طرحواره چیست؟

آیا الگوهای تکراری در زندگی تان وجود دارد که باعث نارضایتی شما می شوند؟ آیا احساس می کنید در روابط کار یا تصمیم گیری ها همواره به یک شکل خاص عمل می کنید و نتیجه دلخواه را نمی گیرید؟ این الگوها می توانند ناشی از طرحواره ها باشند. طرحواره ها الگوهای فکری و رفتاری عمیقی هستند که در دوران کودکی شکل می گیرند و بر تمام جنبه های زندگی ما تاثیر می گذارند. در این مطلب به بررسی جامع طرحواره ها انواع نحوه شکل گیری تاثیرات و راه های درمان آن ها می پردازیم تا بتوانید با شناخت این الگوها زندگی شادتر و رضایت بخش تری را تجربه کنید.

طرحواره: تعاریف و مفاهیم کلیدی

طرحواره به الگوهای فکری احساسی و رفتاری پایدار و تکرارشونده ای گفته می شود که در اوایل زندگی شکل می گیرند و نحوه درک ما از خود دیگران و جهان را تحت تاثیر قرار می دهند. این الگوها مانند یک نقشه ذهنی عمل می کنند و به ما کمک می کنند تا اطلاعات را سازماندهی و تفسیر کنیم. طرحواره ها می توانند مثبت یا منفی باشند اما طرحواره های ناسازگار معمولاً منجر به مشکلات روانشناختی و رفتاری می شوند.

به عبارت دیگر طرحواره ها باورهای اساسی ما درباره خود و جهان هستند که از تجربیات دوران کودکی نشأت می گیرند. این باورها اغلب ناخودآگاه هستند و به طور خودکار فعال می شوند به طوری که ما حتی متوجه تاثیر آن ها بر رفتار و تصمیم گیری های خود نمی شویم. برای مثال فردی که در کودکی مورد انتقاد مداوم قرار گرفته است ممکن است طرحواره نقص/شرم را در خود پرورش دهد و همواره احساس بی ارزشی و ناکافی بودن کند.

انواع طرحواره ها

طرحواره ها انواع مختلفی دارند که هر کدام ویژگی ها و تاثیرات خاص خود را دارند. برخی از رایج ترین انواع طرحواره ها عبارتند از: محرومیت هیجانی رهاشدگی/بی ثباتی نقص/شرم انزوای اجتماعی/بیگانگی وابستگی/بی کفایتی آسیب پذیری در برابر ضرر یا بیماری خود تحول نیافته/گرفتار شکست استحقاق/بزرگ منشی خویشتن داری ناکافی/خود انضباطی اطاعت ایثار پذیرش جویی/جلب توجه منفی گرایی/بدبینی بازداری هیجانی معیارهای سرسختانه/عیب جویی افراطی و تنبیه.

هر یک از این طرحواره ها می توانند به شیوه های مختلفی در زندگی فرد ظاهر شوند و مشکلات متعددی را ایجاد کنند. برای مثال فردی که طرحواره محرومیت هیجانی دارد ممکن است در برقراری روابط صمیمانه و ابراز احساسات خود دچار مشکل شود. در مقابل فردی که طرحواره استحقاق دارد ممکن است انتظارات غیرواقعی از دیگران داشته باشد و در روابط خود با مشکل مواجه شود.

طرحواره های ناسازگار اولیه

طرحواره های ناسازگار اولیه الگوهای فکری و احساسی عمیقی هستند که در دوران کودکی یا نوجوانی شکل می گیرند و بر نحوه درک فرد از خود دیگران و جهان تأثیر منفی می گذارند. این طرحواره ها معمولاً ناشی از تجربیات نامطلوب دوران کودکی مانند سوء استفاده غفلت طرد شدن یا انتقاد مداوم هستند.

این طرحواره ها به این دلیل ناسازگار نامیده می شوند که با واقعیت همخوانی ندارند و باعث ایجاد مشکلات در زندگی فرد می شوند. برای مثال فردی که طرحواره رهاشدگی دارد ممکن است در روابط خود به شدت وابسته و مضطرب باشد و همواره از این بترسد که توسط دیگران رها شود. این ترس می تواند منجر به رفتارهایی شود که در نهایت باعث از بین رفتن روابط او شود.

طرحواره چگونه شکل می گیرد؟

شکل گیری طرحواره ها فرآیندی پیچیده است که تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد. تجربیات دوران کودکی به ویژه روابط با والدین و مراقبان نقش مهمی در شکل گیری طرحواره ها ایفا می کنند. به طور کلی طرحواره ها زمانی شکل می گیرند که نیازهای اساسی کودک در دوران کودکی به طور مداوم برآورده نشوند.

برای مثال کودکی که به طور مداوم مورد انتقاد قرار می گیرد ممکن است طرحواره نقص/شرم را در خود پرورش دهد. یا کودکی که از نظر هیجانی نادیده گرفته می شود ممکن است طرحواره محرومیت هیجانی را در خود ایجاد کند. علاوه بر تجربیات دوران کودکی عوامل دیگری مانند ژنتیک فرهنگ و تجربیات بعدی زندگی نیز می توانند در شکل گیری و تقویت طرحواره ها نقش داشته باشند.

نقش طرحواره ها در زندگی ما

طرحواره ها نقش بسیار مهمی در زندگی ما ایفا می کنند. آن ها بر نحوه تفکر احساس و رفتار ما تاثیر می گذارند و تعیین می کنند که چگونه با خود دیگران و جهان اطرافمان ارتباط برقرار کنیم. طرحواره ها می توانند به ما کمک کنند تا اطلاعات را سازماندهی و تفسیر کنیم اما همچنین می توانند باعث ایجاد سوگیری ها و تحریف های شناختی شوند.

به طور کلی طرحواره ها می توانند هم جنبه های مثبت و هم جنبه های منفی زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهند. طرحواره های مثبت می توانند به ما کمک کنند تا احساس امنیت اعتماد به نفس و رضایت از زندگی داشته باشیم. در مقابل طرحواره های منفی می توانند باعث ایجاد اضطراب افسردگی خشم و مشکلات در روابط شوند.

تست طرحواره

تست طرحواره ابزاری است که برای شناسایی طرحواره های ناسازگار اولیه در افراد استفاده می شود. این تست معمولاً شامل مجموعه ای از سوالات است که فرد به آن ها پاسخ می دهد و بر اساس پاسخ ها مشخص می شود که کدام طرحواره ها در او فعال هستند. تست طرحواره می تواند به افراد کمک کند تا الگوهای فکری و رفتاری خود را بهتر درک کنند و برای تغییر آن ها اقدام کنند.

انواع مختلفی از تست های طرحواره وجود دارد که هر کدام ویژگی ها و مزایای خاص خود را دارند. یکی از رایج ترین تست های طرحواره پرسشنامه طرحواره یانگ (YSQ) است که توسط جفری یانگ بنیانگذار طرحواره درمانی طراحی شده است. این پرسشنامه شامل 90 سوال است که 18 طرحواره مختلف را ارزیابی می کند.

تفاوت طرحواره با تله های زندگی

اصطلاحات طرحواره و تله زندگی اغلب به جای یکدیگر استفاده می شوند اما تفاوت های ظریفی بین آن ها وجود دارد. در واقع تله زندگی اصطلاحی است که جفری یانگ برای توصیف طرحواره های ناسازگار اولیه استفاده می کند. به عبارت دیگر تله زندگی همان طرحواره ناسازگار است که باعث ایجاد مشکلات در زندگی فرد می شود.

بنابراین می توان گفت که طرحواره یک مفهوم کلی تر است که شامل هر نوع الگوی فکری و رفتاری می شود در حالی که تله زندگی به طور خاص به الگوهای ناسازگاری اشاره دارد که باعث ایجاد رنج و نارضایتی در زندگی فرد می شوند. به همین دلیل در بسیاری از موارد این دو اصطلاح به جای یکدیگر استفاده می شوند.

درمان طرحواره ها

درمان طرحواره ها فرآیندی است که به افراد کمک می کند تا طرحواره های ناسازگار اولیه خود را شناسایی درک و تغییر دهند. این فرآیند معمولاً شامل ترکیبی از تکنیک های شناختی رفتاری و تجربه ای است که به فرد کمک می کند تا باورهای اساسی خود را به چالش بکشد و الگوهای رفتاری جدیدی را ایجاد کند.

درمان طرحواره ها می تواند به افراد کمک کند تا احساسات منفی خود را کاهش دهند روابط خود را بهبود بخشند و زندگی شادتر و رضایت بخش تری را تجربه کنند. این نوع درمان معمولاً توسط روانشناسان و روان درمانگرانی ارائه می شود که در زمینه طرحواره درمانی آموزش دیده اند.

طرحواره درمانی چیست؟

طرحواره درمانی یک رویکرد روان درمانی است که بر اساس این ایده استوار است که مشکلات روانشناختی ریشه در طرحواره های ناسازگار اولیه دارند. این رویکرد درمانی به افراد کمک می کند تا این طرحواره ها را شناسایی کنند نحوه شکل گیری آن ها را درک کنند و الگوهای فکری و رفتاری جدیدی را جایگزین آن ها کنند.

طرحواره درمانی یک رویکرد جامع و یکپارچه است که از تکنیک های مختلفی مانند شناخت درمانی رفتار درمانی روان کاوی و گشتالت درمانی استفاده می کند. این رویکرد درمانی به طور خاص برای درمان اختلالات شخصیتی افسردگی مزمن اضطراب و مشکلات در روابط بین فردی موثر است.

تکنیک های طرحواره درمانی

طرحواره درمانی از تکنیک های مختلفی برای کمک به افراد در تغییر طرحواره های ناسازگار اولیه استفاده می کند. برخی از این تکنیک ها عبارتند از: بازسازی شناختی تمرین های رفتاری تصویرسازی ذهنی مواجهه درمانی و تکنیک های تجربه ای. بازسازی شناختی به فرد کمک می کند تا باورهای منفی خود را به چالش بکشد و دیدگاه های واقع بینانه تری را جایگزین آن ها کند.

تمرین های رفتاری به فرد کمک می کند تا الگوهای رفتاری جدیدی را ایجاد کند که با طرحواره های ناسازگار او در تضاد هستند. تصویرسازی ذهنی به فرد کمک می کند تا تجربیات دوران کودکی خود را دوباره پردازش کند و احساسات منفی مرتبط با آن ها را التیام بخشد. مواجهه درمانی به فرد کمک می کند تا با موقعیت هایی که باعث فعال شدن طرحواره های او می شوند روبرو شود و یاد بگیرد که چگونه به شیوه ای سازگارانه تر با آن ها برخورد کند.

مزایای طرحواره درمانی

طرحواره درمانی مزایای متعددی دارد. این رویکرد درمانی می تواند به افراد کمک کند تا الگوهای فکری و رفتاری خود را بهتر درک کنند احساسات منفی خود را کاهش دهند روابط خود را بهبود بخشند و زندگی شادتر و رضایت بخش تری را تجربه کنند. طرحواره درمانی به طور خاص برای درمان اختلالات شخصیتی افسردگی مزمن اضطراب و مشکلات در روابط بین فردی موثر است.

علاوه بر این طرحواره درمانی می تواند به افراد کمک کند تا مهارت های مقابله ای جدیدی را یاد بگیرند که به آن ها کمک می کند تا با استرس و مشکلات زندگی به شیوه ای سازگارانه تر برخورد کنند. این رویکرد درمانی همچنین می تواند به افراد کمک کند تا احساس هویت و ارزشمندی خود را تقویت کنند و اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند.

مثال هایی از طرحواره ها

برای درک بهتر طرحواره ها در اینجا چند مثال از طرحواره های رایج و نحوه تاثیر آن ها بر زندگی افراد آورده شده است. فردی که طرحواره رهاشدگی دارد ممکن است در روابط خود به شدت وابسته و مضطرب باشد و همواره از این بترسد که توسط دیگران رها شود. این ترس می تواند منجر به رفتارهایی شود که در نهایت باعث از بین رفتن روابط او شود.

فردی که طرحواره نقص/شرم دارد ممکن است همواره احساس بی ارزشی و ناکافی بودن کند و از قرار گرفتن در موقعیت هایی که ممکن است مورد انتقاد قرار گیرد اجتناب کند. فردی که طرحواره استحقاق دارد ممکن است انتظارات غیرواقعی از دیگران داشته باشد و در روابط خود با مشکل مواجه شود. فردی که طرحواره محرومیت هیجانی دارد ممکن است در برقراری روابط صمیمانه و ابراز احساسات خود دچار مشکل شود.

تاثیر طرحواره ها بر روابط

طرحواره ها می توانند تاثیر عمیقی بر روابط ما داشته باشند. طرحواره های ناسازگار می توانند باعث ایجاد الگوهای رفتاری مخرب در روابط شوند و منجر به نارضایتی درگیری و حتی قطع رابطه شوند. برای مثال فردی که طرحواره رهاشدگی دارد ممکن است در روابط خود به شدت وابسته و مضطرب باشد و همواره از این بترسد که توسط دیگران رها شود.

این ترس می تواند منجر به رفتارهایی مانند حسادت کنترل گری و چسبندگی شود که در نهایت باعث از بین رفتن روابط او شود. فردی که طرحواره نقص/شرم دارد ممکن است از صمیمی شدن با دیگران اجتناب کند زیرا می ترسد که آن ها نقص ها و کمبودهای او را ببینند و او را طرد کنند. این اجتناب می تواند منجر به انزوای اجتماعی و احساس تنهایی شود.

راهکارهای مقابله با طرحواره های ناسازگار

مقابله با طرحواره های ناسازگار فرآیندی زمان بر و چالش برانگیز است اما با تلاش و پشتکار می توان الگوهای فکری و رفتاری جدیدی را ایجاد کرد که به ما کمک کنند تا زندگی شادتر و رضایت بخش تری را تجربه کنیم. یکی از مهم ترین راهکارهای مقابله با طرحواره ها شناسایی و آگاهی از آن ها است. به این معنا که باید بتوانیم الگوهای فکری و رفتاری خود را تشخیص دهیم و بفهمیم که کدام طرحواره ها در ما فعال هستند.

پس از شناسایی طرحواره ها می توانیم شروع به چالش کشیدن باورهای منفی مرتبط با آن ها کنیم. به این معنا که باید شواهدی را جمع آوری کنیم که نشان می دهند باورهای ما نادرست یا اغراق آمیز هستند. همچنین می توانیم سعی کنیم دیدگاه های واقع بینانه تری را جایگزین باورهای منفی خود کنیم. علاوه بر این می توانیم با استفاده از تکنیک های رفتاری الگوهای رفتاری جدیدی را ایجاد کنیم که با طرحواره های ناسازگار ما در تضاد هستند.

چگونه طرحواره های خود را شناسایی کنیم؟

با استفاده از تست های طرحواره بررسی الگوهای تکراری در زندگی و توجه به واکنش های هیجانی خود می توانید طرحواره هایتان را شناسایی کنید.

آیا طرحواره ها قابل تغییر هستند؟

بله با استفاده از روش های درمانی مانند طرحواره درمانی می توان طرحواره های ناسازگار را تغییر داد و الگوهای فکری و رفتاری جدیدی ایجاد کرد.

چه عواملی باعث فعال شدن طرحواره ها می شوند؟

موقعیت های استرس زا روابط بین فردی و تجربیات مشابه دوران کودکی می توانند باعث فعال شدن طرحواره ها شوند.

طرحواره درمانی چقدر طول می کشد؟

مدت زمان طرحواره درمانی به شدت و پیچیدگی طرحواره ها و همچنین تعهد فرد به درمان بستگی دارد اما معمولاً بین 6 ماه تا 2 سال طول می کشد.

بهترین روش برای تغییر طرحواره های ناسازگار چیست؟

طرحواره درمانی به عنوان یکی از موثرترین روش ها برای تغییر طرحواره های ناسازگار شناخته می شود.

آیا طرحواره ها ارثی هستند؟

تاثیر ژنتیک در شکل گیری طرحواره ها مشخص نیست اما تجربیات دوران کودکی نقش بسیار مهمی در شکل گیری آن ها دارند.

چگونه می توانیم از شکل گیری طرحواره های ناسازگار در کودکان جلوگیری کنیم؟

با فراهم کردن محیطی امن حمایت کننده و پاسخگو به نیازهای هیجانی کودک می توان از شکل گیری طرحواره های ناسازگار جلوگیری کرد.

تفاوت بین طرحواره و باور چیست؟

طرحواره ها الگوهای عمیق و گسترده ای هستند که باورها را در بر می گیرند. باورها اعتقادات خاصی هستند که می توانند تحت تاثیر طرحواره ها شکل بگیرند.

آیا خودمان می توانیم طرحواره درمانی را انجام دهیم؟

بهتر است طرحواره درمانی تحت نظر یک متخصص انجام شود اما با مطالعه و آگاهی از طرحواره ها می توانید گام هایی در جهت خودیاری بردارید.

چه زمانی باید به طرحواره درمانگر مراجعه کنیم؟

اگر الگوهای تکراری در زندگی تان باعث نارضایتی شما می شوند و به نظر می رسد که ریشه در دوران کودکی دارند مراجعه به طرحواره درمانگر می تواند مفید باشد.

خطا: هیچ نوشته مرتبطی پیدا نکرد.