی کمک می کند. دولت ترکیه و سازمان های بین المللی تلاش های مستمری برای حفاظت از صخره ها و نقش برجسته ها در برابر فرسایش طبیعی و آسیب های انسانی انجام می دهند. یازلیکایا به عنوان یک مقصد گردشگری مهم بازدیدکنندگان زیادی را از سراسر جهان جذب می کند که مشتاق دیدن این شاهکار معماری و هنری باستانی هستند.

معنی نام یازلیکایا چیست؟

نام یازلیکایا در زبان ترکی به معنی «صخره نوشته» یا «سنگ حکاکی شده» است که به نقش برجسته های فراوان روی صخره های طبیعی آن اشاره دارد.

مکان معبد یازلیکایا دقیقاً کجاست؟

معبد یازلیکایا در نزدیکی شهر باستانی خاتوشا پایتخت امپراتوری هیتی واقع شده است. این مکان در شمال شرق شهر مدرن بوغازکاله در استان چوروم ترکیه قرار دارد.

بیشتر بخوانید: موزه واسا کجاست؟

قدمت معبد یازلیکایا چقدر است؟

عمده ساخت و ساز و حجاری های یازلیکایا در دوره امپراتوری جدید هیتی به ویژه در قرن سیزدهم پیش از میلاد انجام شده است.

سازندگان معبد یازلیکایا چه کسانی بودند؟

سازندگان معبد یازلیکایا هیتی ها به خصوص در دوران پادشاهی افرادی مانند تودخالیای چهارم بودند که این مکان را به عنوان یک زیارتگاه سلطنتی توسعه دادند.

بیشتر بخوانید: میدان کناک در شب چه ویژگی خاصی دارد؟

هدف اصلی از ساخت معبد یازلیکایا چه بود؟

هدف اصلی از ساخت یازلیکایا ایجاد یک پناهگاه مذهبی برای انجام مراسم دولتی و بزرگداشت خدایان پانتئون هیتی از جمله جشن های مهم آیینی مانند جشن سال نو بود.

مشهورترین نقش برجسته های یازلیکایا کدامند؟

مشهورترین نقش برجسته ها شامل صفوف خدایان و الهه ها در تالار A و تصویر خدای شمشیر (نرگال) و صحنه در آغوش کشیدن پادشاه توسط خدای شروما در تالار B هستند.

بیشتر بخوانید: نشاط باغ را چه کسی ساخته است؟